Koqnitiv neyrobiologiya

Koqnitiv neyrobiologiya
Koqnitiv neyrobiologiya
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Koqnitiv neyrobiologiya — beyin fəaliyyəti ilə sinir sisteminin digər aspektləri ilə idrak prosesləri və davranışları arasındakı əlaqəni öyrənən elm. Koqnitiv neyrobiologiya davranış nevrologiyası, koqnitiv psixologiya, fizioloji psixologiya və affektiv nevrologiya kimi fənlərlə üst-üstə düşən həm nevrologiyanın, həm də psixologiyanın bir qoludur.^[1] Koqnitiv nevrologiya neyrobiologiya və hesablama modelləşdirmədən əldə edilən sübutlarla birləşən idrak elmindəki nəzəriyyələrə əsaslanır. Beynin hissələri bu sahədə mühüm rol oynayır, xüsusi ilə də neyronlar.

Timeline of development of field of cognitive neuroscience — Koqnitiv neyrobiologiya sahəsinin yaranmasına səbəb olan elmdə əsas irəliləyişləri göstərən zaman qrafiki.

Koqnitiv neyrobiologiyada istifadə olunan metodlara psixofizika və koqnitiv psixologiya, funksional neyrovizualizasiya, elektrofiziologiya, koqnitiv genomika və davranış genetikasından eksperimental prosedurlar daxildir.

Koqnitiv neyrologiya psixologiyası

Koqnitiv nevrologiya beynin zehni necə aktivləşdirdiyini öyrənir. Beyin elmi fərdi neyronların necə işlədiyini və insan beynini təşkil edən mürəkkəb neyron arxitekturalarını yaratmaq üçün ünsiyyət qurduğunu araşdırır. Koqnitiv elm düşüncə və dil kimi daha yüksək səviyyəli idrak modellərini yaratmaq və sınaqdan keçirmək üçün idrak psixologiyasının və süni intellektın eksperimental metodlarından istifadə edir. Koqnitiv nevrologiya bu iki sahəni birləşdirir. O, daha yüksək səviyyəli koqnitiv funksiyaları məlum beyin arxitekturalarına və neyronların işlənməsinin məlum rejimlərinə uyğunlaşdırır. Tədqiqat mərkəzlərindən biri tədqiqatçıların beyin zədəsi olan xəstələri və yaşlandıqca sağlam beynin necə dəyişdiyini daha yaxşı başa düşmək üçün koqnitiv psixologiya tapşırıqlarından istifadə etdiyini görür.^[2]

Davranış neyrologiyası

Davranış nevrologiyası, fiziologiya, genetika və inkişaf mexanizmlərinin öyrənilməsi üçün neyrobiologiya və neyrofiziologiyanı tətbiq etməklə beynin davranışa necə təsir etdiyini aşkar edir. Adından da göründüyü kimi, bu sahə nevrologiya ilə davranış arasında əlaqədir. Davranış nevrologiyası həm normal, həm də anormal davranışın əsasını təşkil edən bioloji prosesləri araşdırmaq üçün sinir hüceyrələrinə, neyrotransmitterlərə və sinir sxemlərinə diqqət yetirir.^[1]

Məqsədi

Koqnitiv nevrologiyanın əsas məqsədi sinir sistemlərində müxtəlif psixiatriya və neyrodegenerativ pozuntuları qeyd edən çatışmazlıqları müəyyən etməkdir. Koqnitiv neyroloqlar eksperimental psixologiya, neyrobiologiya, nevrologiya, fizika və riyaziyyat sahələrində təcrübəyə malikdirlər.

Metodları

Eksperimental üsullara aşağıdakılar daxildir:

Psixofizika
Göz izləmə
Funksional maqnit rezonans görüntüləmə
Elektroensefaloqrafiya
Maqnetoensefaloqrafiya
Elektrokortikoqrafiya
Tomoqrafiya

Tomoqrafiya

Beynin strukturu kompüter tomoqrafiyası, maqnit rezonans görüntüləmə və angioqrafiyadan istifadə edərək öyrənilir. Kompüter tomoqrafiyası və angioqrafiya maqnit rezonans görüntüləmə ilə müqayisədə daha aşağı rezolyusiyaya malik beyin təsvirinə malikdir. Pozitron emissiya tomoqrafiyası və funksional maqnit rezonans tomoqrafiyası metabolik analiz əsasında beyin sahələrinin fəaliyyətini öyrənmək üçün istifadə edilə bilər.^[3]

Elektroensefaloqrafiya

Elektroensefaloqrafiya beynində baş verən prosesləri öyrənməyə imkan verir və real vaxtda müəyyən stimullara reaksiya kimi beyin fəaliyyətini təhlil edir. Bu metodun üstünlüyü dəqiq zamanda verilmiş beyin fəaliyyətini öyrənmək imkanıdır.

Neyromediatorlar və zehni fəaliyyət

Neyromediatorlar sinir sistemindəki neyronların qarşılıqlı təsirinə cavabdehdilər.

Asesilkolin — neyrotransmitterin yaddaş proseslərində iştirak etdiyi güman edilir, çünki onun yüksək konsentrasiyası hipokampusda olur.
Dofamin — hərəkətin, diqqətin və öyrənmənin tənzimlənməsi ilə əlaqələndirilir
Adrenalin - ayıqlıq hissinə təsir edir
Serotonin — oyanma, yuxuya getmə, əhval-ruhiyyənin tənzimlənməsi ilə əlaqələndirilir
GABA — öyrənmə və yadda saxlama mexanizmlərinə təsir göstərir

Həmçinin bax

İstinadlar

[:0-1] ¹ ² https://www.emotiv.com/blogs/glossary/cognitive-neuroscience#:~:text=Cognitive%20neuroscience%20is%20a%20subfield,brain%20functions%20and%20achieves%20performance Arxiv surəti 20 sentyabr 2024 tarixindən Wayback Machine saytında.

[2] ttps://uwaterloo.ca/psychology/research/research-areas/cognitive-neuroscience-psychology#:~:text=Cognitive%20neuroscience%20is%20the%20study,that%20comprise%20the%20human%20brain.

[3] ttps://www.semanticscholar.org/paper/Electric-excitability-of-the-cerebrum-(%C3%9Cber-die-des-Fritsch-Hitzig/127c522fad97f7d10406c16e048fb57eaec4f036

[1]

[2]

[3]