Hacı Karandıko Berzeq (ubıxca:Гьарандыхъва Барзагь ХӀаджы, çərkəzcə:Къэрандыкъо Бэрзэдж Хьаджэ; 1804, Çərkəzistan – 1881) — Çərkəz xalqının ağsaqqalı, hərbi komandan və son lideri. Uşaqlığı da daxil olmaqla, həyatının böyük qismini Rusiya-Çərkəz (1763-1864) müharibəsinin müxtəlif cəbhələrində keçirmişdir. Çərkəzlərin soyqırımı və sürgünü səbəbiylə Osmanlı torpaqlarına sürgün edilən Karandıko Osmanlı torpaqlarındakı çərkəz kəndlərindən çərkəz könüllülər toplayaraq öz ordusunu qurmuş və Qafqaza geri dönərək 1877-1878-ci illər müharibəsində Osmanlı könüllü hərbçisi olaraq ruslara qarşı döyüşmüşdür.
Şaçe (Soçi) bölgəsinin Mıtıkhuasua kəndində anadan olan Karandıko uşaqlığı da daxil olmaqla, həyatının böyük qismini müharibədə keçirmişdir. Müsəlman olan Karandıko 1839-cü ildə Məkkəyə həcc ziyarətinə getmişdir. İlk böyük uğurunu 1841-ci ildə Sohumda qazanmışdır. 1861-ci ildə - 60 yaşında olarkən çərkəzlərin Böyük Azadlıq Məclisi (çərkəzcə:Шъхьафитныгъэ Хасэ) olaraq adlandırdıqları böyük məclisə rəhbərlik etmişdir. Karandıko 1854-cü ildə rus qalalarını ələ keçirərək yenidən çərkəz torpağı etmək kimi bir çox uğura imza atmışdır.Çərkəz soyqırım və sürgününün ardından Osmanlı sultanı II Əbdüləzizin qarşısına çıxarılan Karandıkoya İstanbula köçmə təklif edilsə də, o, bu təklifi mədəni formada rədd etmiş və Mayasda Yeniköy kəndində məskunlaşmışdır. Bu müharibə əsnasında cənubi Mərmərə bölgəsindən, xüsusilə də Manyas bölgəsindən 5 min həndəvərində ubıx, abazdex, hakuç və digər adıgelərdən ibarət Kuvayi Muavene könüllü süvari birliyini qurmuş və onlarla birlikdə Qafqazda ruslara qarşı döyüşmüşdür. 1881-ci ildə vəfat edən Karandıko elə yaşadığı Yeniköydə də dəfn edilmişdir.
Məşhur sözləri
Bizlər milli mübarizəmizi itirsək də, insanlığımızı itirməyəcəyik. Bizi məğlub edən düşmənə bu zəfəri qazandıranlar da bizim öz insanlarımız oldu. Bu gün ana vətənimizi boşaldırıq. Amma o qəlbimizdən heç vaxt çıxmayacaq. Bu gün üçün tərk etsək də, o, içimizdədir və heç vaxt unutmayacağıq. Anamiz kimi sevdiyimiz yurdumuzu gözümüz arxada buraxırıq.
Vətənimizin müstəqilliyi üçün yay istisində yanan daş kimi bütün həyatımı qəlbim yanaraq keçirdim. Müharibədən fürsət etdikdə, bir əlimlə yaramdan axan qanı durdurmağa çalışarkən, digər əlimlə qarğıdalı ununu bir ağacın altında xalqımın ən kiçiyi ilə paylaşdım. Ömrüm atdan enmədən döyüşlərdə keçdiyi üçün dünyaya gələn oğlumu belə ancaq ata minəcək qədər böyüyüb əlində silah qarşıma gəldiyi zaman tanıdım. Bədənimizdə otuz beş il boyunca düşmənin qılınc və güllələrinin açdığı on altı yara var. Və yollarında bu məcburiyyətlərə qatlandığım insanlar arxamca düşmüş ağlayırlar, Allah razılığı üçün bizləri buraxma deyə hayqırırlar. Bir gün atımın üstündə və qılıncım əlimdə yurduma geri dönəcəyəm. Əgər dönmədən öləcək olursam, bədənimdən heç deyilsə bir parçanı ana vətənimə gətirin və kəndimin məzarlığına dəfn edin.
