Həsən əl-Bəsri (ərəb. حسن البصري; 642[1][2][…], Mədinə[4] – 15 oktyabr 728[3][1][…], Bəsrə[4][5]) və ya Əbu Səid əl-Həsən ibn Yəsar əl-Bəsri — Tabiin nəslinə mənsub məşhur alim, ilahiyyatçı və zahid.
| Həsən əl-Bəsri | |
|---|---|
| ərəb. حسن البصري | |
 | |
| Doğum tarixi | 642[1][2][…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 15 oktyabr 728[3][1][…] |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahələri | qiraət |
| Tanınmış yetirmələri | Qətadə, Vasil ibn Əta |
Həsən əl-Bəsri 642-ci ildə Mədinə şəhərində anadan olub, 657-ci ildən Bəsrədə yaşayıb və orada da vəfat edib. O, 663–665-ci illərdə indiki Əfqanıstan ərazisində hərbi yürüşdə iştirak etmişdir. Ənəs ibn Malik və Abdullah ibn Məsuddan elm öyrənmişdir. Onun ətrafında qruplaşan dini dərnək bütün Əməvi dövlətinin və Bəsrənin intellektual həyatının mərkəzi idi. Əl-Həsən əl-Bəsrinin nüfuzu isə o qədər böyük idi ki, onu rasionalistlər, ənənəçilər və hətta sufilər də öz müəllimi kimi qəbul edirdilər.
Həsən əl-Bəsrinin qorunub saxlanmış fikirləri, onun təkcə möminliyindən deyil, həm də bəzi hədislərin şərhinə rasional yanaşmasından və müsəlman adətinin ayrı-ayrı xüsusiyyətlərindən və həmçinin də fəqihlərə tənqidi yanaşmasından xəbər verir.
Həsən əl-Bəsrinin tələbələrindən bəziləri bunlardır:
- Əyyub əl-Səxtiyani,
- Qatədə ibn Diamə,
- Amr ibn Ubeyd,
- Malik ibn Dinar,
- Əbdülvahid ibn Zeyd,
- Yunus ibn Ubeyd,
- Vasil ibn Ata,
- Həbib əl-Əcəmi.
1. Risalə ilə Əbdilməlik ibn Mərvan fil-qadər. Ən məşhur risaləsidir.
2. Risalə fi fəzli Məkkə. Şəhərlərin fəziləti haqqında yazılmış ilk əsərdir.
3. ət-Təfsir. Bu əsər sonradan "Təfsirül-Həsən əl-Bəsri" adıyla nəşr olunmuşdur.
4. əl-Fəraiz (Ərbəə və xəmsun fəraiz). Müxtəlif adlarla kitabxanalarda nüsxəəri mövcuddur. "Əlli Dörd Fərz Risaləsi" adı ilə tanınır.
5. Şürutül-imamə. Bu risalənin Süleymaniyyə Kitapxanasında bir nüsxəsi saxlanılır.
6. əl-İstiğfaratül-münqizə minən-nər. Süleymaniyyə Kitapxanasında nüsxələri mövcuddur. "İstiğfarat mənsubə lil-İmam əl-Həsən əl-Bəsri" adı ilə nəşr olunmuşdur (Məkkə 1982).
7. əz-Zühd. Həsən əl-Bəsrinin ibadət, ixlas, təvəkkül, doğruluq, təvazökarlıq, qənaət kimi mövzularda söylənmiş sözlərinin toplandığı əsərdir. Bu əsərə Həsən əl-Bəsri haqqında məlumatlar da (müqəddimə şəklində) əlavə edilərək nəşr edilmişdir. (Qahirə 1991).
Həmçinin Həsən əl-Bəsrinin dövrünün alim və rəhbərlərinə ünvanladığı məktublarının cəmləndiyi "Cəmhəratu rəsailil-Ərəb" adlı əsər də nəşr edilmişdir. Həsən əl-Bəsriyə məxsus olduğu güman edilən digər risalələri bunlardır:[6]
- əl-Qiraə,
- Nüzulül-Quran,
- Kitabül-Ədəd fil-Quran,
- Risalə fit-təkalif və Kitabül-İxlas.[7]
- ↑ 1 2 3 4 al-Hasan al-Basri // Nationalencyklopedin (швед.). 1999.
- ↑ 1 2 BAṢRĪ ḤASAN AL- // Encyclopædia Universalis (fr.). Encyclopædia Britannica, 1968.
- ↑ 1 2 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- ↑ 1 2 3 4 http://www.gutenberg.org/files/24314/24314-h/24314-h.htm.
- ↑ 1 2 http://www.encyclopedia.com/article-1G2-3424502155/mutazilah.html.
- ↑ Əbu Nueym. Hilyə, cild I (ərəb). Qahirə. 1974–79. 134, .
- ↑ Bağdadlı, İsmayıl paşa. Hədiyyətül-arifin, cild I (ərəb). 265.