Kömək
Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin
Kitabı göstər (0 səhifə)
Səhifə təklif edinI İsmayılın ədəbi məclisi və ya Şah İsmayıl Xətainin ədəbi məclisi — Səfəvi hökmdarı I İsmayılın sarayında təşkil etdiyi şeir məclisi.
| I İsmayılın ədəbi məclisi | |
|---|---|
| az.-əski. اؽ ایسماعیلؽن ادبی مجلیسی | |
 Səfəvi gerbi | |
 Səfəvi bayrağı | |
 Şah İsmayılın Azərbaycan dilində divanından bir səhifə | |
| Növü | ədəbi məclis |
| Fəaliyyəti | poeziya, rəsm, heykəltəraşlıq və s. |
| Yaranma tarixi | ən tezi 1501 |
| Ləğvolma tarixi | 1524 |
| Rəsmi dili | Azərbaycan dili |
| Mərkəzi | Təbriz sarayı |
| Yarandığı yer | Təbriz |
| Fəaliyyət göstərdiyi yer | Təbriz |
| Qurucusu | Şah İsmayıl Xətai |
| Sədr | Məliküş-şüəra Həbibi |
| Üzvləri | Süruri, Matəmi və s. |
.jpg)
Şah İsmayıl Xətainin məclisi Azərbaycan ədəbiyyatının sonrakı dövrlərinin (XIII əsrdən sonra) məclisləri arasında ən məşhurudur. Şah İsmayı Xətai ədəbi məclisinə azərbaycanca yazan şairləri, həmçinin rəssamları, heykəltəraşları və digər sənətkarları toplamışdır. Süruri, Şahi, Matəmi, Tüfeyli, Qasimi bu dövrün şöhrətli şairlərindən idi və onlar Şah İsmayılın məclisinin fəal üzvləri idi.[1] Şah İsmayılın sarayına cəlb edilən digər şairlər Susəni bəy, Piriqulu bəy, Şahqulu bəy, Məhəmməd bəy Şəmsi, Fikarı, Pəri Peykər idi.[2]
Ağqoyunlular dövləti dağıdıldıqdan sonra Şah İsmayıl Xətai Həbibini öz sarayına gətirib, "məliküş-şüəra" təyin etmişdir. Əvvəllər Ağqoyunlu hökmdarı Sultan Yaqubun şairlər məclisinin üzvü olan Həbibi "məliküş-şüəra" titulu ilə Xətainin ədəbi məclisinə başçılıq etmişdir.[1] Həbibinin rəhbərliyində və Xətainin himayəsi ilə bir çox azərbaycandilli şairlər saraya toplanmışdır.[3]
Xətainin şeir-sənət məclislərində xalq şeiri janrlarına da yer verilirdi.[2] Sarayda həm ələvi şeirləri, varsağılar və Koroğlu qoşmaları səslənir, həm də Füzuli və Nəvainin divanları oxunurdu.[3] Saraya yaxın Məhəmməd bəy Şəmsinin bu varsağısı xüsusilə məşhur idi:
Çərxi-fələk devrilib dönərsə,
Bəli, demişəm dönməzəm yarımdan.
Mən' etməyə İsa göydən enərsə,
Bəli, demişəm dönməzəm yarımdan.
Şah İsmayılın 1514-cü ildə Çaldıran döyüşündə məğlub olmasından sonra onun məclisinə daxil olan bir sıra şairlər, həmçinin məclisin başçısı Həbibi İstanbula aparılmışdır. Buna baxmayaraq, Azərbaycan türkcəsində şeir yazma ənənəsi I İsmayıl dövründən oğlu I Təhmasibin dövrünə keçmiş, I Təhmasibin dövründə də bu dildə bir sıra əsərlər yaradılmışdır.[3] Həbibinin Xətainin sarayından getməsi ilə bağlı fərziyyələrindən birinə görə, bunun səbəblərindən biri də Xətainin şiə olmayanlara qarşı mənfi münasibətidir.[4]
Salman Mümtaza görə, Şah I İsmayıl fars və çağatay dillərindəki ədəbiyyatın qarşısını almağa çalışmış, Azərbaycan dilində şeir yazan şairlər yetişdirmişdir. Şah İsmayıl Nəvai təxəllüsünə qarşı Xətai təxəllüsünü götürmüşdür. Xətainin tez ölməsi nəticəsində Azərbaycan ədəbiyyatında çağataycanın təsiri davam etmişdir. Uzun müddət çağatayca ədəbi dil olaraq qalmış, uzun gecələr boyunca Nəvai şeirləri ilə vaxt keçirilmişdir. Ancaq Füzulinin ədəbiyyatının yayılması nəticəsində Nəvai təsiri tədricən, yavaş-yavaş azalmağa başlamışdır.[5]
.JPG)
- Şah İsmayıl Xətai. Azərbaycan dilində və qismən farsca şeirlər yazmışdır.[6]
- Həbibi. "Məliküş-şüəra" tituluna malik idi, məclisə başçılıq edirdi.[1]
- Süruri. Nəsimi ədəbi məktəbinin davamçısı idi. Hürufiliyi təbliğ edən I İsmayılın dövründə daha rahat fəaliyyət göstərmişdir.[7]
- Şahi. I İsmayılın şah olmasına ithafən öz ləqəbini aldığı fikirləşilir. Sultan I Səlim tərəfindən İstanbula aparılmışdır.[8]
- Matəmi. Şair. Sultan I Səlim tərəfindən İstanbula aparılmışdır.[9]
- Tüfeyli. Şair.[1]
- Qasimi. Şair.[1]
- ↑ 1 2 3 4 5 Qarayev, 2012. səh. 15-16
- ↑ 1 2 Babayev, 2018. səh. 319
- ↑ 1 2 3 Baharlu. səh. 95-96
- ↑ Babayev, 2018. səh. 408
- ↑ Mümtaz, 2006. səh. 358-359
- ↑ V. Minorsky, "The Poetry of Shah Ismail I," Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London 10/4 (1942): 1006–53.
- ↑ Sevda İsmayıllı. "Fərid Ələkbərli Vatikandan yenə əlidolu qayıtdı" (az.). Azadlıq Radiosu. 21 noyabr 2013. 23 yanvar 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 iyun 2022.
- ↑ "ŞÂHÎ". İstifadə tarixi: 19 oktyabr 2025.
- ↑ Ҹавад Һејәт, "Азәрбајҹан әдәбијјатына бир бахыш", s. 44
- Mümtaz, Salman. Azərbaycan ədəbiyyatının qaynaqları (az.). Bakı: "Avrasiya press" nəşriyyatı. 2006. ISBN 978-9952-421-54-5.
- Qarayev N. S. XIX əsr Azərbaycan ədəbi məclisləri. Bakı, Nurlan, 2012, 325 s.
- BAHARLU, İlgar. "KOCA TEBRIZ: KARAKOYUNLU, AKKOYUNLU VE SAFEVI TÜRKMEN DEVLETLERINDE BIR BAŞKENTIN SERÜVENI." T. C. Dışişleri Bakanlığı Tebriz Başkonsolosluğunun Kuruluşunun 100. Yılı.
- Y. M. Babayev. Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi (XIII–XVIII əsrlər). Dərslik. Təkrar nəşr. Bakı, "Elm və təhsil", 2018, 760 səh.