Kömək
Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin
Kitabı göstər (0 səhifə)
Səhifə təklif edinKitab əl-Umm (ərəb. كتاب الأمّ) və ya əl-Umm (ərəb. الأمّ) — fiqhi məcmuə.
| Kitab əl-Umm | |
|---|---|
| ərəb. كتاب الأمّ | |
 | |
| Müəllif | İmam Şafii |
| Janr | fiqh |
| Orijinalın dili | ərəb dili |
| Ölkə | |
Əsərin müəllifi Şafii məzhəbinin banisi olan fəqih Məhəmməd ibn İdris əş-Şafiidir. O, məzhəb banisi olaraq, öz şəxsi görüşlərini şəxsən qələmə alan və kitabları dövrümüzə qədər gəlib çatan nadir şəxsiyyətlərdəndir.[1]
Əsər, Şafiinin Misirdə keçirdiyi son 5 ilinin fiqhi görüşlərini (qövli-cədid və ya məzhəbi-cədid) özündə ehtiva edir. Əsərə məzhəbin əsas ədəbiyyatı olduğu (Umm ərəbcə ana deməkdir) üçün bu ad verilmişdir. "Əl-Umm" adına ilk dəfə yer verən şəxs Beyhəqidir. O, Şafiiyə məxsus olan, 141 (13 üsul və 128 füru) başlıqdan ibarət bir siyahı hazırlamış və "əl-Umm" adı altında furu mövzuları əhatə edən bölmələrin adlarını sadalamışdır.[2] Beyhəqi, təharət, namaz, zəkat, həcc, nikah, talaq, ilə, zihar, lian və nəfəqə bölmələrinin Şafii tərəfindən tələbələrinə yazdırıldığını və bunların Rəbi ibn Süleyman əl-Muradi tərəfindən nəql edildiyini qeyd etmişdir. Dövrün müəlliflik qaydalarına uyğun olaraq Rəbi ibn Süleyman əl-Muradi, "Kitabü Vəsayəl-kəbir, Kitabu Ali və Abdullah, Kitabu İhyail-məvat, Kitabüt-Təam vəş-şərab, Kitabu Zəbaihi Bəni İsrail, Kitabu Qüslil-meyit" adlı bölmələri Şafiidən eşitmə yolu ilə almadığı təqdirdə bunları "qaləş-Şafii" ifadəsi ilə nəql etmiştir. N. Calder, "əl-Umm"un bəzi yerlərində "qaləş-Şafii", bəz yerlərində "qalər-Rəbi", qalan yerlərində isə yalnız "qalə" yazıldığını və bununla da müəllifin müəyyənləşdirilməsinin qeyri-mümkün olduğunu söyləmişdir. O, eyni zamanda bu görüşlərin bütünlüklə sonrakı nəsillər tərəfindən Şafiiyə nisbət edildiyini irəli sürmüşdür. Oxşar ifadələrin Müzəninin "əl-Müxtəsər"ində də olduğunu söyləyən Calder, "əl-Umm"dəki "qalər-Rəbi" ifadələrinin reallıqda Rəbiyə deyil, sonrakı nəsillərə aid olduğunu söyləmişdir. N. Calder həmçinin, Rəbinin önündə Şafiiyə məxsus bir əsər olsaydı, onun birbaşa "qaləş-Şafii" deməli olduğunu söyləmiş və bununla da, yanlış bir yanaşma ilə "əl-Umm"un Şafiiyə məxsusluğunu müzakirə predmetinə çevirmişdir.[3] Əsəri İbn ən-Nədim "əl-Məbsut fil-fiqh" adlandırdığı məlumdur. O, bu əsərin Rəbi ibn Süleyman əl-Muradi ilə Zəfərani tərəfindən rəvayət edildiyini qeyd etmişdir. Bu əsərin mündəricatı[4] "əl-Məbsut"un başqa bir əsər olmadığını sübuta yetirmişdir. Şafii, əsərdə fiqhi biliklərini uğurla əks etdirməyi bacarmış, mövzuları ayə və hədislərlə əsaslandırmağı məharətlə bacarmışdır. O, bu əsərdə nəslərin hökümlərə dəlil olmasını izah etmiş, fərqli ictihadları tənqidi bir yanaşma ilə dəyərləndirmişdir. Onun məsələləri təhlil və əsaslandırmada nümayiş etdirdiyi ustalıq hamı tərəfindən təqdir edilmişdir.[1]
Müxtəlif kitabxanalarda çox sayı əlyazmaları olan "əl-Umm", ilk növbədə Bulaqda nəşr olmuşdur (I–VII, 1321–1326). Uzun uzun müddət Bulaq nəşri təkrarlanmıç, daha sonra müxtəlif nəşrləri həyata keçirilmişdir (nəşr. Məhəmməd Zöhri ən-Nəccar, I–VIII, Qahirə 1961, Beyrut 1973; nəşr. Mahmud Mətraci, I–VIII, Beyrut 1993; nəşr. Əhməd Bədrəddin Həssun, I–XV, Beyrut 1996; nəşr. Əli Məhəmməd və digərləri, I–X, Beyrut 2001; nəşr. Rüfət Fövzi Əbdülmüttalib, I–XI, Mənsurə 2001).[1]