Hans Albrext Bete (alm. Hans Albrecht Bethe; 2 iyul 1906[1][2][…], Strasburq, Elzas-Lotaringiya, Almaniya imperiyası[3] – 6 mart 2005[1][2][…], İtaka[d], Nyu-York ştatı) — amerikalı astrofizik və nüvə fiziki. 1967-ci ildə fizika üzrə Nobel mükafatı almışdır. Onun maraq dairəsinə həmçinin kvant elektrodinamikası və bərk cisimlər fizikası daxildir.
| Hans Bete | |
|---|---|
| alm. Hans Albrecht Bethe | |
 | |
| Doğum tarixi | 2 iyul 1906[1][2][…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 6 mart 2005[1][2][…] (98 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Elm sahəsi | astrofizika |
| Elmi dərəcəsi |
|
| İş yerləri |
|
| Təhsili |
|
| Üzvlüyü |
|
| Mükafatları |
     |
.png){kind=small} |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
ABŞ Milli Elmlər Akademiyasının (1944)[6] və Amerika Fəlsəfə Cəmiyyətinin üzvü, London Kral Cəmiyyətinin xarici üzvü (1957),[7] Leopoldina üzvü (1978), Rusiya Elmlər Akademiyasının xarici üzvü (1994) olmuşdur.
Onun əsas əsərləri nüvə fizikası və astrofizikaya həsr olunub. O, termonüvə reaksiyalarının proton-proton dövrəsini kəşf etmişdir (1938). O, kütləli ulduzlarda termonüvə reaksiyaları prosesini izah etməyə imkan verən altı mərhələli karbon-azot dövrü təklif etdi (1938,[8] K. Weizsäckerdən asılı olmayaraq). Bete maddədə hərəkət edən yüklü hissəciyin enerji itkisini təyin etmək üçün düsturun müəllifidir (1934). 1947-ci ildə Bete Lamb dəyişikliyini izah etdi, kvant nəzəriyyəsinə radiasiya korreksiyalarını daxil etdi və yenidən normallaşma nəzəriyyəsinin əsasını qoydu.[9] İki qarşılıqlı təsir edən zərrəəciklər sistemini təsvir edən Bete-Solpiter tənliyi (1951) elementar zərrəciklər nəzəriyyəsində geniş istifadə olunur.
1929-cu ildə o, kristal sahəsinin kvant kimyəvi nəzəriyyəsini inkişaf etdirdi, bu nəzəriyyə molekulun ən aşağı enerji vəziyyətlərini ətrafdakı atomlar və ya ionların yaratdığı elektrostatik sahədə yerləşən tək bir atomun (ionun) vəziyyətləri hesab edir.
Hans Bete 250-dən çox elmi məqalənin,[10] o cümlədən fiziklər tərəfindən hələ də geniş istifadə olunan “Bir və iki elektronlu atomların kvant mexanikası” (.ing. Hans A. Bethe and Edwin E. Salpeter, Quantum mechanics of one- and two-electron atoms. - Berlin: Springer, 1957) müəllifidir. Elmi fəaliyyətini yaşlı vaxtlarına qədər davam etdirmişdir. Ömrünün son 20 ilində o, əsasən neytrino fizikası sahəsində çalışmış, xüsusən də günəş neytrinolarının çatışmazlığı probleminə həsr olunmuş silsilə əsərlər dərc etdirmişdir. Tələbələrindən biri olan Friman Dayson Beteni XX əsrdə elmi problemləri ən yaxşı həll edən alim hesab edirdi.
- "Interview with Hans Albrecht Bethe by Thomas S. Kuhn At Kuhn's office, Dwinelle Hall, UC, Berkeley, 17 January 1964". Niels Bohr Library & Archives (ingilis). American Institute of Physics. İstifadə tarixi: 2014-09-25.
- "Interview with Hans Bethe by Charles Weiner and Jagdish Mehra at Cornell University, October 27, 1966". Niels Bohr Library & Archives (ingilis). American Institute of Physics. İstifadə tarixi: 2014-09-25.
- "Interview with Hans Bethe by Charles Weiner at Cornell University, November 17, 1967". Niels Bohr Library & Archives (ingilis). American Institute of Physics. İstifadə tarixi: 2014-09-25.
- "Interview with Hans A. Bethe by Charles Weiner at Cornell University, May 8, 1972". Niels Bohr Library & Archives (ingilis). American Institute of Physics. İstifadə tarixi: 2014-09-25.
- "Interview with Hans Albrecht Bethe by Lillian Hoddeson in Sicily, April 29, 1981". Niels Bohr Library & Archives (ingilis). American Institute of Physics. İstifadə tarixi: 2014-09-25.
- ↑ 1 2 3 4 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi. 1994.
- ↑ 1 2 Бете Ханс Альбрехт (rus.). 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ http://www.ras.ru/win/db/show_per.asp?P=.id-49402.ln-ru.dl-.pr-inf.uk-12.
- ↑ 1 2 NNDB (ing.). 2002.
- ↑ "H. A. Bethe". 2019-02-02 tarixində arxivləşdirilib. (ing.)
- ↑ "Bethe; Hans Albrecht (1906—2005)". 2022-03-14 tarixində arxivləşdirilib. (ing.)
- ↑ H. A. Bethe. Energy Production in Stars // Physical Review . 55 (5). 1939. 434—456. 2023-04-30 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ H. A. Bethe. The Electromagnetic Shift of Energy Levels // Physical Review . 72 (4). 1947. 339—341. 2023-04-30 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Публикации Ханса Бете". 2017-09-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-12-17.