Henri reaksiyası

Henri reaksiyası — nitroaldol reaksiyası (ing. Henry reaksiyası, nitroaldol reaksiya) — aldehid və nitrometan arasındakı aldol tipli reaksiyadır. Nukleofil birləşmə mərhələsi əsaslarla katalizləşdirilir və turşu protonunun alfa vəziyyətində olduğu təqdirdə suyun eliminləşməsi ilə müşayiət edilə bilər. Henri reaksiyasının əsas məhsulları beta-hidroksi nitro birləşmələr, yan məhsulları isə nitroalkenlərdir (xüsusən aromatik aldehidlərdən istifadə edildiyi təqdirdə).

Xüsusiyyətlər

Henri reaksiyasının xüsusiyyətləri [2]:

Bütün reaksiyaları dönərdir;
Kifayət qədər gücü olan hər hansı bir əsas istifadə edilə bilər: qələvi metal hidroksidləri, karbonatlar, flüorid ionu mənbələri, polimer substratdakı əsaslar və s.;
Həlledici, adətən, böyük rol oynamır;
Beta-hidroksi nitro birləşməsi adətən iki diastereomerin qarışığı şəklində əmələ gəlir; reaksiya şərtlərini dəyişməklə yaxşı diastereoselektivliyə nail olmaq olar.

Stereoselektivlik

Henri reaksiyasında iki yeni stereo mərkəz meydana gəldiyindən, 4-ə qədər stereoizomer məhsulun meydana gəlməsi nəzəri cəhətdən mümkündür. Adətən, diastereomerlərin qarışığı alınır, baxmayaraq ki, xiral ligandlarının istifadəsi onlardan birinin (və ya bir neçəsinin) çıxımını artıra bilər. Məsələn, sink triflat duzundan, əsasi diizopropiletilamindən (DIPEA) və (+) — N-metilefedrinin xiral ligandından (NME) ibarət katalitik sistem, benzaldehid və nitrometanın enantioselektiv kondensasiya məhsulunu almağa imkan verir [3]. Diastereoselektiv Henri reaksiyasının daha mürəkkəb bir nümunəsi aşağıda göstərilmişdir. [4]

Mənbə

Henry, L. C. R. Hebd. Acad. Sci. 1895, 120, 1265.
Kurti, L.; Czako, B. Strategic Applications of Named Reactions in Organic Synthesis; Academic Press: 2005
Enantioselective Henry Reactions under Dual Lewis Acid/Amine Catalysis Using Chiral Amino Alcohol Ligands Claudio Palomo, Mikel Oiarbide, Antonio Laso Angewandte Chemie, Vol. 44, Issue 25 , P. 3881–3884 2005 Abstract (недоступная ссылка)
Organocatalyzed diastereoselective Henry reaction of enantiopure 4-oxoazetidine-2-carbaldehydes Benito Alcaide, Pedro Almendros, Amparo Luna, M. Paz de Arriba and M. Rosario Torresc ARKIVOC 2007 (iv) 285–296