Hacı İbrahim Qasımov

Hacı İbrahim Qasımov Üzeyir bəy Hacıbəyovun "Arşın mal alan" operettasının əleyhidarı idi. 27 oktyabr 1913-cü il tarixli "Iqbal" qəzetində Hacı Ibrahim Qasımov adlı teatr tənqidçisi yazırdı: "…"Arşın mal alan" operettası bir dərəcə "fars" (lağ-lağı, məsxərə) tamaşalarına oxşayır – desək zənn edirik ki, xəta etməmiş olarıq. Belə tamaşaları müsəlmanlara göstərmək xətadan xali deyildir. Belə tamaşalar millətin əxlaqını pozar, onu indiki halından betər bir hala salar".

1913-cü ilin avqustun əvvəlində "Kaspi" qəzetində Şuşadan yazılmış bir xəbər dərc edilir və orada "Leyli və Məcnun" operasının tamaşaya qoyulacağı məlum olur. "Kaspi" qəzetinin bu məlumatına "Nicat" Maarif Cəmiyyəti idarəsinin üzvü və katibi, XX əsrin əvvəllərində mətbuat səhifələrində bir sıra maraqlı yazıları və o cümlədən teatr tənqidçisi kimi şöhrət qazanmış Hacı İbrahim Qasımov mətbuat səhifələrində etirazını bildirir. O, 1913-cü il 4 avqust tarixli "İqbal" qəzetində "Kaspi" qəzetində dərc olunmuş xəbərin "Nicat" teatr heyətini artıq dərəcədə təəccübləndirdiyini yazır və "Leyli və Məcnun" operasının bütünlüklə "Nicat" ın teatr heyətinə məxsus olduğunu və bu vaxta qədər "Nicat"dan başqa kimsə onu tamaşaya qoymadığını göstərir. Buna görə də H.İ.Qasımov "Leyli və Məcnun" operası Şişədə oynanarsa mütləq "Nicat" ın iddiasına Şişədən teatro dəstəsi cavabdeh olacaqdır" yazır.

1919-cu ildə Bakıda "Nicat" mədəni maarif cəmiyyətinin dram artistləri Namik Kamal bəyin "Vətən, yaxud Silistrə" əsərinin tamaşasını hazırlayıb, onu "Vətən, yaxud Osmanlı müharibəsi" adi ilə tamaşaçılara göstərdilər. Tamaşada İslam bəy rolunu əvvəl Hüseyn Ərəblinski (Məmməd oğlu Xələfov. 1881–1919), sonra isə Abbasmirzə Şərifzadə (Mirzə Əbdülrəsul oğlu.1897–1938) ifa etdi. Tanınmış tənqidçi Hacı İbrahim Qasımov (Hacı Mahmud oğlu. 1875–1936) həmin tamaşa barədə yazmışdı: "Keçən cümə günü Bakıda "Nicat" cəmiyyəti tərəfindən "Vətən" pyesinin movqe-tamaşaya qoyulmasını görüb bir qədər təsəlliyab oldum. İndi inanıram ki, müsəlman aktyorlarında da ləyaqət vardır. Müsəlmanlar da bir dərəcə səhnələrinin tərəqqisinə fəxr edə bilərlər. "Vətən" pyesası halımıza münasib pyesalardandır. Vətənin qəhrəmanları bir iğid ilə bir qızdır ki, birinci İslam bəyin rolunu Ərəblinski, digərini xanım Olenskaya oynayırdı. Ərəblinski ifa edən İslam bəyin rolu hər пэ qədər cəngcüyanə isə də bir o qədər də məhəbbətpərvanədir. Bu rolu oynayan şəxsdə mütləq bir məhəbbətpərvanəlik hissi olmalı idi. Lakin Ərəblinskidə lazım olacaq qədər o hiss görünməyirdi. O ki, qaldı oyunun dair nöqtələrinə, müharibədə olmasını çox gözəl oynayıb, uzun alqışlara nail oldu.

• "Qatili-Kərimə"