Kant (şəhər)

Kant şəhərinin əsası ən azı 1928-ci ildə qoyulmuşdur^[2] (1928-ci ilin sentyabr-oktyabr aylarında öz gündəliyində Yuri Abrahmanov Kant stansiyasına dəmir yolu xəttinin çəkilməsi zərurəti barədə qeyd yazmış, həmin xətt isə 1930-1932-ci illərdə tikilmişdir). Şəhər statusu 1985-ci ildə verilib.

2024-cü ildə “Qırğızıstan Respublikasının rayon oymaqları və şəhərləri səviyyəsində pilot rejimdə inzibati-ərazi islahatının aparılması haqqında” Qırğızıstan Respublikası Prezidentinin Fərmanına əsasən, Lüksemburq rayon oymağı (Lüksemburq və Qırğızşelk kəndləri) Kant şəhərinə birləşdirilərək, həmin şəhərə vilayət əhəmiyyətli şəhər statusu verilmişdir.

Kant şəhəri yaxınlığında eyniadlı Kant hərbi bazası yerləşir.

Kant qırğız dilindəki " kant" (" şəkər ") sözünə bənzəyir, lakin şəhər şəkərin və ya iddia edilən şəkər zavodunun adını daşımır. Yusup Abdrahmanov hələ 1928-ci ilin sentyabr-oktyabr aylarında öz gündəliyində Kanta dəmir yolu xəttinin çəkilməsi üçün vəsait ayırmağın zəruriliyini bildirirdi. Tikinti üçün arqumentlərdən biri şəkər zavodunun tikintisi ilə bağlı Sahartrest ilə planlaşdırılan danışıqlar idi. Şəkər zavodunun özü 1934-cü ilə qədər tikilməmişdir.

24 sentyabr 1928-ci il üçün gündəliyindən bir qeyd: "Mən Dəmir Yolları Xalq Komissarlığında idim və Lazorevski ilə filial xəttinin tikintisi ilə bağlı danışdım. O, məni bir saatdan çox "marina etdi". Gələn il filial xəttini Kant stansiyasına uzatmağa qəti söz verdi və görünür, mənim fikrimcə, 1300 rubl ayrıldı. yetərli deyil, amma mübahisə etmədim ki, tikintinin zəruriliyi bütün orqanlar vasitəsilə müzakirə olunsun, sonra puldan danışım”.

5 oktyabr 1928-ci il tarixli gündəlik qeydi: “Onlar deyirlər ki, Xalq Dəmir Yolları Komissarlığından Tokmak filialının tikintisinə hazırlaşmaq üçün göstəriş var, lakin onların hesablamalarına görə, Kant stansiyasına xətti tamamlamaq üçün 700 min rubl çatışmır”.

Şəhər Bişkekdən 20 km aralıda, dəniz səviyyəsindən 742 m yüksəklikdə yerləşir. İqlimi mülayiəmdir.^[3]

Coğrafi mövqeyinə görə: ən yaxın hava limanı Manas 45 km məsafədə, Kant Hərbi Aerodromu isə şəhərin yaxınlığında yerləşi; dəmiryol stansiyası isə şəhərin hüdudlarındadır.

Kant Hərbi Aerodromu ABŞ-ın Özbəkistandakı Manas aviabazasına cavab olaraq Rusiya Hərbi Hava Qüvvələrinin 5-ci Hərbi Hava və Hava Hücumundan Müdafiə Qüvvələrinin Qırğızıstandakı 999-cu aviabazası yerləşir. Kant aviabazası həm də Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatının (KTMT) struktur bölməsidir.

2012-ci ilin fevralında Qırğızıstan prezidenti Almazbek Atambayev Kant aviabazasının nə Rusiyaya, nə də Qırğızıstana lazım olmadığını qeyd edərək, onun bağlanmasına çağırıb. May ayında Rusiya Hərbi Hava Qüvvələrinin general-polkovnik Aleksandr Zelin ölkəsinin Kant şəhərindən geri çəkilmək planının olmadığını bəyan edərək, bazanın təşkilati və kadr strukturunun olduğu kimi qalacağını əlavə edib.^[4] Həmin il avqust ayında isə Rusiya Qırğızıstandan Kant aviabazasının istismar müddətinin uzadılması barədə razılığını əldə etdi və bu, 2017-ci ildə mövcud müqavilənin müddəti bitdikdən sonra Rusiya hərbi obyektlərinin daha 15 il qalmasına icazə verdi.^[5]

2017-ci il martın 1-nə əhalinin sayı 21.400 человек olub.^[6] Kant müxtəlif millətlərin kompakt yaşayış yeri, Qırğızıstanda ən şox Azərbaycanlıların yaşadığı şəhərdir.

Əsas sənaye obyektləri:

• ASC "KCZ" - sement istehsalı;
• Kant TShP MMC – büzməli şifer, asbest-sement borularının istehsalı;
• "Abdış-Ata" MMC - pivə, mineral su, sərinləşdirici içkilərin istehsalı;
• "Kant Təlim-İstehsalat Müəssisəsi" MMC – geyim (yataq dəstləri, döşəklər), makaron və çörək məmulatlarının istehsalı;
• “Kant-Dan-Azık” SC — taxıl üyüdülməsi və emalı, yem istehsalı, çörək məmulatları, əhaliyə taxılsaxlama xidmətlərinin göstərilməsi;
• "Kant Tipoqrafiyası" ATSC - qəzet, blank, kitab-jurnal və qrafik məhsulların çapı;
• "Kant-Sut" MMC - qatı süd məhsullarının emalı;
• "Blitz-1" MMC - ət emalı, kolbasa və yarımfabrikatların istehsalı (köftə, kotlet, güveç, küftə və s.);
• "Xlebzavod" SC - çörək məhsullarının istehsalı.