Katolik günahkarlığı — katoliklər və dinə bağlılığını itirmiş katoliklər tərəfindən hiss edilən artıq dərəcədə günahkarlıq emosiyası.[1] Günahkarlıq real və ya təsəvvür olunmuş hər hansı bir xəta və ya səhv törətməyə görə peşmançılıq hissi olmuşdur.[2] Bu, "utanc" anlayışı ilə əlaqəli olmuş, lakin ondan fərqləndirilmişdir. Günahkarlıq başqasına zərər vermək şüurundan doğmuşdur, utanc isə şəxsin özünün nəciblikdən, düzgünlükdən uzaq və ya gülünc bir iş gördüyünü dərk etməsi nəticəsində yaranmışdır. Beləliklə, insan həm başqasına zərər verdiyi üçün günahkar, həm də bunu etdiyi üçün özündən utanmış hiss edə bilmişdir.[3] Xristianlıq mövzularında yazan dini müəllif Filip Yansi günahkarlıq barədə qeyd etmişdir ki, bu yalnız bir simptom olmuş, insanı müalicəyə doğru yönləndirdiyi üçün diqqət çəkmişdir.[4]
Kütləvi mərasimin əvvəlindəki tövbə aktı əvvəlki illərdə mövcud olan günah çıxarma mərasiminin liturgik qalığı olmuşdur. İxtisaslı keşiş qarşısında xüsusi günah çıxarma bu ayinin adi forması olmuşdur və keşişin sirr saxlamaq öhdəliyi ciddi şəkildə qorunmuşdur. Bəzən ayinin icrasında əsas diqqət kilsə cəzasını yerinə yetirməyə və ya konstrisiyanın səmimiliyinə yönəlmişdir bəzən isə bütün ağır və ya ölümcül günahların etiraf olunmasına, yaxud da keşişin "In persona Christi" (hərf. "Məsihin şəxsində") çıxış edərək günahları bağışlamaq səlahiyyətinə vurğu edilmişdir. Hazırda fərdi keşiş qarşısında etiraf forması, yaxud fərdi etirafdan əvvəl icmavi hazırlıq mərasimi mövcuddur.[5] 1970-ci illərdə etiraf ənənəsinin zəifləməsindən sonra katolik teoloqları və ruhaniləri bunu "sağlam günahkarlığın" itirilməsi ilə əlaqələndirmişdir.[6]
Evelin Vonun "Braydshedə qayıdış" əsərində katolik dinində günahkarlıq mövzusu işlənmişdir. Çarlz Rayder ilə romantik münasibətindən sarsılan Culiya Flayt qeyd etmişdir ki, bağışlanmaz olan bir şey var, o da tanrıya rəqib bir yaxşılıq mənbəyi yaratmaqdır. O, düşünmüşdür ki, əgər çox arzuladığı bir şeyi tanrı naminə qurban verərsə, nə qədər günahkar olsa da, tanrı sonda ondan ümidini kəsməyəcəkdir.[7]
Mövzu bəzən yumoristik şəkildə də işlənmişdir. "30-cu studiya" teleserialının "Döyüşən irlandlar" epizodunda katolik günahkarlığı Alek Bolduin tərəfindən canlandırılmış Cek Donagi tərəfindən belə izah edilmişdir: "Bu belə işləmir, Treysi. Etirafın mövcud olmasına baxmayaraq, bu, sərbəst buraxılış deyil, çünki katolik olmaqla daim üzərində daşıdığın əzici günahkarlıq mövcuddur. İstər yaxşı, istər pis, istərsə də sadəcə parkda tako yeyərkən belə, həmişə bu əzici günahkarlıq vardır".[8][9]
Günahkarlıq konstruktivlik və dağıdıcılıq baxımından izah olunmuşdur. "Konstruktiv günahkarlıq" əxlaqi səhvlərin bağışlanmasına və davranışın dəyişdirilməsinə yönəlmişdir, "dağıdıcı günahkarlıq" isə özünə nifrət içində ilişib qalmışdır və səhvlərdən nəticə çıxarmaq və həyatda irəliləmək imkanını ön plana çıxarmamışdır. 2005-ci ildə "Psychology and Religion" jurnalında aparılmış bir tədqiqat katolik iştirakçıların digər qruplardan daha yüksək səviyyədə konstruktiv günahkarlıq reaksiyaları nümayiş etdirdiyini göstərmişdir. Katolikliklə günahkarlıq arasındakı əlaqə barədə tədqiqatlar yekdil nəticəyə gətirməmişdir.[10]
Günahkarlıq obsessiv-kompulsiv pozuntunun simptomlarının davamlılığında mühüm amil olmuşdur.[11] Katolikliklə obsessiv-kompulsiv simptomlar arasındakı əlaqə barədə tədqiqat nəticələri ziddiyyətli olmuşdur. 2002-ci ildə Parma Universitetində 165 nəfərin iştirakı ilə aparılmış araşdırma dini insanların düşüncələr üzərində nəzarət və düşüncələrin həddindən artıq əhəmiyyət verilməsi meyarlarında daha yüksək nəticə göstərdiyini ortaya qoymuşdur və bu meyarların obsessiv-kompulsiv simptomlarla yalnız dini iştirakçılarda əlaqəli olduğu müəyyənləşdirilmişdir.[12]
1998-ci ildə aparılmış tədqiqat daxili dini dəyərlərlə obsessiv-kompulsiv düşüncə və davranışlar arasında əlaqənin yalnız katolik iştirakçılarda mövcud olduğunu qeyd etmişdir,[13] lakin 1991-ci ildə Boston Universitetində aparılmış araşdırma göstərmişdir ki, obsessiv-kompulsiv pozuntusu olan şəxslər arasında xüsusi bir din daha üstün olmamışdır və belə şəxslər digər narahatlıq yaşayanlarla müqayisədə daha dindar olmamışdır. Dini obsesiyalar iştirakçıların dini dəyərləri ilə əlaqəli olmuş, lakin seksual və aqressiv simptomlarla bağlı olmamışdır. Obsessiv-kompulsiv pozuntusu olan şəxslərdə daha yüksək dini bağlılıq daha güclü günahkarlıq hissi ilə əlaqələndirilmişdir.[14]
1984-cü ildə "American Behavioral Scientist" jurnalında dərc olunmuş bir araşdırmada katolik, yəhudi və protestant mənşədən olan iştirakçılarla müsahibələr təhlil edilmişdir. Müəllifin qeyd etdiyinə görə, iştirakçıların çoxu öz günahkarlıq təcrübələrini həvəslə təsvir etmişdir.[15]
2004-cü ildə Ulster Universitetində aparılmış bir araşdırma katolik tələbələr arasında protestant tələbələrlə müqayisədə bir qədər yüksək kollektiv günahkarlıq səviyyəsini qeydə almışdır.[16]
2008-ci ildə Berkli Kaliforniya Universiteti və Notr-Dam Universitetindən olan tədqiqatçılar amerikalı yeniyetmələr arasında katolik günahkarlığı mövzusunu araşdırmışdır. Müəlliflər bu yaş qrupunda katolik günahkarlığının mövcudluğunu təsdiq edən sübut tapmamış, əksinə, katolikliyin digər dini ənənələrlə müqayisədə həm daha az günahkarlıq yaratdığını, həm də daha az onu aradan qaldırdığını bildirmişdir. Araşdırma göstərmişdir ki, katolik yeniyetmələr qeyri-katolik həmyaşıdlarından daha çox günahkarlıq keçirməmişdir. Eyni zamanda, daha dindar katoliklərin az dindar olanlardan daha çox günahkarlıq hissi yaşadığına dair fakt qeydə alınmamışdır. Günahkarlıq doğuran davranışların təsiri katolik və qeyri-katolik iştirakçılar arasında fərq yaratmamışdır.[17]
1988-ci ildə Hofstra Universitetində aparılmış bir araşdırma dinlər arasında ümumi günahkarlıq səviyyəsində fərq qeydə almamışdır, lakin dini bağlılığın özü günahkarlıqla əlaqəli olmuşdur.[18]
Katolik baxış bucağına görə, günahkarlıq məlumatlı vicdanın nəticəsi olmuşdur, lakin "katolik günahkarlığı" çox vaxt vicdanın həddindən artıq skrupulyozluğu ilə qarışdırılmışdır. Bu, sağlam günahkarlığın şişirdilmiş forması hesab edilmişdir.[19]
"Catholic Exchange" nəşri üçün 2024-cü ilin fevralında məqalə yazan Filip Kempbell bildirmişdir ki, katolik günahkarlığı reallıqda mövcud olmamışdır. O, bunu "katoliklərin kiçik şəxsi qüsurları şişirdərək, həddindən artıq məsuliyyət hissi keçirərək, əzaba həvəs göstərərək və demək olar ki, mazoxizm həddinə qədər günahkarlıqla məşğul olmaları barədə stereotip" kimi xarakterizə etmişdir. Müəllifin fikrinə görə, bu yanaşma faktların bir hissəsini düzgün qəbul etmiş, lakin əsas məqamı əldən vermişdir.[20]
- ↑ Stravinskas, Peter. Catholic Answer Book. Our Sunday Visitor. 1990. səh. 78. ISBN 978-0-87973-458-9.
- ↑ "Definition of GUILT". www.merriam-webster.com. 22 aprel 2024. 5 dekabr 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 dekabr 2019.
- ↑ "The Difference Between Guilt and Shame". Psychology Today.
- ↑ Yancey, Philip. "Can Guilt Be a Good Thing?". Today's Christian Woman (ingilis). 24 mart 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 mart 2024.
- ↑ Gula, Richard M. To Walk Together Again: The Sacrament of Reconciliation. Paulist Press. 1 may 1984. ISBN 978-0-8091-2603-3.
- ↑ Stotts, Jonathan. "Obedience as Belonging: Catholic Guilt and Frequent Confession in America". Religions. MDPI AG. 10 (6). 5 iyun 2019: 370. doi:10.3390/rel10060370. ISSN 2077-1444.
- ↑ "on Julia Flyte". Shmoop.com. 6 noyabr 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 noyabr 2013.
- ↑ IMDB Arxivləşdirilib 2016-03-09 at the Wayback Machine 30 Rock
- ↑ "When "Catholic guilt" gets in the way of Catholic faith". America Magazine. 11 iyul 2018.
- ↑ "ingentaconnect Guilt and Religion: The influence of orthodox Protestant and orth". Ingentaconnect.com. 1 yanvar 2005. 17 oktyabr 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 noyabr 2013.
- ↑ Leslie J. Shapiro, LICSW. "Pathological guilt: A persistent yet overlooked treatment factor in obsessive-compulsive disorder —". Aacp.com. 1 dekabr 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 noyabr 2013.
- ↑ Sica, Claudio; Novara, Caterina; Sanavio, Ezio. "Religiousness and obsessive–compulsive cognitions and symptoms in an Italian population". Behaviour Research and Therapy. 40 (7). 31 iyul 2002: 813–823. doi:10.1016/S0005-7967(01)00120-6. PMID 12074375.
- ↑ Hutchinson, Geoffrey T.; Patock-Peckham, Julie A.; Cheong, Jee Won; Nagoshi, Craig T. "Personality predictors of religious orientation among Protestant, Catholic, and non-religious college students". Personality and Individual Differences. 24 (2). 28 fevral 1998: 145–151. doi:10.1016/S0191-8869(97)00164-5.
- ↑ Steketee, Gail; Quay, Sara; White, Kerrin. "Religion and guilt in OCD patients". Journal of Anxiety Disorders. 5 (4). 31 dekabr 1991: 359–367. doi:10.1016/0887-6185(91)90035-R.
- ↑ LINDSAY-HARTZ, J. "Contrasting Experiences of Shame and Guilt". American Behavioral Scientist. 27 (6). 1 avqust 1984: 689–704. doi:10.1177/000276484027006003.
- ↑ Branscombe, Nyla B; Branscombe, Nyla R; Doosje, Bertjan. Collective Guilt: International Perspectives – Google Books. Cambridge University Press. 6 sentyabr 2004. ISBN 978-0-521-52083-6. İstifadə tarixi: 2 noyabr 2013.
- ↑ Vaisey, Stephen; Smith, Christian. "Catholic Guilt among U.S. Teenagers: A Research Note". Review of Religious Research. 49 (4). 1 yanvar 2008: 415–426. JSTOR 20447515.
- ↑ Demaria, Thomas; Kassinove, Howard. "Predicting guilt from irrational beliefs, religious affiliation and religiosity –". Journal of Rational-Emotive & Cognitive-Behavior Therapy. 6 (4). 1 dekabr 1988: 259–272. doi:10.1007/BF01061292.
- ↑ "Catholic Spiritual Direction". www.catholicspiritualdirection.org. İstifadə tarixi: 25 aprel 2017.
- ↑ "Catholic Guilt is Not a Thing". Catholic Exchange (ingilis). 15 fevral 2024. 24 mart 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 mart 2024.
- Sheldon, Kennon M.; University of Missouri-Columbia. "RESEARCH: Catholic Guilt? Comparing Catholics' and Protestants' Religious Motivations". International Journal for the Psychology of Religion. 16 (3). 2006: 209–223. doi:10.1207/s15327582ijpr1603_5.
- Mallon, John. "The Primacy of Jesus, the Primacy of Love". Inside the Vatican. aprel 2006. 3 mart 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 noyabr 2006.