Keto (yun. Κητώ) — Yunan mifologiyasında ilkin dəniz tanrıçasıdır və Pontla Geyanın qızıdır. Mifik bir fiqur olaraq, o, ən qədim tanrılardan biri hesab olunur və Geya ilə Pontdan olan digər bir uşaq, Forkis ilə bir çox canavarlı övladlar doğurmuşdur. Kiçik Günəş Sistemi obyektlərindən 65489 Ceto, onun şərəfinə adlandırılmışdır, və onun peyki Fortsizin adını almışdır.
| Keto | |
|---|---|
.jpg) | |
| Mifologiya | Qədim Yunanıstan dini |
| Cinsi | qadın[d] |
| Atası | Pont |
| Anası | Geya |
| Əri | |
| Uşaqları |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Keto, müxtəlif vaxtlarda Krataiis (yun. Κράταιις, Krataiis, "güclü" mənasında) və Trienus (yun. Τρίενος, Trienos, "üç il ərzində" mənasında) adları ilə də tanınırdı və bəzən alimlər tərəfindən Hekate ilə qarışdırılmışdır (çünki Krataiis və Trienus həm də Hekatenin epitetləridir).[1]
Bu tanrıça, həmçinin Keto adını daşıyan kiçik bir Okeanid və Yunan mifologiyasında ketos (cəm halda kētē və ya ketea) adlanan müxtəlif canavarlarla qarışdırılmamalıdır; ketos qədim Yunan dilində "dəniz canavarı" üçün ümumi bir termindir.[2]
Keto, Geya (Yer) və Pontun digər dörd övladı ilə birlikdə anadan olmuşdur: Nereus, Taumas, Forkis və Evribiya. Hesiodun "Teoqoniya" (Theogony) əsərində Keto və Forkisin övladları olaraq iki Graiae (Qraiya) — Pemfredo və Enyo, və üç Gorgon (Qorqon) — Stenno, Evriala və Meduza qeyd olunur. Onların son övladı isə adlandırılmayan bir ilan (sonradan Ladon adı ilə Apollonius tərəfindən tanınmışdır) olub, qızıl almaları qoruyurdu. Hesioda həmçinin, yarı qadın, yarı ilan olan Yexidnanın Ketodan doğulduğu və Forkisin onun atası olduğu qeyd edilir; lakin bu "qadın" bəlkə də Kalliroe adlı bir Okeanidə işarə edir.[3]
Mifoqraf Afinalı Ferekid (e.ə. V əsr) Yexidnanı Forkisin qızı kimi göstərir, amma anasını adı ilə qeyd etmir.
Mifoqraflar Apollodor və Hiqin hər biri Keto və Forkisin övladları olaraq üçüncü bir Graiae adlandırır, bunlar Dino və Persisdir. Apollodor və Hiqin həmçinin Ladonu Yexidna ilə Tifonin övladı kimi göstərirlər, Keto və Forkisin deyil.[4]
Rodosseyli Appoloninin şərhçisinin verdiyi məlumatda Forkis və Keto Hesperidlərin valideynləri kimi göstərilirlər, amma bu məlumat digər qədim mənbələrdə təkrarlanmır.[5] Keto, bəlkə də nəvəsi Ortrusun, Nemean lion (Nemea aslanı) və Sfinxin anasıdır. Homer "Odisseya" əsərində Polifemusun anası Toosanı Forkisin qızı kimi qeyd edir, amma Ketonun onun anası olub-olmaması haqqında heç bir məlumat vermir.[6]
Böyük Plini Joppa (indiki Yaffa) şəhərində "hekayə edilmiş Keto"nun ibadətini qeyd edir,[7] bu, Perseusun Andromedanı dəniz canavarından xilas etməsindən dərhal sonra gələn bir qeydidir. S. Safray və M. Stern Joppada, Keto adı altında bu canavara ibadət edən bir kultun yaranmış ola biləcəyini təklif edirlər. Alternativ bir izah olaraq, onlar Plini və ya onun mənbəyinin Cetus adını yanlış oxuduğunu və ya Derçeto adlı suriyalı tanrıçanın adını qeyd etdiyini irəli sürürlər.[8]
- ↑ "κῆτος" in Liddell, Henry and Robert Scott. 1996. A Greek-English Lexicon. Revised by H.S. Jones and R. McKenzie. Ninth edition, with revised supplement. Oxford: Clarendon Press.
- ↑ Hard, p. 50; Hesiod, Theogony 233–339 (Most, pp. 21–23); Apollodorus 1.2.6.
- ↑ Theogony 270–276 (Most, pp. 24, 25).
- ↑ Theogony 333–336 (Most, pp. 28, 29); Apollonius of Rhodes, 4.1396.
- ↑ Pherecydes, fr. 7 Fowler = FGrHist 3 F 7 (Fowler, p. 278); Hošek, p. 678.
- ↑ Hesiod, Theogony 270-300. Though Herbert Jennings Rose says simply that it is "not clear which parents [for Echidna] are meant", Athanassakis, p. 44, says that Ceto and Phorcys are the "more likely candidates for parents". The problem arises from the ambiguous referent of the pronoun "she" in Theogony 295. While some have read this "she" as referring to Callirhoe (e.g. Smith s.v. Echidna; Morford, p. 162), according to Clay, p. 159 n. 32, "the modern scholarly consensus" reads Ceto, see for example Most, p. 27 n. 16 ("Probably Ceto"); Gantz, p. 22 ("Phorkys and Keto produce Echidna"); Caldwell, pp. 7, 46 lines 295–303 ("presumably Keto"); West, p. 249 line 295 ("probably Keto"); Grimal, s.v. Echidna ("Phorcys and Ceto").
- ↑ Hesiod, Theogony 326–327. Who is meant as the mother is unclear, the problem arising from the ambiguous referent of the pronoun "she" in line 326 of the Theogony, see Clay, p.159, note 34
- ↑ Apollodorus 2.5.11; Hyginus, Fabulae Preface § p.35, 151.
- Aken, Dr. A.R.A. van. (1961). Elseviers Mythologische Encyclopedie. Amsterdam: Elsevier.
- Bartelink, Dr. G.J.M. (1988). Prisma van de mythologie. Utrecht: Het Spectrum.