I Ranuççio Farneze (it. Ranuccio I Farnese; 28 mart 1569, Parma – 5 mart 1622[1][2], Parma) — 4-cü Kastro, Parma və Piaçensa hersoqu.
| I Ranuççio Farneze | |
|---|---|
 | |
| 2 dekabr 1592 – 5 mart 1622 | |
| Əvvəlki | Alessandro Farneze |
| Sonrakı | Odoardo Farneze |
| 18 sentyabr 1586 – 2 dekabr 1592 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 28 mart 1569 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 5 mart 1622[1][2] (52 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | Regent, siyasətçi, dövlət xadimi |
| Atası | Alexander Farnese |
| Anası | Infanta Maria of Guimarães |
| Dini | Roma-Katolik kilsəsi |
| Elmi fəaliyyəti | |
| Elm sahəsi | siyasət[3], hökumət[3] |
|
|
|
 |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Habsburq Niderlandiyasındakı hərbi əməliyyatlarda iştirakı səbəbilə, atasının səltənəti boyunca naib olaraq xidmət etdi. Parmanın memarlığına möhtəşəm sənət əsərləri (Parma qalası, Pilotto sarayı, Farneze Teatrı və s.) qazandırdı. Belə ki, o dövr üçün Parma şəhəri London və Parislə müqayisə edilirdi. Anası Avis sülaləsinə mənsub olduğu üçün 1580-ci ildə sülalənin kişi soyu quruyanda, Portuqaliya taxtına namizəd olaraq irəli sürüldü. Ancaq atasının ögey dayısı olan İspaniya kralı II Filippin lehinə bu iddiasından əl çəkdi.
28 mart 1569-cu ildə Parmada dünyaya gəldi. Atası Parma hersoqu Alessandro Farneze, anası isə Portuqaliya kralı I Manuilin nəvəsi İnfanta Mariyadır. Zəif xarakterli olan babası Ottavio Farnezenin 1586-cı ildə vəfat etməsiylə atası Kastro, Parma və Piaçensa taxt-tacına yiyələndi. Ancaq atası uzun illərdir ki, Habsburq Niderlandiyasındakı hərbi əməliyyatlarda idi və ögey dayısı II Filippin naibi olaraq bölgəni idarə edirdi. Bu səbəblə atasının əvəzinə naib olaraq 17 yaşında ikən Kastro, Parma və Piaçensa taxt-tacına əyləşdi.
Hələ 8 yaşında ikən anasının vəfat etməsi və atasının uzun illər uzaq torpaqlarda xidmət etməsi səbəbilə, təkbaşına bir gənclik yaşadı. 30 ildən artıq davam edən səltənəti boyunca hökumətlə feodallar arasında tarazlıq siyasəti yürütdü. Ticarətə, ipək və majolika (rəngli seramika) istehsalına təkan verdi. Şəhər divarlarını bərpa etdirdi və əlavə qala bürcləri inşa etdirərək şəhərin müdafiəsini gücləndirdi. 1594-cü ildə nümunəvi və çağdaş qanunlar toplusu nəşr etdirdi.
7 may 1600-cü ildə bir çox məşuqəsi olan və artıq 30 yaşındakı I Ranuççio papa VIII Klementin qardaşı nəvəsi 11 yaşlı Marqarita Aldobrandini ilə evləndi. Ancaq cütlük uzun illər övlad sahibi ola bilmədi. Bu səbəblə, I Ranuççio daha öncə doğulan nigahdan kənar övladı Ottavioya atalıq verərək rəsmi varis elan etdi. Xanımından doğulan ilk övladı isə 1610-cu ildə Alessandro adlı kar və dilsiz bir oğlan uşağı oldu.
1611-ci ildə I Ranuççioya qarşı bir sui-qəsd planı üzə çıxarıldı. Aparılan tədqiqatlar nəticəsində hersoqun bir çox qohumu həbs edildi. 4 may 1612-ci ildə verilən qərarla, məhkumlar vətənə xəyanətlə təqsirləndirildilər və mal-mülklərinə əl qoyulmasına, edam olunmalarına və bədənlərinin 4 hissəyə parçalanmasına qərar verildi. I Ranuççio isə ölüm hökmünü təsdiqləsə də, işgəncəyə qarşı çıxdı və bütün məhkumların mal-mülkü müsadirə edilərək 19 may günü asılaraq edam edildilər.
1620-ci ildə I Ranuççio xanımından dünyaya gələn oğlu Odoardonu varisi elan etdi. Bu isə daha öncə vəliəd elan etdiyi nigahdan kənar oğlu Ottavio tərəfindən pis qarşılandı. Belə ki, atasına qarşı üsyan edən Ottavio Farneze ələ keçirildi və Roşetta qalasına ölümünədək həbs olundu. 5 mart 1622-ci ildə vəfat etdi və taxt 10 yaşlı oğlu Odoardoya keçdi. Oğlunun azyaşlı olması səbəbilə, öncə qardaşı kardinal Odoardo, daha sonra isə xanımı Marqarita Aldobrandini taxt naibi oldu.
- Alessandro (8 avqust 1602), doğulduğu gün öldü.
- Mariya (5 sentyabr 1603), doğulduğu gün öldü.
- Alessandro (1610-1630), doğuşdan kar və dilsiz olduğu üçün vərəsəlikdən məhrum idi.
- Odoardo Farneze, Parma hersoqu
- Orazio (1613-1614), körpə ikən öldü.
- Mariya Yekaterina, Modena hersoginası
- Mariya (1618), doğulduğu gün öldü.
- Vittoriya, Modena hersoginası
- Farnçesko, kardinal
Onun nigahdan kənar doğulan 2 övladı da vardı.
- Ottavio Farneze (1598-1643)
- İzabella Farneze (1602-1681)
- Bellori, Giovanni Pietro. The Lives of the Modern Painters, Sculptors and Architects. Wohl, Alice Sedgwick tərəfindən tərcümə olunub. Cambridge University Press. 2005.
- Bonfait, Olivier. Geografia del collezionismo: Italia e Francia tra XVI e il XVIII secolo : atti delle giornate di studio dedicate a Giuliano Briganti : Roma, 19-21 settembre 1996 (italyan). Ecole française de Rome. 2001.
- Diffie, Bailey Wallys. Foundations of the Portuguese Empire, 1415-1580. I. University of Minnesota Press. 1977.
- Gamrath, Helge. Farnese: Pomp, Power and Politics in Renaissance Italy. L'Erma di Bretschneider. 2007.
- Hanlon, Gregory. The Hero of Italy: Odoardo Farnese, Duke of Parma, his Soldiers, and his subjects in the Thirty Years' War. Oxford University Press. 2014.
- ↑ 1 2 Lundy D. R. Rainuzzio I Farnese, Duca di Parma // The Peerage (ing.).
- ↑ 1 2 Pas L. v. Ranuccio I Farnese // Genealogics (ing.). 2003.
- ↑ 1 2 Farnese, Ranuccio // Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.