Karlizm hərəkatı (isp. Carlismo; fr. Le carlisme) — İspaniya krallığına rəhbərlik edən Burbon ailəsinin alternativ qolunu qurmağı hədəfləyən siyasi hərəkat.[1][2][3]
Burbon ailəsinə mənsub İspaniya kralı VII Ferdinand 4 dəfə evlənməsinə baxmayaraq, oğul varisi yox idi və dünyaya gələn 4 övladından yalnız iki qız uşağı - İzabella və Luiza yetkinlik yaşına çata bilmişdi. Bu səbəblə 1830-cu ilin mayında bir dövlət fərmanı nəşr etdirdi. Bu fərmana əsasən, artıq monarx soyundan gələn qadınların da taxt hüququ var idi. Əslində lu fərman daha öncəki tarixlərdə - 1789-cu ildə korteslər birliyi tərəfindən qəbul edilmişdi ancaq heç vaxt qüvvəyə minməmişdi. VII Ferdinandın bu fərmanı qüvvəyə gətirməsiylə, hər iki qızı da varis olan qardaşı İnfant Karlosun önünə keçdi. Bu isə etirazlarla qarşılandı.
VII Ferdinandın 29 sentyabr 1833-cü ildə vəfat etməsiylə ölkədə taxt mübarizəsi başladı. Bir tərəfdən 3 yaşlı qızı II İzabella anası Mariya Kristinanın naibəliyi altında taxta çıxarıldı. Digər yandan isə qardaşı İnfant Karlos bu səltənəti tanımaqdan imtina edərək taxtın həqiqi varisi olduğunu bildirdi. 1 oktyabrda V Karl adıyla səltənətini elan etdi və iqtidar tərəfindən aparılan təzyiqlər səbəbilə Portuqaliyaya qaçdı. Beləcə, bu tarixdən etibarən ölkədə hakimiyyət uğrunda 2 cəbhə arasında mübarizə başladı və bu mübarizə 1936-cı ildə başlayan Fransisko Franko diktaturasına qədər davam etdi. Bu müddət ərzində İspaniya taxtı üzərində haqq iddia edən iddiaçılar aşağıdakılardır:
- İnfant Karl Mariya İsidro (1833-1845), V Karl adıyla
- Karlos Luiz de Burbon (1845-1861), VI Karl adıyla
- Xuan Karlos de Burbon (1861-1868), III Xuan adıyla
- Karlos de Burbon (1868-1909), VII Karl adıyla
- Ceymi de Burbon (1909-1931), III Ceymi adıyla
- Alfonso Karlos de Burbon (1931-1936), I Alfonso Karlos adıyla
- Paul Preston (2013). The Spanish Holocaust: Inquisition and Extermination in Twentieth-Century Spain. London: HarperCollins. p. 64. ISBN 978-0-00-638695-7
- Payne, Stanley G. (1987). T he Franco Regime, 1936–1975. University of Wisconsin Press. p. 189. ISBN 978-0-299-11070-3
- ↑ GERALD BRENAN. THE SPANISH LABYRINTH. CAMBRIDGE AT THE UNIVERSITY PRESS. 1960.
- ↑ The contemporary review. London ; New York : A. Strahan. 1866.
- ↑ "Wayback Machine" (PDF). www.carlismo.es. İstifadə tarixi: 2025-05-16.