Kömək
Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin
Kitabı göstər (0 səhifə)
Səhifə təklif edinKimsəsiz ada və ya Boş ada — daimi olaraq insan əhalisi olmayan bir ada, adacıq və ya mərcan rifi. Kimsəsiz adalar müntəzəm olaraq filmlərdə və ya gəmi qəzasına uğramış insanlar haqqında hekayələrdə təsvir olunur və eyni zamanda "cənnət" ideyası üçün bir açar kimi istifadə olunur. Bəzi kimsəsiz adalar qoruq kimi mühafizə edilir, bəziləri isə xüsusi mülkiyyət hesab edilir. Kanadanın ən şimalında yerləşən Devon adası dünyanın ən böyük kimsəsiz adası hesab olunur. Təbiəti mühafizə zonası daxilində kimsəsiz olan bəzi adalar da yerləşir və bu adalar bəzi ekoloji təşkilatlar tərəfindən mühafizə edilir.
Kimsəsiz adaların əksəriyyəti mərcan adalarıdır və ümumiyyətlə şirin su ilə əhatə olunurlar.
Kimsəsiz adalar, qismən insan təsirindən uzaq olduqları üçün dəniz tısbağaları və quruda yuva salan dəniz quşları kimi həssas yabanı həyat növləri üçün sığınacaq rolunu oynayır. Bir çox dəniz quşu növü, pişik və siçan kimi quru yırtıcılarının olmamasından faydalanaraq bu adaları köç marşrutlarında dayanacaq məntəqəsi və ya xüsusilə yuvalama yeri kimi istifadə edir.
Lakin uzaq ölkələrdən dəniz yolu ilə gələn tonlarla tullantı bu adaların sahillərində cəmlənir. Hər hansı bir nəzarətin olmaması isə bu əraziləri mühafizə olunan növlərin qanunsuz ovçuları üçün cəlbedici məkan halına gətirir.[1]
Hadisələrin kimsəsiz bir adada baş verdiyi məlum olan birinci romanlar İbn Tüfeylin (1105–1185) "Həyy ibn Yəqzan", daha sonra isə İbn ən-Nəfisin (1213–1288) "Theologus Autodidactus" adlı romanlarıdır. Hər iki romanın da qəhrəmanları (Həyy ibn Yəqzanda Həyy və Theologus Autodidactusda Kamil) kimsəsiz bir adada yaşayan vəhşi uşaqlardır. Hər iki əsərdə də sonradan xarici aləmdən gələn adamlar bu qəzaya düşmüş şəxslərlə təmas qururlar. Lakin Theologus Autodidaktusun süjet xətti, əsərin qəhrəmanı olan Kamilin sivilizasiyaya geri qaytarılmasından sonra da, davam edir.
Vilyam Şekspir tərəfindən 1610-11-ci illər arasında yazılmış "Fırtına" əsərində də tamaşanın mərkəzi mövzusu kimi kimsəsiz adada məhbus kimi qalmaqdan bəhs edilir. Əsərdə Prospero və onun qızı Miranda, Milan hersoqu olmaq istəyən xain qardaşı Antonio tərəfindən kimsəsiz bir adaya sürgün edilirlər və sonradan Prospero öz qardaşını və digər günahkar adamları həmin adaya gətirir.
İbn Tüfeylin "Həyy ibn Yəqzan" əsərinin latın dilinə tərcüməsi Edvard Pokok (ing. Edward Pococke) tərəfindən 1671-ci ildə nəşr edilmişdir. Daha sonra isə əsər 1708-ci ildə Saymon Okley (ing. Simon Ockley) tərəfindən ingilis dilinə tərcümə edilmiş və bundan sonra əsərin alman və hollandca tərcümələri də nəşr olunmuşdur. XVII əsrin sonlarında Həyy ibn Yəqzan Pokokenin tanışı olan Robert Boylu süjet xətti kimsəsiz bir adada baş verən özünün fəlsəfi romanı olan "Aspiring Naturalist" əsərini yazmağa ilhamlandırmışdır. İbn əl Nəfisin Theologus Autodidactus əsəri isə nəhayət XX əsrin əvvəllərində ingilis dilinə tərcümə edilmişdir.
Daniel Defo tərəfindən 1719-cu ildə nəşr edilmiş və kimsəsiz adada tək qalmış bir adamdan bəhs edən məşhur Robinzon Kruzo romanı film, televiziya və radioda o qədər çox əsərlərə mövzu olmuşdur ki, axırda bu cür əsərləri ifadə etmək üçün "Robinzonada" (ing. Robinsonade) adında bir termin yaranmışdır. Romanda Kruzonun köməkçisi kimi Cümə adında bir personajda mövcuddur. Çox güman ki, Defonun bu romanı üçün ilham mənbəyi dörd il ərzində kimsəsiz Xuan Fernandez adalarında kimsəsiz qaldıqdan sonra xilas edilmiş Aleksandr Selkirk adlı şotland dənizçisi olmuşdur. Müəllif süjetlərində müntəzəm olaraq öz dövrünün aktual olan hadisələrindən istifadə edirdi. Həmçinin Defonun İbn Tüfeylin "Həyy ibn Yəqzan" əsərinin latın və ya ingilis dilinə edilmiş tərcümələrindən ilham alması da mümkündür.[2][3]
- ↑ Frédéric Ducarme. "Les aires protégées à l'épreuve de la réalité". Société Française d'Ecologie. 1 dekabr 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 mart 2020.
- ↑ Cyril Glasse (2001), New Encyclopedia of Islam, p. 202, Rowman Altamira, ISBN 0-7591-0190-6.
- ↑ Nawal Muhammad Hassan (1980), Hayy bin Yaqzan and Robinson Crusoe: A study of an early Arabic impact on English literature, Al-Rashid House for Publication.