Haliç

Bizans dövründə müstəmləkəçilik burada başlamışdı. Bu, həm də Bizans imperiyasının dəniz mərkəzi idi. Sahil boyu uzanan divarlar şəhəri dəniz hücumundan qorumaq üçün tikilmişdir. İstənilməyən gəmilərin Haliçə girişini məhdudlaşdırmaq üçün, mənbələrdə ilk dəfə 717-ci ildə Konstantinopolun mühasirəsi zamanı çəkilən, köhnə Qalata qülləsinin şimal-şərq ucuna qədər şəhər boyu geniş bir zəncir uzanırdı^[1]. Bu qüllə 1204-cü ildə Dördüncü Səlib yürüşü zamanı Latın xaçlıları tərəfindən geniş şəkildə dağıdıldı. Lakin genuyalılar onun yanında yeni bir qüllə tikdirdilər. Bu məşhur Qalata qülləsi 1348-ci ildə Christea Turris (Məsihin qülləsi) adlandırılır.

Haliçi bağlayan zəncirin hiylə ilə qırıla və ya məğlub edilə biləcəyi üç diqqətəlayiq hal yaşanıb. 10-cu əsrdə vikinqlər uzun gəmilərini boğazından kənara, Qalatanın ətrafına gətirərək, sürüşmə yolundan yenidən Haliçə endirdilər. Bizanslılar onları Yunan alovu ilə məğlub etdilər. 1204-cü ildə Dördüncü Səlib yürüşü zamanı Venesiya gəmiləri zənciri qoçla qıra bildilər. 1453-cü ildə Osmanlı Sultan II Mehmed gəmilərini yağlı kötüklər üzərində Qalatanın içindən qarşı tərəfə keçərək Qızıl Buynuza endirdi. Şəhərin Fateh Mehmedə təslim olmasından sonra yunanlar, gürcülər, yəhudilər, italyan tacirləri və digər qeyri-müsəlmanlar Qızıl Buynuz boyunca Fənər və Balat bölgələrində yaşamağa başladılar. Bu gün Haliç hər iki sahil boyu uzanır. Sahil boyu parklar var. Gözəlliyi və tarixi ilə turistləri cəlb edir.

Osmanlı dövründə Qızıl Buynuz yəhudi, yunanlar, ermənilər və gürcülərin sıx məskunlaşdığı bir ərazi idi. Osmanlı ziyalılarının təqib etdiyi Karyağdıbaba, Karaağaç, Sütlüce və Giresunlu Təkkəsi bu bölgədə yerləşir. Günümüzdə Qalata körpüsü Haliç üzərindən Qalata ilə Eminönünü birləşdirir. Haliç üzərindəki digər iki körpü Atatürk körpüsü və Haliç körpüsüdür.

1980-ci illərə qədər Qızıl Buynuz sənaye tullantıları üçün zibillik kimi xidmət edirdi. "Haliç'i gözlerim gibi mavi yapacağım" sözü verən o vaxtkı bələdiyyə sədri Bedrettin Dalanın vəzifəsində olduğu müddətdə təmizlənməyə başlayıb. İllərlə davam edən işlərdən sonra 2000-ci illərdə daha təmiz bir hala gətirdi. Haliçin təmizlənməsi məqsədi ilə İstanbul boğazından dəniz suyunun Kağıthane çayına fasiləsiz axmasını təmin edərək, təmiz suyun davamlı olaraq Haliçə axmasını təmin etmək üçün başlanılan layihə 2012-ci ildə tamamlandı^[2].

Qızıl Buynuz təbii limandır. Onun üzərində dörd körpü var:

• Qalata körpüsü
• Atatürk körpüsü (Unkapanı körpüsü)
• Haliç körpüsü
• Haliç Metro Körpüsü