Kömək
Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin
Kitabı göstər (0 səhifə)
Səhifə təklif edinƏbu Xalid ən-Naqis Yezid ibn Vəlid ibn Əbdülməlik ibn Mərvan əl-Əməvi (azərb. يزيد ابن الوليد; 701, Suriya – 25 sentyabr 744, Dəməşq) — Mərvanilərin doqquzuncu, Əməvilərin on ikinci xəlifəsi.
| III Yezid ibn Vəlid | |
|---|---|
| ərəb. يزيد ابن الوليد ابن عبد الملك | |
 III Yezid dövrünə aid dirhəmlər | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 701 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 25 sentyabr 744 (42–43 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | beyin xərçəngi[d] |
| Fəaliyyəti | siyasətçi, qubernator, Xəlifə |
| Atası | I Vəlid |
| Ailəsi | Əməvilər sülaləsi |
| Dini | islam |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Dəməşqdə anadan olub. Atası I Vəlid, anası III Yezdəgerdin nəvəsi Şahfərənddir (Şah Əfrid bint Firuz). Şahfərənd Mavəraünnəhir döyüşlərində əsir düşdü və Həccac tərəfindən I Vəlidə hədiyə edildi.
Anası cariyə olduğundan III Yezid cariyədən doğulan ilk Əməvi xəlifəsidir. Ana tərəfdən nənələrinin biri Bizans imperatorunun, digəri isə Türk xaqanının qızı olduğundan, III Yezid ana və atasının nəsli ilə fəxr edərək belə deyərmiş:[1]
|
Mən dört hökmdarın; kisranın, qeyserin, xaqanın və Mərvanın nəvəsiyəm. | 
|
Ov və içki məclisləri dedi-qoduları II Vəlidin nüfuzunu zədələmişdi. Əlioğullarından Yəhya ibn Zeyd ibn Əlinin öldürülməsi vəziyyəti daha da pisləşdirmişdi. Yaranmış vəziyyət istifadə edən III Yezid, bir sıra qrupların dəstəyini qazanaraq dövlət çevrilişi etdi. II Vəlid isə çevrilişdə öldürüldü (16 aprel 744). II Vəlidin ölüm xəbərini eşidən III Yezid özünü xəlifə elan etdi. Çevrilişin uğurla nəticələnməsində Kəlbilərin və Qədərilərin rolu böyük oldu. Xəlifə olan III Yezid, II Ömər kimi ədalətli olacağına vəd verdi.
III Yezid xəlifə olduqdan sonra daxili hesablaşmalar bitmədi. III Yezidi dəstəkləyən əyanlar öz aralarında mübarizəyə başladılar. Muaviyə ibn Yezid ibn Hüseynin başçılığı ilə Hümsdə, Səid ibn Rəvh ibn Zinbanın başçılığı ilə Fələstində və Məhəmməd ibn Əbdülməlikin başçılığı ilə İordaniyada üsyanlar baş verdi. Bəzi Əməvilər də üsyançılara qoşuldular. III Yezidin göndərdiyi hərbi birləşmələr üsyanları yatırdı. III Yezid yenidən üsyan qaldırmalarından qorxaraq, üsyanın başçılarını cəzalandırmadı. Əksinə onlara hədiyyə və vəzifələr verdi. Lakin hicri 126-cı (743) ildə Xorasanda yəmənlilərlə Qeysilər arasında Əməvilərin süqutuna qədər davam edən qəbilə döyüşləri başladı.
II Vəlidin qaldırdığı vergiləri əvvəlki səviyyəsinə endirən III Yezidə "ən-Naqis" (ərəb. الناقص; azərb. Nöqsanlı) ləqəbi verildi. Xəlifəliyinin altıncı ayında xəstələndi. Yaxınlarının tövsiyəsi ilə qardaşı İbrahimi birinci, Əbdüləziz ibn Həccac ibn Əbdülməliki isə ikinci vəliəhd təyin etdi. Altı ay xəlifə olan III Yezid, Dəməşqdə vəfat etdi. Dəməşqdəki Babüs-Sağir qəbiristanlığında dəfn edildi.
Verdiyi bütün vədləri yerinə yetirməsə də dindar bir şəxs olan III Yezidin möhründə "əş-şakir-lilləh" (ərəb. الشاكر لله; azərb. Allaha şükr edən) ifadəsi yazılmışdı. Əməvi ailəsi ilk dəfə onun dövründə parçalanmış və bu vəziyyət Əməvilərin süqutunu sürətləndirmişdi. Bu proseslər Abbasi hərəkatını da olduqca gücləndirmişdi. III Yezid Qeylan əd-Dəməşqinin görüşlərini mənimsəmiş, insanları Qədəriyyəni dəstəkləməyə çağırmışdı.[1] Mötəzilə alimləri onu imamları hesab edir və II Ömərdən daha fəzilətli oluğunu iddia edirlər.[2]
- ↑ 1 2 Mevlüt, Koyuncu. "III Yezid". TDV İslam Ansiklopedisi. 2013. 06.09.2025 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ Zəhəbi. Aləmün-nubəla (ərəb). V. 376.