Etnik siyasətdə konstruktivizm — etnik kimliklərin dəyişkən və sosial kontekstə bağlı olduğunu müdafiə edən yanaşma. Nəzəriyyəyə görə, etnik kimliklər sabit və əzəli deyil, cəmiyyətin tarixi, mədəni, siyasi və sosial prosesləri nəticəsində formalaşır. Konstruktivistlər hesab edir ki, etnik qruplar insanlar arasındakı qarşılıqlı təsirlər və siyasi maraqlar əsasında yaranır və zamanla dəyişə bilər. Bu yanaşma, etnik kimlikləri bioloji və ya təbii olaraq deyil, sosial və tarixi konstruksiya kimi görür.[1]
Nəzəriyyə etnik müxtəlifliyin idarə olunmasında praqmatik yanaşmalar təqdim edir. Konstruktivist yanaşmaya əsasən, etnik fərqlilikləri yumşaltmaq və ya münaqişələrin qarşısını almaq üçün dövlətlər inklüziv siyasətlər həyata keçirə bilər. Təhsil, mədəni müxtəlifliyin təşviqi və tarixi travmaların üzərində açıq dialoq kimi addımlar, etnik qruplar arasında harmoniyanın yaradılmasına töhfə verə bilər. Beləliklə, konstruktivizm, etnik siyasəti təkcə fərqliliklərin idarə edilməsi deyil, həm də sosial birliyi möhkəmləndirən bir vasitə kimi qəbul edir.[2]
Primordializmdən fərqli olaraq, konstruktivizm qeyd edir ki, etnik kimliklər dəyişməz varlıqlar deyil. Əksinə, siyasi inkişaflar hansı kimliklərin aktivləşəcəyinə təsir göstərə bilər. Etnik siyasət sahəsində konstruktivizm, etnik münaqişələrin səbəblərini və həll yollarını daha yaxşı başa düşməyə imkan yaradır. Bu yanaşma, konfliktlərin tarixi şəraitdən və siyasi oyunçuların yaratdığı identifikasiya proseslərindən qaynaqlandığını vurğulayır.[3]
Konstruktivistlərə görə, liderlər və siyasi elitalar etnik kimlikləri siyasi məqsədlərə çatmaq üçün manipulyasiya edə bilər. Məsələn, müəyyən qrupları marginallaşdırmaq və ya onları birləşdirərək daha güclü siyasi mövqe yaratmaq üçün etnik identifikasiyalar üzərində oynaya bilərlər.
Yohanna Kristin Birnirin bir məqaləsində iddia edilir ki, yeni demokratiyalar aşağı məlumat mühiti[4] ilə fəaliyyət göstərdiyi üçün – yəni yeni, hələ müəyyənləşməmiş partiyaların yaradılması ilə əlaqədar – etnik parçalanmalar seçicilər üçün mühüm məlumat mənbəyinə çevrilir.[5] Buna görə də, bir ölkə nə qədər etnik müxtəlifliyə malikdirsə, etnik kimliyin bir ipucu kimi mövcudluğu və görünürlüğü səbəbilə seçki nəticələrinin daha stabil olması gözlənilir.[6] Birnir 59 ölkədə müxtəlif etnik kimlik parçalanmalarının aktivləşməsini araşdırır və Bolqarıstanı bir nümunə kimi analiz edərək belə bir nəticəyə gəlir ki, yeni demokratiyanın ilkin mərhələlərində ən mühüm parçalanma dil kimliyi ilə bağlıdır.[7]
Birnirin tədqiqatı demokratiyaların heterogenliyini dil və dini fraksionallaşma baxımından qiymətləndirir və "seçki dəyişkənliyini" seçki dövrləri boyunca partiyaların səs paylarındakı fərq vasitəsilə ölçür.[8] O, belə bir nəticəyə gəlir ki, dil parçalanmaları bu dəyişkənliyi ən yaxşı proqnozlaşdırır. Bir çox ölkədə, Birnirin fikrincə, dil maneələri irqi olanlardan daha önəmli rol oynayır, məsələn, Basklar nümunəsində olduğu kimi.[9] Bolqarıstan təhlili də göstərir ki, türk dilli seçicilər 1997 və 2001-ci il seçkilərində sabit səsvermə davranışına malik idilər.[10] Dinə gəldikdə isə, bu, əsasən inkişaf etmiş və ya "yetkin" partiya sistemlərinə təsir edən bir parçalanma kimi görünür.[11]
- ↑ Birnir, Jóhanna Kristín. "Divergence in Diversity? The Dissimilar Effects of Cleavages on Electoral Politics in New Democracies". American Journal of Political Science (ingilis). 51 (3). 2007: 609. doi:10.1111/j.1540-5907.2007.00270.x. ISSN 1540-5907.
- ↑ Constructivist theories of ethnic politics. Kanchan Chandra. New York. 2012. 2. ISBN 978-0-19-989316-4. OCLC 865508263.
- ↑ Constructivist theories of ethnic politics. Kanchan Chandra. New York. 2012. 3. ISBN 978-0-19-989316-4. OCLC 865508263.
- ↑ Birnir, Jóhanna Kristín. "Divergence in Diversity? The Dissimilar Effects of Cleavages on Electoral Politics in New Democracies". American Journal of Political Science (ingilis). 51 (3). 2007: 604. doi:10.1111/j.1540-5907.2007.00270.x. ISSN 1540-5907.
- ↑ Birnir, Jóhanna Kristín. "Divergence in Diversity? The Dissimilar Effects of Cleavages on Electoral Politics in New Democracies". American Journal of Political Science (ingilis). 51 (3). 2007: 616. doi:10.1111/j.1540-5907.2007.00270.x. ISSN 1540-5907.
- ↑ Birnir, Jóhanna Kristín. "Divergence in Diversity? The Dissimilar Effects of Cleavages on Electoral Politics in New Democracies". American Journal of Political Science (ingilis). 51 (3). 2007: 602–619. doi:10.1111/j.1540-5907.2007.00270.x. ISSN 1540-5907.
- ↑ Birnir, Jóhanna Kristín. "Divergence in Diversity? The Dissimilar Effects of Cleavages on Electoral Politics in New Democracies". American Journal of Political Science (ingilis). 51 (3). 2007: 609. doi:10.1111/j.1540-5907.2007.00270.x. ISSN 1540-5907.
- ↑ Birnir, Jóhanna Kristín. "Divergence in Diversity? The Dissimilar Effects of Cleavages on Electoral Politics in New Democracies". American Journal of Political Science (ingilis). 51 (3). 2007: 614. doi:10.1111/j.1540-5907.2007.00270.x. ISSN 1540-5907.
- ↑ Birnir, Jóhanna Kristín. "Divergence in Diversity? The Dissimilar Effects of Cleavages on Electoral Politics in New Democracies". American Journal of Political Science (ingilis). 51 (3). 2007: 617. doi:10.1111/j.1540-5907.2007.00270.x. ISSN 1540-5907.
- ↑ Birnir, Jóhanna Kristín. "Divergence in Diversity? The Dissimilar Effects of Cleavages on Electoral Politics in New Democracies". American Journal of Political Science (ingilis). 51 (3). 2007: 611. doi:10.1111/j.1540-5907.2007.00270.x. ISSN 1540-5907.
- ↑ Birnir, Jóhanna Kristín. "Divergence in Diversity? The Dissimilar Effects of Cleavages on Electoral Politics in New Democracies". American Journal of Political Science (ingilis). 51 (3). 2007: 613. doi:10.1111/j.1540-5907.2007.00270.x. ISSN 1540-5907.