Ketzal (isp. quetzal) — Troqonlar ailəsinə mənsub quş cinsi.[1] Ketzal, xüsusilə parlaq rəngləri, uzun quyruğu və tropik meşələrdə yaşaması ilə tanınanır. Pharomachrus cinsinə daxil olan növlər arasında ən məşhuru Resplendent ketzal (Pharomachrus mocinno) sayılır.
| Ketzal | ||||
|---|---|---|---|---|
 | ||||
| Elmi təsnifat | ||||
|
Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Sinif: İnfrasinif: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Cins: Species: Ketzal |
||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||
| Pharomachrus mocinno | ||||
| ||||
Ketzal quşları əsasən Mərkəzi Amerika ölkələrində — Meksika,[1] Qvatemala, Kosta-Rika, Honduras və Panama[2] kimi ölkələrdə rast gəlinir. Onlar:
- Dağlıq tropik və subtropik yağış meşələrində,
- Xüsusilə bulud meşələrində,
- 1200–3000 metr hündürlükdə yaşayırlar.
Bu mühitlərdə çoxlu meyvə ağacları və iri köklü bitkilər olur ki, bu da onların həm qidalanması, həm də yuva qurması üçün əlverişlidir.
Rəngi parlaq yaşıl,[3] firuzəyi, qırmızı[3] və mavi[3] rənglərə malikdir. Tüklərindəki parıltı işığın düşmə bucağına görə dəyişir. Erkək quşlar dişilərə nisbətən daha parlaq rənglidir və çox uzun quyruğa malikdir (bəzən 100 sm-ə qədər).[3] Dişi quşlar daha qısadır və rəngləri nisbətən solğun olur. Başlarında qıvrılmış tük dəstələri olur (xüsusilə erkəklərdə). Bu estetik görünüş ketzalı dünyanın ən gözəl quşlarından biri edir.
Ketzal quşları əsasən meyvə ilə qidalanırlar, xüsusilə:
- Lauraceae ailəsinə aid olan vəhşi avokado növləri,
- Bəzi giləmeyvələr,
- Böcəklər, kiçik kərtənkələlər və ilbizlər də bəzən menyuya daxildir.
Meyvəni bütöv udurlar və toxumları sonra tüpürərək meşələrin təbii toxum səpini prosesində rol oynayırlar.
Ketzallar yuvalarını ağac gövdələrindəki təbii oyuqlarda qururlar.[3] Yumurtaları ağ rəngdədir, adətən 2–3 ədəd olur. Valideynlər növbə ilə inkubasiya (yumurtaları yatmaq) və balaları yemləmə işini bölüşürlər.[3] Yuvalama dövrü təxminən Mart — Avqust[2] aylarına təsadüf edir (bölgəyə görə dəyişə bilər).
Mayya və Astek mədəniyyətlərində ketzal müqəddəs sayılırdı.[1] Onlar üçün bu quş azadlıq, ruhani və ilahi simvoldur. Ketzal lələyi qədim hökmdarlar və keşişlər üçün zənginlik və ilahi gücün simvolu idi. Qvatemala bu quşu özünün milli simvolu elan edib. Ölkənin valyutası da "ketzal" adlanır.[1]
IUCN tərəfindən "NT – Near Threatened"[3] (təhlükəyə yaxın) statusunda siyahıya alınıb. Əsas təhlükələr:
- Meşələrin qırılması və əkin sahələrinə çevrilməsi,
- Yuva yerlərinin azalması,
- Turizm və ovçuluq.
Hazırda bir çox qoruq və beynəlxalq layihələr bu quşun mühafizəsinə yönəlib.