Kolbun təcrübəli öyrənmə nəzəriyyəsi (ing. Kolb's experiential learning) — 1984-cü ildə Devid Kolb tərəfindən modeli açıqlanan öyrənmə nəzəriyyəsi. O, bu nəzəriyyəsini ortaya atarkən Berlində psixoloq olan Kurt Levinin yanaşmalarından ilhamlanıb. Təbrübəli öyrənmə nəzəriyyəsi bir şəxsin bacarıq və iş öhdəliklərinin ölçülməsi və dəyərləndirilməsini əhatə edən metoddur.[1] Bu nəzəriyyə iki səviyyədə dəyərləndirilir: dördmərhələli öyrənmə periodu və dörd fərqli öyrənmə metodu.[2] Kolbun nəzəriyyəsi təcrübə, qavrayış, idrak davranışı özündə birləşdirən yanaşmaya sahibdir.
Öyrənmə periodu konkret təcrübə, reflektiv müşahidə, mücərrəd konseptləşdirmə və aktiv təcrübələr mərhələsini əhatə edir. Bu metoddan istifadə edən şəxs period boyunca irəlilədikcə təsirli nəticə əldə edir. Öyrənən şəxs məntiqə uyğun olaraq periodun istənilən bir məhələsindən qoşularaq onu davam etdirə bilər.[3]
İlk mərhələ öyrənən şəxsin yeni bir anlayışla qarşılaşdığı və ya bildiyi bir anlayışı təkrar mənimsədiyi zaman ortaya çıxan konkret təcrübədir. Daha sonrakı mərhələ olan reflektiv müşahidə mərhələsində isə öyrənən şəxsin fərdi təcrübələri ön plana keçir. Üçüncü mərhələdə isə öyrənən şəxs öyrəndiyi anlayışdan ikinci mərhələdəki əks olunan düşüncələrə əsaslanaraq yeni fikirlər formalaşdırır. Sonrakı mərhələ olan aktiv təcrübələr mərhələsində isə öyrənən şəxs ilk üç mərhələdəki mənimsədiklərini davamlı olaraq tətbiq edir və tədricən uyğunlaşdırır. Davamlı olaraq dövr edə bilən bu period qısa və uzun bir müddət ərzində baş verə bilir.[4]
Kolbun nəzəriyyəsinin metodları iki əsas bünövrəyə söykənir: bir şəxsin məlumatı necə başa düşməsi və necə emal etməsi. Bu məlumatlar daha sonra mücərrəd təcrübə və ya mücərrəd konseptləşdirmə olaraq təsnif olunur və aktiv təcrübələr ya da reflektiv müşahidə ilə emal edilir.[5]
Fərqliləşdirmə: Bu cür öyrənmə üslubuna sahib olan fərdlər hadisələrə fərqli perspektivlərdən yanaşırlar. Onların güclü təsəvvür qabiliyyətləri və incəsənət ruhları olur. Bu üsluba sahib olan şəxslər qrup halında işləməyə üstünlük verir, rəylərə açıqfikirli yanaşır və fərqli mədəniyyətə aid olan insanlara qarşı geniş maraqlara sahib olurlar.
Özününküləşdirmə: Bu cür öyrənmə üslubuna sahib olanlar yaxşı və dəqiq məlumatlara üstünlük verir, verilən məlumatı məntiqi olaraq formalaşdırır və analitik modellərini ortaya çıxarırlar. İnsanlardan çox anlayışlar və xülasələrlə maraqlanırlar. Bu üsluba sahib olanlar üçün mücərrəd konseptləşdirmə və reflektiv müşahidə uyğun ɡəlir.
Yaxınlaşdırma: Bir-birinə yaxınlaşaraq işləyən qruplar bu üslubda problemləri həll edir. Onlar öyrəndiklərini praktiki şəkildə tətbiq edirlər. Bununla yanaşı, onlar texniki vəzifələrə üstünlük verir və yeni düşüncələr sınaqdan keçirirlər. Onlar emosiyasız olmağa daha çox meyillənir, mücərrəd konseptləşdirmə və aktiv təcrübələrdən sıxlıqla istifadə edirlər.
Yerbəyer etmə: Bu üsluba üstünlük verən fərdlər təcrübəyə əsaslanan işlər ɡörürlər. Onlar yeni çətinliklərə maraq ɡöstərməyi və problemləri hislərə söykənərək həll etməyə üstünlük verirlər. Öyrənmək üçün konkret təcrübə və aktiv təcrübələr üstünlük verirlər.
Kolbun təcrübəli öyrənmə nəzəriyyəsinin aşağıdakı tədris nəticələri vardır:[3]
- Müəllimlərin hədəf qrupu olan şagirdləri üçün daha uyğun öyrətmə metodları inkişaf etdirməsinə kömək olur;
- Müəllimlərin şagirdlərinin öyrənmə metodlarına uyğun olan öyrətmə fəaliyyətləri hazırlamalarına kömək edir;
- Şagirdlər təcrübəli öyrənmə periodunun dörd mərhələsindən hər birini keçmələrini təmin edəcək fəaliyyətə diqqət cəmləyirlər.
- Kolb's Learning Styles and Experiential Learning Cycle
- What Are KOLB’s Learning Styles And What Do They Mean?
- The Experiential Learning Theory of David Kolb
- Experiential Learning Cycle Model[ölü keçid]
- What Is Experiential Learning?
- Experiential Learning (Kolb)
- Kolb’s Learning Cycle Arxivləşdirilib 2021-04-11 at the Wayback Machine
- Video: 8 Things to Know About the Experiential Learning Cycle
- ↑ Sims, Ronald R (1983). "Kolb's Experiential LearningTheory:A Framework for Assessing Person-Job Interaction". Academy of Management Review. 8: 501–508. doi:10.5465/amr.1983.4284610.
- ↑ "ERIC - Using Kolb's Learning Cycle to Improve Student Learning., Engineering Education, 1987" Arxivləşdirilib 2019-06-22 at the Wayback Machine. ed.gov.
- ↑ 1 2 McLeod, S. A. (2013). Kolb - Learning Styles
- ↑ Atherton J S (2013) Learning and Teaching; Experiential Learning
- ↑ Lu, Hong; Gong, Shu-Hong; Clarke, Bruce. "The Relationship of Kolb Learning Styles, Online Learning Behaviors and Learning Outcomes". Journal of Educational Technology and Society. 10: 187–196. JSTOR jeductechsoci.10.4.187.