Bu sindrom Gasto-Geşvind sindromu və ya Vaksman-Geşvind sindromu (ing. Waxman-Geschwind syndrome) adı ilə də tanınır. Bu gicgah epilepsiyası (temporal epilepsiya) olan insanlarda müşahidə olunan davranışlar toplusudur.[1] Sindromun adı bu simptomları ilk dəfə təsnif edən Norman Geşvind (1973–1984-cü illər arasında bu mövzuda çoxsaylı məqalələr dərc etdirmişdir) və Stiven Vaksmanın şərəfinə qoyulmuşdur.[2]
| Geşvind sindromu |
|---|
Bu sindromun həqiqi bir nevro-psixiatrik pozuntu olduğu mübahisəli mövzudur.[3] Gicgah epilepsiyası xroniki, yüngül, şəxsiyyət dəyişikliklərinə səbəb olur. Bu dəyişikliklər tədricən daha da artır.[4] Geşvind sindromunun beş əsas xüsusiyyəti aşağıdakılardır: Hiperqrafiya – daim yazmaq ehtiyacı, çoxlu miqdarda yazı yazmaq. Hiperdindarlıq (hiperreligiozluq) – dini məsələlərə qarşı həddindən artıq maraq və bağlılıq. Qeyri-tipik cinsi istək – cinsi marağın az olması. Ətraflılıq – danışıqda və ya fikirlərin ifadəsində həddindən artıq təfərrüata varmaq. Zənginləşmiş psixi həyat – daxili emosional və düşüncə dünyasının dərinləşməsi. Diaqnozun qoyulması üçün bu simptomların hamısının mövcud olması vacib deyildir. Adi və ya gicgah epilepsiyasından əziyyət çəkən müəyyən şəxslərdə bu sindromun əlamətləri müşahidə olunur.[5]
Hiperqrafiya - çoxsaylı qıcolmalar keçirmiş temporal lob epilepsiyası olan insanlarda müşahidə edilən, yazıya və ya rəsmə olan yüksək dərəcəli meyldir.[6] Hiperqrafiyası olan insanlar yazılarında təfərrüata həddindən artıq diqqət yetirirlər.[7] Bəzi xəstələr gündəlik həyatlarını təfərrüatlandıran gündəliklər saxlayırlar. Bəzi hallarda bu yazılarda dini mövzulara da rast gəlinir. Belə insanların əl yazı qabiliyyəti də zəif olur.[8] Epilepsiyadan əziyyət çəkən böyük rus yazıçısı Fyodor Dostoyevski hiperqrafiya da daxil olmaqla Geşvind sindromunun bütün xüsusiyyətlərini təsvir etmişdir. Bəzi hallarda hiperqrafiya kompulsiv rəsm kimi də özünü göstərə bilər. Hiperqrafiyası olan xəstələr çəkdikləri rəsmlərdə həddən artıq xırdaçılığa yol verirlər. Demək olar ki, həmin rəsmlər yazının şəkildə tamamilə təsvir olunmasıdır.[9][10]
Bəzi insanlar hiperdindarlıq göstərə bilirlər.[11] Hiperdindarlıq intensiv artmış dini hisslər və fəlsəfi maraqlar ilə xarakterizə olunur.[12] Gicgah epilepsiyası olan pasiyentlər, iktal (tutma zamanı) və interiktal (tutmalararası dövrdə) dövrlərdə daha yüksək səviyyədə ruhaniyyət və mənəvi hisslər göstərə bilərlər.[13] Bəzi məlumatlara görə, bir çox dini liderlərin bu cür epilepsiya formasına sahib olduğu bildirilmişdir. Bu dini hisslər, vudu, xristianlıq, islam və digər dinlər daxil olmaqla istənilən dini sistem çərçivəsində inamları gücləndirə bilər.[14] Hətta belə bir fikir də mövcuddur ki,[15] “dini mənşəyi güclü olan insanlarda hiperdindarlıq, dərin şəkildə hiss edilən ateizm kimi də özünü göstərə bilir.” Pasiyentlərin bir dindən digərinə keçidi kimi hallar da müşahidə olunmuşdur.[16][17] Onlar dini hisslərini dərinləşdirirlər.[18] Onlardan “Dindarsınızmı?” deyə soruşduqda, “Xeyr” deyə cavab verirlər.[19] Bəzi alimlər gicgah payı epilepsiyası ilə hiperdindarlıq arasında əlaqəyə dair sübutların çox da inandırıcı olmadığıni qeyd edirlər.[20][21]
Geşvind sindromu olan şəxslər atipik seksuallıqdan əziyyət çəkirlər.[22] Bu xəstələrin təxminən yarısında hiposeksuallıq müşahidə edilmişdir.[23][24] Belə şəxslər arasında Hiperseksuallığa daha az rast gəlinir.[25]
Geşvind sindromu olan insanlar hərtərəfli (yaxud viskoz) düşüncə tərzi nümayiş etdirirlər.[26] Belə insanlar eyni mövzu haqqında uzun müddət və monoton danışmağa meyllidirlər.
Bu zaman şəxslər zehni fəaliyyətin artması, açıq idrak qabiliyyətləri və canlı emosional reaksiyaları ilə fərqlənirlər. Bu meyllər hiperqrafiya və tək bir sahəyə maraq ilə birləşir. Bu da çox vaxt onların yaradıcılığının məhsuldarlığını və keyfiyyətinin yüksək olmasını müəyyən edir.
"Gizli materiallar" serialının dördüncü mövsümünün 23-cü seriyasında Dana Sculli Emi Kassandrada müşahidə olunan simptomları Vaksman-Geşvind sindromunun təzahürləri ilə əlaqələndirir.
- ↑ Devinsky, J.; Schachter, S. "Norman Geschwind's contribution to the understanding of behavioral changes in temporal lobe epilepsy: The February 1974 lecture". Epilepsy & Behavior. 15 (4). 2009: 417–24. doi:10.1016/j.yebeh.2009.06.006. PMID 19640791.
- ↑ "Стивен Ваксман - Stephen Waxman" (rus).
- ↑ Benson, D. F. "The Geschwind syndrome". Advances in Neurology. 55. 1991: 411–21. PMID 2003418.
- ↑ Tebartz Van Elst, L.; Krishnamoorthy, E. S.; Bäumer, D.; Selai, C.; von Gunten, A.; Gene-Cos, N.; Ebert, D.; Trimble, M. R. "Psychopathological profile in patients with severe bilateral hippocampal atrophy and temporal lobe epilepsy: Evidence in support of the Geschwind syndrome?". Epilepsy & Behavior. 4 (3). 2003: 291–297. doi:10.1016/S1525-5050(03)00084-2. PMID 12791331.
- ↑ Benson, D.F. & Hermann, B.P. (1998) Personality disorders. In J. Engel Jr. & T.A. Pedley (Eds.) Epilepsy: A comprehensive textbook. Vol. II (pp.2065-2070). Philadelphia: Lippincott-Raven.
- ↑ Tremont, Geoffrey; Smith, Megan M; Bauer, Lyndsey; Alosco, Michael L; Davis, Jennifer D; Blum, Andrew S; LaFrance, W Curt. "Comparison of personality characteristics on the Bear-Fedio Inventory between patients with epilepsy and those with non-epileptic seizures". The Journal of Neuropsychiatry and Clinical Neurosciences. 24 (1). 2012: 47–52. doi:10.1176/appi.neuropsych.11020039. PMID 22450613.
- ↑ Hughes, John R. "The idiosyncratic aspects of the epilepsy of Fyodor Dostoevsky". Epilepsy & Behavior. 7 (3). 2005: 531–8. doi:10.1016/j.yebeh.2005.07.021. PMID 16194626.
- ↑ Roberts, JK; Robertson, MM; Trimble, MR. "The lateralising significance of hypergraphia in temporal lobe epilepsy". Journal of Neurology, Neurosurgery, and Psychiatry]]. 45 (2). February 1982: 131–8. doi:10.1136/jnnp.45.2.131. PMC 1083040. PMID 7069424.
- ↑ Michael, Michael Jeffrey Aminoff. Neurology and General Medicine. 597.
- ↑ Craig Aaen-Stockdale. "Neuroscience for the Soul". The Psychologist. 25 (7). 2012: 520–523. 2019-05-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-04-19.
- ↑ Waxman, Stephen G, MD; Geschwind, Norman, MD. "The Interictal Behavior Syndrome of Temporal Lobe Epilepsy". Archives of General Psychiatry. 32 (12). 1972: 1580–1586. doi:10.1001/archpsyc.1975.01760300118011. PMID 1200777. Lay summary – Although the patient denied being religious, his writings contained numerous religious references, and some pages were adorned with religious symbols.
- ↑ Devinsky, Julie; Schachter, Steven. "Norman Geschwind's contribution to the understanding of behavioral changes in temporal lobe epilepsy: the February 1974 lecture". Epilepsy & Behavior. 15 (4). 2009: 417–24. doi:10.1016/j.yebeh.2009.06.006. PMID 19640791.
- ↑ Dolgoff-Kaspar, R; və b. "Numinous-like auras and spirituality in persons with partial seizures". Epilepsia. 52 (3). 2011: 640–6. doi:10.1111/j.1528-1167.2010.02957.x. PMID 21395568.
Epilepsy patients with frequent numinous-like auras have greater ictal and interictal spirituality of an experiential, personalized, and atypical form, which may be distinct from traditional, culturally based religiosity.
- ↑ Picard, Fabienne; Kurth, Florian. "Ictal alterations of consciousness during ecstatic seizures". Epilepsy & Behavior. 30. 2014: 58–61. doi:10.1016/j.yebeh.2013.09.036. PMID 24436968. Lay summary.
Patients with ecstatic epileptic seizures report an altered consciousness, which they describe as a sense of heightened perception of themselves - they "feel very present"- and an increased vividness of sensory perceptions
- ↑ Dewhurst, K; Beard, A W. "Sudden religious conversions in temporal lobe epilepsy". The British Journal of Psychiatry. 117 (540). 1970: 497–507. doi:10.1192/bjp.117.540.497. PMID 5480697.
- ↑ Muhammed, Louwai. "A retrospective diagnosis of epilepsy in three historical figures: St Paul, Joan of Arc and Socrates". Journal of Medical Biography. 21 (4). 2013: 208–11. doi:10.1177/0967772013479757. PMID 24585826.
- ↑ Nakken, Karl O; Brodtkorb, Eylert. "[Epilepsy and religion]". Tidsskrift for den Norske Lægeforening. 131 (13–14). 2011: 1294–7. doi:10.4045/tidsskr.10.1049. PMID 21725389.
- ↑ Carrazana E.; və b. "Epilepsy and Religious Experiences: Voodoo Possession". Epilepsia. 40 (2). 1999: 239–241. doi:10.1111/j.1528-1157.1999.tb02081.x. PMID 9952273.
- ↑ Stephen, M.D. Salloway. The Neural Substrates of Religious Experience // The Neuropsychiatry of Limbic and Subcortical Disorders. American Psychiatric Publications. 1997. ISBN 978-0880489423.
- ↑ Heilman, Kenneth M.; Valenstein, Edward. Clinical Neuropsychology (ingilis). Oxford University Press. 13 October 2011. səh. 488. ISBN 9780195384871.
Studies that claim to show no difference in emotional makeup between temporal lobe and other epileptic patients (Guerrant et. al., 1962; Stevens, 1966) have been reinterpreted (Blumer, 1975) to indicate that there is, in fact, a difference: those with temporal lobe epilepsy are more likely to have more serious forms of emotional disturbance. This "typical personality" of temporal lobe epileptic patient has been described in roughly similar terms over many years (Blumer & Benson, 1975; Geschwind, 1975, 1977; Blumer, 1999; Devinsky & Schachter, 2009). These patients are said to have a deepening of emotions; they ascribe great significance to commonplace events. This can be manifested as a tendency to take a cosmic view; hyperreligiosity (or intensely professed atheism) is said to be common.
- ↑ LaPlante, Eve. Seized: Temporal Lobe Epilepsy as a Medical, Historical, and Artistic Phenomenon (ingilis). Open Road Distribution. 22 March 2016. səh. 181. ISBN 9781504032773.
- ↑ Gerhard J. Luef. "Epilepsy and sexuality". Seizure. 17 (2). 2008: 127–130. doi:10.1016/j.seizure.2007.11.009. PMID 18180175.
- ↑ Harden, Cynthia L. "Sexuality in men and women with epilepsy". CNS Spectrums. 11 (8 Suppl 9). 2006: 13–8. doi:10.1017/S1092852900026717. PMID 16871133.
- ↑ L Tebartz van Elsta; və b. "Psychopathological profile in patients with severe bilateral hippocampal atrophy and temporal lobe epilepsy: evidence in support of the Geschwind syndrome?". Epilepsy & Behavior. 4 (3). 2003: 291–297. doi:10.1016/s1525-5050(03)00084-2. PMID 12791331. Lay summary – specific symptoms that characterize the Geschwind syndrome like hypergraphia and hyposexuality might be pathogenically related to hippocampal atrophy.
- ↑ Rees, Peter M; Fowler, Clare J; Maas, Cornelis. "Sexual function in men and women with neurological disorders". Lancet. 369 (9560). 2007: 512–25. doi:10.1016/s0140-6736(07)60238-4. PMID 17292771.
- ↑ Devinsky, Orrin; Vorkas, Charles; Barr, William. Personality disorders in epilepsy // Psychiatric Issues in Epilepsy: A Practical Guide to Diagnosis and Treatment. Lippincott Williams & Wilkins. 2006. ISBN 978-0781785914.
- Barr W. Is there an epileptic personality?
- Waxman S., Geschwind N.: The interictal behavior syndrome of temporal lobe epilepsy. Arch Gen Psychiatry 1975; 32:1580-1586
- Синдром Гасто-Гешвинда.] Пер. с англ. Н. Д. Фирсовой (2019)