Gelencik buxtası
Gelencik buxtası — Qara dənizin şimal-şərq sahilində donmayan buxta. Qədim dövrlərdən hərbi və ticarət məqsədləri üçün istifadə edilmişdir. XX əsrin əvvəllərində ümumrusiya əhəmiyyətli kurort ərazisi kimi inkişaf etməyə başladı. Buxta1829-cu ildə Rusiya İmperiyasının tərkibinə daxil oldu. İnzibati cəhətdən buxta Rusiyanın Krasnodar diyarının bir hissəsidir. Körfəzin su sahəsi donmayan olduğundan, bir çox su quşları üçün vacib qışlama və yuvalama yeridir.[1] Hazırda körfəzin sahilləri sıx məskunlaşıb və güclü antropogen təsirə məruz qalır.
| Gelencek buxtası | |
|---|---|
| rus. Геленджикская бухта | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Tip | Buxta (körfəz) |
| Sahil uzunluğu | 12 km |
| Orta dərinliyi | 11 m |
| Yerləşməsi | |
| 44°34′06″ şm. e. 38°02′58″ ş. u.HGYO | |
| Ölkə |
 Rusiya |
| Akvatoriyası |
|
|
|
|
|
|
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
.jpg)
Gelencik buxtası Qara dənizin şimal-şərq hissəsindədir və at nalı şəkilli formaya malikdir. Dərinliyi azdır. Körfəzin qərb sahili alçaq, təpəlikdir və tədricən dənizə enir. Şərq yamacı isə əksinə qayalı olub dənizə dik düşür. Tonky və Tolstoy burunları arasında yerləşir. Materik daxilə doğru 4 km uzanır. Körfəzin eni 3 km-dir. Buxtaya giriş ərazisinin eni 1,8 km.[2] Maksimum dərinlik 11 m-ə qədərdir. Buxtanın akvatoriyasında aşağıdakı dərinlik dinamikasını izləmək olar: orta hesabla 3–7 m, mərkəzi hissədə 10–11 m-ə qədər, körfəzdən çıxarkən 16 m. Tolstoy burnunda sahil suları çox təmizlik və şəffafldır. Eləcə də yosunlarla sıx örtülmüş dayaz sular böyük əraziləri əhatə edir. Körfəzin su səthinin sahəsi təxminən 10 km², suyun həcmi 75 milyon m³-dir. Markotx silsiləsindən buxtaya çoxlu çaylar və bulaqlar axır. Buxtanın bütün sahili (12 km) Gelencik şəhərinə daxildir. Təbii və süni çimərliklərin uzunluğu sahilin ümumi uzunluğunun 2/3 hissəsini təşkil edir.
Körfəz bölgəsinin iqlimi quru subtropik Aralıq dənizi tiplidir. Orta illik yağıntı 670 mm-ə çatır. Aralıq dənizində olduğu kimi əsasən qış-payız dövründə düşür. Körfəzdəki suyun orta aylıq temperaturu, fevral ayında orta hesabla + 7,2 ° C-ə çatır, hava isə orta hesabla + 3,7 ° C-ə qədər istiləşir. Körfəz heç vaxt donmur. Bu da qışlamaq üçün çox sayda quşu cəlb edir. Hər il burada ördəklər, qazlar, qağayılar, lal qu quşları qışlayır.[3][4] Qışda küləyin gücü körfəzin şimal və şimal-qərb hissələrində daha sərt olur. Küləksiz günlərin sayı — ildə 30-dan çox deyil.
1900-cü ildə körfəzin sahilində ilk özəl sanatoriya açıldı və 1907-ci ildə Gelencik buxtasının bütün sahili rəsmi olaraq kurort ərazisi elan edildi. Gelendzhik şəhər çimərliyi 1971-ci ildə Gelenccik buxtasının dibindən çıxarılan qumdan yaradılmışdır. Körfəzin akvatoriyası 1970-ci ildə ümumittifaq əhəmiyyətli kurort zonasına çevrildi, burada çoxsaylı turistlər istirahət edir və su idmanı ilə məşğul olurlar.[2]
- ↑ Анастасия Недельская, Раиса Кулеш. "Водоплавающие птицы Геленджикской бухты". Детский телекоммуникационный проект «Экологическое содружество» (rus). 2014-12-14. 2007-10-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-31.
- ↑ 1 2 Лотышев И. П. Таманский залив // География Кубани. Энциклопедический словарь. — Майкоп, 2006.
- ↑ "В Геленджик на зимовку прилетели сотни уток и пара белых лебедей". АиФ Краснодар (rus). 2014-01-10. 2021-04-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-31.
- ↑ "Краснодарский край. Лебеди-шипуны зимуют в бухте Геленджика". Regions.ru (rus). 2003-03-12. 2018-04-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-31.