Güllük kənd məscidi və ya Güllük Cümə məscidi — 1727-ci ilə aid tarix-memarlıq abidəsi, məscid. Azərbaycanın Qax rayonunun Güllük kəndində yerləşir.
| Güllük kənd məscidi | |
|---|---|
.jpg) | |
| Ölkə |
 Azərbaycan |
| Yerləşir | Güllük, Qax |
| Tikilmə tarixi | XVIII əsr |
| Üslubu | İslam memarlığı |
| Vəziyyəti | qəzalıdır |
| Rəsmi adı: İNV № 4561 | |
| Kateqoriya | Məscid |
| Əhəmiyyəti | Yerli əhəmiyyətli |
| 41°29′55″ şm. e. 46°46′01″ ş. u.HGYO | |
 |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Məscid, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci ildə verdiyi 132 nömrəli qərar ilə yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısına salınıb.
Güllük kənd məscidi 1727-ci ildə Azərbaycanın Qax rayonunun Güllük kəndində yerli əhalinin dəstəyi ilə tikilib.[1] Məscidin fasadında inşa edildiyi tarixlə bağlı məlumat verən kitabə mövcuddur. Kitabədə məscidin hicri təqvimlə 1139-cu ildə[q 1] Əl-Cınıği tərəfindən inşa edildiyi qeyd olunub.[1]
Bir neçə dəfə dağılan məscid dəfələrlə bərpa olunub. Son dəfə XIX əsrdə ilisulu usta Məhəmməd Eldaroğlu tərəfindən bərpa edilib. Məscidin dam örtüyünün alınması üçün Hacı Zeynalabdin Tağıyev maddi dəstək olub.[1]
Məscidin həyətyanı sahəsində bir neçə qəbir və türbə də mövcuddur. Axund baba türbəsi məscidin qiblə istiqamətində yerləşir.[2][3] Türbənin üstü açıqdır və dördkünc qəbirdən ibarətdir. Qəbrin baş daşı çaylaq daşından hazırlanıb.[3] Burada vaxtilə bölgədə fəaliyyət göstərmiş və 1704-cü ildə dünyasını dəyişmiş Abbas Əfəndi dəfn edilib.[3][4]
Azərbaycanda sovet işğalından sonra rəsmi olaraq 1928-ci ildən dinlə mübarizəyə başladılar.[5] Həmin ilin dekabrında Azərbaycan KP MK-i bir çox məscid, kilsə və sinaqoqları maarifləndirici istiqamətlərdə istifadə üçün klubların balansına verdi.[6] Əgər 1917-ci ildə Azərbaycanda 3.000 məscid var idisə 1927-ci ildə bu rəqəm 1.700, 1928-ci ildə 1369, 1933-cü ildə isə 17 idi.[6][7] Güllük məscidi də bu dövrdə ibadətə bağlanıb, binasından anbar kimi istifadə olunub.[1]
Azərbaycan müstəqilliyini yenidən bərpa etdikdən sonra 1992-ci ildə, məscid təkrar dindarların istifadəsinə verilib.[8] Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci ildə verdiyi 132 nömrəli qərar ilə məscid, yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısına salınıb.[9]
Azərbaycanın şimal-qərb bölgəsində baş vermiş bir neçə zəlzələdən sonra məscidin binası qəzalı vəziyyətə düşüb.[10]
Məscidin tikintisində əhəng məhlulu çay daşı və kərpicdən istifadə olunub.[2] Binasının uzunluğu 21.3, eni 18, hündürlüyü 5.4 metrdir. 12 pəncərəsi, 1 qapısı mehrabı və kərpiclə hörülmüş 8 sütunu var. Məscid minarəsizdir. Eyvanında 2 ədəd sütun və sütunların yanlarında 2 mərtəbəli 4 otaq var.[1] Məscidin döşəməsi və tavanı taxtadandır.[8] Məscid formaca düzbucaqlıdır. Döşəmədən tavana qədər hündürlüyü 5 metrdir. Mehrabı sadədir və hündürlüyü 4 metrdir. 3 pilləli taxta minbəri var.[8]
- ↑ 1 2 3 4 5 Məmmədli, Akif; Sultanov, Ələddin. Qax rayonu Güllük kəndinin tarixi abidələri (az.). Bakı: Din Araşdırmaları jurnalı. 2021. 202. 2024-09-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-09-24.
- ↑ 1 2 Məmmədli, Akif. Azərbaycanın Şimal-Qərb bölgəsinin tarixi abidələri (az.). Bakı: Turxan NPB. 2013. 161. 2024-09-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-09-13.
- ↑ 1 2 3 Nemət, Məşədixanım. Azərbaycanda pirlər (az.). Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı. 2010. 126.
- ↑ Məmmədli, Akif; Sultanov, Ələddin. Qax rayonu Güllük kəndinin tarixi abidələri (az.). Bakı: Din Araşdırmaları jurnalı. 2021. 203.
- ↑ Yunusov, Arif. Azərbaycanda İslam (PDF) (az.). Bakı: Zaman. 2004. səh. 140. ISBN 9952-8052-2-5. 2023-07-05 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-12-14.
- ↑ 1 2 Yunusov, Arif. Azərbaycanda İslam (PDF) (az.). Bakı: Zaman. 2004. səh. 141. ISBN 9952-8052-2-5. 2023-07-05 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-12-14.
- ↑ Ələsgərova, Nəsrin. "Ислам в Азербайджане: история и современность | Heinrich Böll Stiftung | Tbilisi - South Caucasus Region". ge.boell.org (rus). 2005-01-15. 2019-09-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-09-04.
- ↑ 1 2 3 Azərbaycan Respublikası Məscidlərinin Ensiklopediyası (PDF) (az.). Bakı: Beynəlxalq Əlhuda. 2001. səh. 106. ISBN 964-8121-59-1. 2021-07-23 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
- ↑ "Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 2 avqust Tarixli 132 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmişdir" (PDF) (az.). mct.gov.az. 2001-08-02. 2021-07-07 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-12-14.
- ↑ Şahidov, Əhməd. ""Güllük kənd məscidinin ciddi təmirə ehtiyacı var" – Əhməd Şahidov kənd məscidini ziyarət edib". Ahmet Şahidov (türk). 2020-01-25. 2024-09-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-09-24.