Əslən "Mühəyyəlat-i lədünni-i divinə-i Giridi Əli Əziz Əfəndi" adlanan və qısaca "Xəyalat" adlanan məşhur əsərində müəllif özünəməxsus bir üslubda müxtəlif hekayələr yazdı. 1770-ci illərdə ən erkən yazılmağa başladığı və 1797-ci ildə tamamlandığı düşünülür.

Fantastik xüsusiyyətlərə sahib olan, təsəvvür və reallığın, şifahi mədəniyyətin və yazılı mədəniyyətin və macəra dolu hekayələrin iç-içə olduğu, tilsimlərin, cinlərin, dərvişlərin və aşiqlərin dolaşdığı əsər ənənəvi hekayə ilə müasir hekayə üslubu arasında bir yerə sahibdir və vacib bir təməl daşdır. Üç ayrı fəsildə "Birinci, İkinci və Üçüncü Xəyal" başlıqları ilə yazılmışdır. Şərq hekayə üslubunun əsas texnikalarından istifadə olunan əsər hekayə daxilində sistemə əsaslanır və personajlar kitabın sonuna qədər təsadüfi şəkildə istinad edilir. Beləliklə mövzunun bütövlüyü təmin olunur. Sadə bir dildə və sadə bir üslubda istifadə olunan əsər 1852-ci ildə "Hərbi Məktəb" mətbəəsində "Mühəyyəlat-i Əziz Əfəndi" adı altında, daha sonra İstanbulda 1873-cü ildə İzzət Əfəndi mətbəəsi tərəfindən nəşr olundu. Əsərin bütövlükdə və ya ayrı-ayrı hissələrdə bugünkü türkcəyə uyğunlaşdırılmış variantları yaxın keçmişdə müxtəlif nəşriyyatlar tərəfindən nəşr edilmişdir.

Öz çağında şeirdə minlərlə qoşma əzbərləməsi ilə məşhur olan Əli Əzizin, "Xəyalat"-dan başqa "Varidat" adlı bir sufi əsəri və Türk və Fars dillərində şeirləri var. "Xəyalat"-ın ön sözündə Avropa alimlərinin suallarına cavab olaraq bəhs edilən traktat hələ tapılmamışdır.

"Xəyalat"-ın təsiri geniş olmuşdur. 19-cu əsrdə Əhməd Midhəd Əfəndinin 1877-ci ildə yazdığı "Çəngi" romanına əsasən bu əsərə istinadlar var və romanın qəhrəmanı Daniş Çələbi "Xəyalat"ı oxuyaraq gerçəklikdən uzaqlaşdırılıb. 19-cu əsrin Türk şeirinin ən əhəmiyyətli adlarından biri Müəllim Naciyə bu əsər təsir göstərmişdir. Ən tanınmış tərcüməçilərdən olan Riçard Börton bu romandan bəhs etdi və 20-ci əsrdə, Avstriyalı türkoloq Andreas Tietze "Xəyalat"-a dair nəşrlər etdi.