Həmzə Ablayev
Həmzə Ablayev və ya Amza Ablayev (22 may 1922, Korbek[d], Krım MSSR – 10 sentyabr 1998, Şumxay[d], Krım Muxtar Respublikası) — krım tatar ictimai xadimi, pedaqoq, krım tatar milli hərəkatının liderlərindən biri. İkinci Dünya müharibəsinin iştirakçısı[1][2]
| Həmzə Ablayev | |
|---|---|
| krımtat. Amza Ablayev | |
 | |
| Doğum tarixi | 22 may 1922 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 10 sentyabr 1998 (76 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Dəfn yeri |
|
| Fəaliyyəti | ictimai xadim, müəllim |
| Partiyası | |
Həmzə Memet oğlu Ablayev 22 may 1921-ci ildə Korbek kəndində anadan olub. 1929-cu ildə onun valideynləri kolxoza daxil olmaqdan imtina etdikləri üçün Urala sürgün ediliblər[1][3].
1942-ci ildə orduya çağırılıb və İkinci Dünya müharibəsində iştirak edib[4]. 1944-cü ildə Krım tatarları sürgün edildikdən sonra Özbəkistan SSR-də Qovunçu qəsəbəsində yaşayıb[1]. 1948-ci ildə Daşkənd Pedaqoji İnstitutunun fizika-riyaziyyat fakultəsinin qiyabi şöbəsinə daxil olur və yerli şəhər məktəbində riyaziyyat dərsi keçməyə başlayır[3].
1950-ci illərin sonundan Krım tatar Milli Hərəkatında iştirak etməyə başlayıb. Yanqıyolda Əbdürrəhman Muradasılovlar birlikdə təşəbbüs qrupu yaradıb. Krıma qayıdıb orada dövlətçiliyi bərpa etmək uğrunda yaranan milli hərəkatla əlaqə saxlayıb. 1960-cı ildə Daşkənd Pedaqoji İnstitutunun tarix fakültəsinə daxil olub. Müəllim heyəti ilə ölkənin milli məsələlərdəki siyasəti ilə bağlı olan suallarda mübahisələr yaşadığına görə təhsilini yarımçıq qoyub. Sonradan isə Sov.İKP-dan xaric edilib[1][2].
1965-ci ildən 1970-ci ilə qədər bir çox görüşlərin və proqramların hazırlanmasında iştirak edir[5]. 27 avqust və 2 sentyabr 1967-ci ildə Daşkənddə baş tutmuş Krım tatarlarının kütləvi mitinqlərinin təşkilatçısıdır. 1985-1986-cı illərdə Yanqıyol gənclərdən ibarət təşəbbüs qrupunun yaradılmasına kömək edib[4]. 14 mart 1987-ci ildə Krım tatarlarının təşəbbüs qruplarının Sov.İKP Mərkəzi Komitəsinin katibi Mixayıl Qorbaçovla baş tutacaq görüşündə çıxış etmək üçün o da, xalq təmsilçisi seçilmişdir. 1987-ci ilin aprel ayında Daşkənddə baş tutmuş Krım tatarlarının milli hərəkatının təşəbbüs qruplarının ümumittifaq görüşündə iştirak etmişdir. 16 nəfərdən ibarət olan Mərkəzi Təşəbbüs Qrupunun üzvü olub. 1987-ci ilin iyun ayında Daşkənddə baş tutmuş Krım tatarlarının milli hərəkatının təşəbbüs qruplarının II ümumittifaq görüşündə də iştirak edib. Moskvada baş tutmuş eitraz aksiyalarında iştirak edib[1][2].
1989-cu ildə Krıma geri qayıdıb. Milli hərəkatın veteranları cəmiyyətinin rəyasət heyətinin üzvü olub. "Xalqın faciəsi" əsərinin müəllifidir. 10 sentyabr 1998-ci ildə Şumxay kəndində dünyasını dəyişib. Elə orada da dəfn edilib[1][2].
- Özbəkistanın əməkdar müəllimi adına layiq görülüb.
- SSRİ xalq təhsilinin əlaçısıdır.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 Gülnarə Bəkirova. "Амза Аблаев: "Мы отвечаем за судьбу своего народа…" / Həmzə Ablayev: "Biz xalqımızın taleyinə cavabdehik…"" (rus). krymr.com. 20.07.2015. 24.06.2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27.04.2021.
- ↑ 1 2 3 4 "Амза Аблаев: вся жизнь на передовой" (rus). crimeantatars.club. 22.05.2019. 05.09.2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27.04.2021..
- ↑ 1 2 "Аблаев Амза (1922-2002)" (Krımtatarca). ana-yurt.com. 27.04.2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27.04.2021.
- ↑ 1 2 "Амза Аблаев (1922-1998)" (rus). avdet.org. 28.05.2012. 27.04.2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27.04.2021.
- ↑ "Амза Аблаев(1922-1998)" (rus). gasprinskylibrary.ru. 09.09.2016. 24.06.2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27.04.2021.