Hirkan quşsüdü

Hirkan quşsüdü (lat. Ornithogalum hyrcanum) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin qulançarkimilər fəsiləsinin quşsüdü cinsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Nəsli kəsilməyə həssas olanlar" kateqoriyasına aiddir – VU D2. Azərbaycanın nadir, prioritet endemik növüdür. Regional IUCN Status-VU D2.

Hirkan quşsüdü
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Birləpəlilər Dəstə: Qulançarçiçəklilər Fəsilə: Qulançarkimilər Yarımfəsilə: Scilloideae Triba: Ornithogaleae Cins: Quşsüdü Növ: Hirkan quşsüdü
Beynəlxalq elmi adı
Ornithogalum hyrcanum Grossh., 1926
Şəkil axtarışı

Qısa morfoloji təsviri

Çoxillik ot bitkisidir. Soğanağı yumurtvari, 1 sm enində, 2 sm uzunluğundadır. Gövdənin hündürlüyü 12–20 (26) sm-dir. Yarpaqları 2–4 (6) ədəd, enli, xətvari 5–12 (15) mm enində, ucu sivri, gövdədən uzundur. Çiçəkləri 2–4 96) ədəd, sıx ovaldır. Çiçəkatlığı lansetvari və ya yumurtavari, uzunsov, arxa tərəfində açıq –yaşıl rəngdə enli zolağı var, kənarları parlaqdır. Çiçəkləri topa şəklində yerləşir. Erkəkcik sapı ensiz, çiçəkyanlığının ortasına çatır. Sütuncuq yumurtalıqdan qısadır. Qutucuq qanadsız, bərabər qabırğalıdır.

Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri

Çiçəkləmə və meyvə əmələgəlmə dövrü may -iyun aylarına təsadüf edir. Kserofit, duzadavamlı soğanaqla çoxalır. Orta dağ qurşağında, meşələrdə müxtəlifotlu qruplaşmalar əmələ gətirir.

Yayılması

Lənkəranın dağlıq hissəsində.

Sayı və tendensiyası

Populyasiyalarının sayı azalır, yeganə lokalitetində mənfi iqlimə və antropogen təsirlərə həssaslıq müşahidə olunur.

Məhdudlaşdırıcı amillər

Hazırda populyasiyanın sabitliyinə baxmayaraq əhali tərəfindən yığılması və biçilməsi təhlükə yarada bilər.

Mühafizə tədbirləri

Mühafizəsi üçün xüsusi tədbirlər aparılmır. Yayılma yerlərində antropogen təsiri azaltmaq məqsədilə yasaqlıqların təşkili, populyasiya səviyyəsində genetik tədqiqi, toxumlarının toxum bankında saxlanılması, bərpasının təmin edilməsi, yeni yayılma yerlərinin axtarılması təklif olunur.

Məhdud areallı endemik Hirkan növüdür. 2 yerdə olması məlumdur: Lerik rayonunun Orand və Şinabad kəndləri arasında. Orta dağlıq qurşaqdakı meşələrdə tək-tək rast gəlir.

Çoxalması

Toxumla və vegetativ yolla çoxallır.

Ehtiyatının dəyişilmə səbəbləri

Antropogen amillər.

Becərilməsi

Lerikdə tək-tək bağlarda becərilir.

Qəbul edilmiş qorunma tədbirləri

Xüsusi mühafizə üsulları hazırlanmamışdır.