Kipr dilləri — Kipr adasında danışılan dillərin ümumi məcmusunu əhatə edən anlayış. Bu dillər adanın tarixi, etnik tərkibi, dini mənsubiyyəti və müstəmləkə keçmişi ilə sıx bağlı şəkildə formalaşmışdır. Müasir dövrdə Kiprdə əsasən yunan və türk dilləri rəsmi statusa malikdir, lakin adada bir sıra azlıq dilləri və gündəlik istifadə olunan digər dillər də mövcuddur.[1]
| Kipr dilləri | |
|---|---|
| Ölkələr | |
| Təsnifatı | |
|
|
| Dil kodları | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Kipr Respublikasının Konstitusiyasına əsasən dövlətin iki rəsmi dili vardır:
- Yunan dili (Standard Modern Greek) – Kipr yunanlarının əsas dili. Rəsmi və təhsil sistemində standart yunan dili, gündəlik ünsiyyətdə isə Kipr yunancası istifadə olunur.
- Türk dili (Standard Turkish) – Kipr türkləri tərəfindən istifadə olunur. Əsasən şimal bölgəsində yayılmışdır. Gündəlik danışıqda Kipr türkcəsi istifadə olunur.[2]
Kipr yunancası — yunan dilinin Kiprə xas olan dialektidir. Arxaik və orta yunan dilindən izlər daşıyır, fonetik və qrammatik xüsusiyyətlərinə görə standart yunan dilindən fərqlənir.
Kipr türkcəsi — Osmanlı türkcəsinin Kiprdə formalaşmış variantıdır. Türkiyə türkcəsindən bəzi leksik və fonetik fərqləri ilə seçilir.[3]
Kipr ərəb dili və ya Kipr maronit ərəbcəsi – Maronitlər tərəfindən istifadə olunur. Nadir bir dildir və bəzi kəndlərdə hələ də danışılır. Kurbet dili — Kipr romalarının istifadə etdiyi dildir. Romani dili ilə Türk dilinin qarışığından yaranmışdır. Rəsmi statusa malik deyil.[4]
Kipr uzun müddət Böyük Britaniyanın müstəmləkəsi olduğuna görə İngilis dili geniş yayılmışdır. Turizm, təhsil və hüquq sahələrində geniş istifadə olunur.[5][6]
Son illərdə Rus dili, Rumın dili və Bolqar dili də Kiprdə geniş yayılmışdır. 2011-ci ildə aparılan siyahıyaalma nəticələrinə əsasən bu dildə danışanların siyahısı qeydə alınmışdır:
- Rus dili – 20,984 nəfər
- Rumın dili – 24,270 nəfər
- Bolqar dili – 18,388 nəfər
1974-cü il Kipr münaqişəsindən sonra ada iki hissəyə bölünmüşdür:
- Cənub (Kipr Respublikası) — əsasən yunan dilli əhali yaşayır.
- Şimal (Şimali Kipr Türk Cümhuriyyəti) — əsasən türk dilli əhali yaşayır.
Kiprdəki dillər qarşılıqlı təsirə məruz qalmışdır:
- Kipr yunancası və Kipr türkcəsi bir-birindən leksik və fonetik elementlər mənimsəmişdir.
- Kipr ərəb dilinin fonetik quruluşuna Kipr yunancası ciddi təsir göstərmişdir.
| Dil | Nəfər |
|---|---|
| Yunan dili | 679,883 |
| İngilis dili | 34,814 |
| Rumın dili | 24,270 |
| Rus dili | 20,984 |
| Bolqar dili | 18,388 |
| Türk dili | 1,405 |
Kipr dilləri adanın mədəni və etnik mozaikasının ayrılmaz hissəsidir. Rəsmi dillərlə yanaşı, azlıq dilləri və digər geniş yayılan dillər də Kiprin çoxdilli cəmiyyət strukturunu formalaşdırır. Bu dillər həm tarixi qarşılıqlı əlaqələrin, həm də müasir sosial və siyasi reallıqların əksidir.
- ↑ The Constitution of the Republic of Cyprus (PDF). 1960. 2013-12-03 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-06-26.
- ↑ Population enumerated by age, sex, language spoken and district (1.10.2011) (sheet D1A) // Population – Country of Birth, Citizenship Category, Country of Citizenship, Language, 2011. CYstat. June 2013.[daimi ölü keçid]
- ↑ Jennings, Ronald (1993), Christians and Muslims in Ottoman Cyprus and the Mediterranean World, 1571-1640, New York University Press ISBN 0-814-74181-9.
- ↑ "Implementation of the Charter in Cyprus". Database for the European Charter for Regional or Minority Languages. Public Foundation for European Comparative Minority Research. 7 February 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 June 2013.
- ↑ "Cyprus" (PDF). Euromosaic III. İstifadə tarixi: 3 July 2013.
- ↑ Mejer, Lene; Boateng, Sadiq Kwesi; Turchetti, Paolo. "Population and social conditions" (PDF). eurostat. Statistics in Focus (49/2010). 2010. 2014-11-14 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib.