Harun ər-Rəşid (opera)

Bu məqalə opera haqqındadır. Abbasi xəlifəsi üçün Harun ər-Rəşid səhifəsinə baxın.

"Harun ər-Rəşid" - Ağalar bəy Əliverdibəyov tərəfindən bəstələnmiş dörd pərdəli azərbaycanca tarixi opera. Opera barədə açıq qaynaqlardan xronoloji olaraq ilk məlumat Əfrasiyab Bədəlbəylinin 20 mart 1925-ci ildə yazdığı bir məqalədə qeydlər var.^[1] Məqalədə həmin il üçün hazırlanmış ancaq, səhnəyə qoyula bilməmiş üç operadan bəhs edilir; Reynhold Qlierin Şah Sənəm operası, Zülfüqar Hacıbəyovun "Üç aşıq" operası və Əliverdili Ağalar (Ağalar Əliverdibəyov) tərəfindən yazılmış Harun ər-Rəşid operası.

Bədəlbəyli qeyd edir ki, operada tar və kamança istifadə edilməyib, yəni əsər tamimlə klassik simfonik orkestr üçün yazılıb. Eyni məqalədə qeyd edilir ki, əsərin yazılmasında Lavrov da iştirak etmişdir. Bədəlbəylinin məqaləsində Lavrovun əsər barədə fikirləri də qeyd olunub. Əsəri arranjeman edən Lavrov əsər barədə söhbət zamanı deyib, "Harun Ər-Rəşid"in musiqi hissəsini bitirdim. Nəğmələri məhz türk muğamatında yazılmışdır. Nəğmələr maraqlıdırlar.

Yuxarıda qeyd edilmiş Bədəlbəylinin 1925-ci il tarixli məqaləsindən bir il sonra Cəfər Cabbarlı C. Eloğlu imzasıyla Marif və mədəniyyət məcmuəsində yazdığı "Türk operası" məqaləsində Harun ər-Rəşid operası barədə də qısa məlumat verir və öz tənqidi fikirlərini səsləndirir. ^[2]

"…Bu son məsələdə sanki mövcud operaların sayı bizi məhdud bir halə qoyur, lakin biz öylə zənn ediriz ki, repertuar üzərində çalışan əməkdaşlar bu işi çox az etina edirlər. Yuxarıda söylədiklərimizin hələ bu aşağıdakı hadisə ilə təsdiq edə bilərik: bu ilin əvvəllərində “Zarya Vostoka” qəzetəsinin səhifələrində böylə bir məqaləyə təsadüf etdik ki, guya Əliverdibəyovun bəstələdiyi “Harun ər-Rəşid” operası tamamlanmış və ən yaxın bir zamanda təmaşaya qoyulacaqdır.

Fəqət bu vəxtə qədər biz o operanı səhnədə görməyiriz. Bizcə, bu yekə operalardan çəkinməməli və onları təmaşa etmə və tənqid üçün və bilxassa təşviq üçün səhnəyə buraxmalıdır. ..."^[3]

— (Abbas Nəcəfquluzadənin "Cəfər Cabbarlının musiqi dünyası" kitabından, səh. 179)

Həm Əfrasiyab Bədəlbəylinin həm də Cəfər Cabbarlının yazdıqlarından aydın olur ki, bu opera heç vaxt səhnəyə qoyulmayıb. Yaxud əsər geniş tamaşaçı kütləsinə açılmadan dinlənilib və uğursuzluqla nəticələnib. Açıq qaynaqlarda bu barədə detallı məlumat yoxdur.