Karolina ördəyi[3] (lat. Aix sponsa) — Şimali Amerikada rast gəlinən, qismən köç edən və su mühitlərində yaşayan ördək növü. Erkək Karolina ördəyi Şimali Amerikanın ən rəngarəng su quşlarından biri olaraq tanınır.[4]
| Karolina ördəyi | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
|
XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Karolina ördəyi |
||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
Karolina ördəyi ilk dəfə 1758-ci ildə isveçli təbiətşünas Karl Linney tərəfindən "Systema Naturae" əsərinin onuncu nəşrində "Anas sponsa" adı ilə təsvir edilmişdir.[5] Linnes bu təsviri ingilis təbiətşünası Mark Ketsbinin 1729–1731-ci illərdə nəşr olunan "The Natural History of Carolina, Florida and the Bahama Islands" əsərindəki "yay ördəyi" təsvirinə əsaslanaraq etmişdir.[6][7]
Hazırda Karolina ördəyi 1828-ci ildə alman təbiətşünası Fredrix Boye tərəfindən təsis edilən "Aix" cinsinə aid edilir. Bu cinsə yalnız Asiya mandarin ördəyi (Aix galericulata) və Karolina ördəyi daxildir. Karolina ördəyi monotipikdir, yəni alt növləri yoxdur.[8][9]
Karolina ördəyi orta ölçülü bir ördək növüdür. Yetişkin fərdlərin bədən uzunluğu 47–54 santimetr arasında dəyişir. Qanad açılışı 66–73 santimetr təşkil edir, çəkisi isə 454–862 qram arasında olur.[10]
Erkək Karolina ördəyi parlaq və çoxrəngli tükləri, qırmızı gözləri və boynundakı xarakterik ağ xətləri ilə tanınır. Dişi isə daha sadə rənglidir, gözlərinin ətrafında ağ halqa ilə seçilir. Hər iki cinsin başında dalğalı tüklər mövcuddur.[11]
Bu növ bataqlıqlarda, şirin su göllərində, adi bataqlıqlar və çaylarda yaşayır. Adətən ağaclarda yuva qurur, bu xüsusiyyəti ilə digər ördək növlərindən fərqlənir. Dişi Karolina ördəyi yaz aylarında (fevral-aprel) 7–15 yumurta qoyur.[12] Yumurtalar təxminən 30 gün müddətində inkubasiya edilir. Yumurtadan çıxan balalar dərhal yuvalarından suya və ya yumşaq bir səthə tullanır.[13][14]
Ağac ördəkləri həm bitki mənşəli, həm də heyvan mənşəli qidalarla qidalanır. Onların menyusuna yerə düşən meyvələr, böcəklər və qoz-fındıq daxildir.[15][16]
XIX əsrin sonunda ağac ördəklərinin sayı kəskin şəkildə azalmışdır. Bu azalmanın əsas səbəbləri yaşama mühitlərinin məhv edilməsi və ticarət məqsədilə intensiv ovlanmaları olmuşdur. Xüsusilə qadın baş geyimlərinin bəzədilməsi üçün bu quşların tüklərindən geniş istifadə edilirdi. Sonradan tətbiq edilən mühafizə tədbirləri nəticəsində ağac ördəklərinin populyasiyası bərpa olunmuşdur.[17]
2013-cü ildə Kanadanın Royal Canadian Mint təşkilatı, Karolina ördəyi ilə bağlı iki metal pul buraxmışdır. Bu pullar, Ducks Unlimited Canada təşkilatının 75-ci ildönümünü qeyd etmək və təşkilatın tanıtımı məqsədilə hazırlanmışdır.[18]
- ↑ Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
- ↑ IOC World Bird List Version 6.3. 2016. doi:10.14344/IOC.ML.6.3
- ↑ Бёме Р. Л., Флинт В. Е. Пятиязычный словарь названий животных. Птицы. Латинский, русский, английский, немецкий, французский / Под общ. ред. акад. В. Е. Соколова. — М.: Русский язык, РУССО, 1994. — С. 29. — 2030 экз. — ISBN 5-200-00643-0.
- ↑ Dawson, William. Neher, Anna (redaktor). Dawson's Avian Kingdom Selected Writings. California Legacy. 2007. 37–38. ISBN 978-1-59714-062-1.
- ↑ Linnaeus, Carl. Systema Naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis (Latin). 1 (10th). Holmiae (Stockholm): Laurentii Salvii. 1758. səh. 128. 2023-04-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-12-25.
- ↑ Catesby, Mark. The Natural History of Carolina, Florida and the Bahama Islands (English və French). 1. London: W. Innys and R. Manby. 1729–1732. səh. 97, Plate 97.
- ↑ Mayr, Ernst; Cottrell, G. William, redaktorlar Check-List of Birds of the World. 1 (2nd). Cambridge, Massachusetts: Museum of Comparative Zoology. 1979. səh. 457. 2024-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-12-25.
- ↑ Gill, Frank; Donsker, David; Rasmussen, Pamela, redaktorlar "Screamers, ducks, geese & swans". IOC World Bird List Version 14.1. International Ornithologists' Union. December 2023. 1 October 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 July 2024.
- ↑ Jobling, James A. The Helm Dictionary of Scientific Bird Names. London: Christopher Helm. 2010. 37, 363. ISBN 978-1-4081-2501-4.
- ↑ "Wood Duck Identification". All About Birds, TheCornellLab of Ornithology (ingilis). Cornell University. 2023. 25 March 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 March 2023.
- ↑ Gough, G.A.; Sauer, J.R.; Iliff, M. "Wood duck Aix sponsa". Patuxent Bird Identification Infocenter. Version 97.1. Laurel, Maryland: Eastern Ecological Science Center. 1998. 20 February 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 February 2023 – U.S. Geological Survey vasitəsilə.
- ↑ "10 Fun Facts About the Wood Duck". Audubon (ingilis). 15 January 2024. 1 March 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 April 2024.
- ↑ "Wood Duck". Ducks Unlimited (ingilis). 20 April 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 April 2024.
- ↑ Hoch, Greg. Cavities and Boxes // With Wings Extended. Iowa City: University of Iowa Press. 2020. səh. 52. ISBN 978-1-60938-695-5.
- ↑ Robbins, Chandler S.; Bruun, Bertel; Zim, Herbert S. Birds of North America: A Guide to Field Identification. Illustrated by Arthur Singer (Revised). New York: Golden Press. 1983. 52–53. ISBN 0-307-37002-X.
- ↑ Morris, Ron. "Birds use different methods to eat". Winston-Salem Journal. 16 April 2021. 24 March 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 March 2023.
- ↑ Semel, Brad; Sherman, Paul W. "Alternative Placement Strategies for Wood Duck Nest Boxes". Wildlife Society Bulletin. 23 (3). Autumn 1995: 463–471. ISSN 0091-7648. JSTOR 3782956.
- ↑ "Royal Canadian Mint Coins Celebrate the 75th Anniversary of Ducks Unlimited Canada While Honouring Other Icons of Canadian Nature, Culture And History". Royal Canadian Mint. 6 March 2013. 7 April 2022 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 August 2013.