Butun axtardiqlarinizi tapmaq ucun buraya: DAXIL OLUN
  Mp4 Mp3 Axtar Yukle
  Video Axtar Yukle
  Shekil Axtar Yukle
  Informasiya Melumat Axtar
  Hazir Inshalar Toplusu
  AZERI CHAT + Tanishliq
  1-11 Sinif Derslikler Yukle
  Saglamliq Tibbi Melumat
  Whatsapp Plus Yukle(Yeni)

  • Ana səhifə
  • Təsadüfi
  • Yaxınlıqdakılar
  • Daxil ol
  • Nizamlamalar
İndi ianə et Əgər Vikipediya sizin üçün faydalıdırsa, bu gün ianə edin.
 Kömək
Kitab yaradıcısı ( deaktiv et )
 Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin Kitabı göstər (0 səhifə) Səhifə təklif edin

Firudin İbrahimi

Azərbaycan Milli Hökumətinin baş prokuroru, repressiya qurbanı.
  • Məqalə
  • Müzakirə

Firudin İbrahimi (21 noyabr 1919, Astara, Gilan ostanı – 23 may 1947, Təbriz) — jurnalist, hüquqşünas, siyasətçi, Azərbaycan Demokrat Firqəsinin Mərkəzi Komitəsinin üzvü, Azərbaycan Milli Hökumətinin baş prokuroru, repressiya qurbanı.

Firudin İbrahimi
fars. فریدون ابراهیمی‎
Azərbaycan Milli Hökumətinin baş prokuroru
12 dekabr 1945 – 12 dekabr 1946
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi 21 noyabr 1919(1919-11-21)
Doğum yeri
  • Astara, Mərkəz bəxşi, Astara şəhristanı, Gilan ostanı, İran
Vəfat tarixi 23 may 1947(1947-05-23) (27 yaşında)
Vəfat yeri
  • Təbriz, Təbriz şəhristanı, Şərqi Azərbaycan ostanı, İran
Vəfat səbəbi asılma[d]
Dəfn yeri
  • İmamiyyə qəbiristanlığı
Partiya
  • İran Tudə Partiyası,
  • Azərbaycan Demokrat Firqəsi
Təhsili
  • Tehran Universiteti
Fəaliyyəti vəkil, siyasətçi
Atası Qəni İbrahimi
Təltifləri "21 Azər" medalı — 19461946
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

"Azərbaycan", "Ajir", "Rəhbər", "Zəfər", "Mərdom" qəzetlərində yazıları çap olunub. "Azərbaycanın qədim tarixi haqqında", "Sülh uğrunda" kitablarını yazıb. Azərbaycan Milli Hökuməti dağıldıqdan sonra Təbrizi tərk etməyib. Bir neçə gün döyüşüb daha sonra isə həbs olunub. 1947-ci ildə Gülüstan bağında asılıb.

Mündəricat

  • 1 Həyatı
    • 1.1 İlk illəri
    • 1.2 Siyasi fəaliyyəti
  • 2 Ailəsi
  • 3 Xatirəsi
  • 4 Mənbə
    • 4.1 İstinadlar
    • 4.2 Ədəbiyyat
  • 5
    • 5.1 Yazdığı kitablar
    • 5.2 Haqqında yazılmış kitablar
    • 5.3 Haqqında çəkilən filmlər

Həyatı

İlk illəri

Firidun Qəni oğlu İbrahimi 1918-ci il noyabrın 21-də Astara şəhərində anadan olub.[1][2][3] 9-cu sinifə qədər Astara şəhərində təhsil aldıqdan sonra təhsilini davam etdirmək üçün Ənzəli şəhərinə köçüb.[2][4][5] 10 və 11-ci sinifləri də Ənzəlidə oxuduqdan sonra Təbrizə köçüb və 12-ci sinfi Firdovsi məktəbində oxuyub.[3][2][4] 1941-ci ildə məktəbi bitirdikdən sonra Tehran Universitetinin hüquq fakültəsinə daxil olub.[6][7] 1945-ci ildə Tehran Universitetinin hüquq fakültəsini bitirib.[8][9] Bu illər ərzində fars, fransız və ərəb dillərini mükəmməl öyrənib.[10][11]

Siyasi fəaliyyəti

 
Tehran Universitetində tələbə ikən.

Universitetdə oxuduğu dövrdə Tudə Partiyasına üzv olub.[12][7][13] Mir Cəfər Pişəvəri 1943-cü il mayın 23-dən etibarən Tehranda "Ajir" qəzetini nəşr etdirməyə başlayıb.[14] Tələbə olan Firudin İbrahimi də qəzetin redaksiya heyətinə seçilib.[1][15][16] Bu dövrdə o, həm də Tudə Partiyasının rəsmi orqanı olan "Rəhbər", Fəhlə və Zəhmətkeşlər Birliyinin Birləşmiş Mərkəzi Şurasının orqanı olan "Zəfər", "Mərdom" və digər qəzetlərdə də məqalələri ilə çıxış edib.[10][17] Tehran Universitetini bitirdikdən sonra İran Xarici İşlər Nazirliyindən və digər dövlət qurumlarından iş təklifləri alsa da bunu qəbul etməyib və Təbrizə gedib.[13][18] Təbrizdə Tudə Partiyasının əyalət komitəsinin nəzarəti altında nəşr olunan "Xavəre-no" qəzetində yazmağa başlayıb.[19][7][20]

Tudə Partiyasını tərk etdikdən sonra Azərbaycan Demokrat Partiyasına üzv olub və partiyanın Mərkəzi Komitəsinə seçilib.[21] 1945-ci il sentyabrın 5-də Azərbaycan Demokrat Firqəsinin mətbu orqanı kimi Təbrizdə nəşr edilən "Azərbaycan" qəzetində yazmağa başlayıb.[10] Oktyabrın 1-də Təbrizdə öz işinə başlayan ADF-nin I qurultayına seçilmiş 237 nəfər xalq nümayədəsindən biri olub.[22] Mir Cəfər Pişəvəri tərəfindən Cənubi Azərbaycanın tarixi haqda materialları toplayıb kitab hazırlamaq Firudin İbrahimi və Zeynalabidin Qiyamiyə tapşırılıb.[23][24] Firudin İbrahiminin Azərbaycan qəzetində yazdığı "Azərbaycan danışır…İftixarlı tariximizdən bir neçə parlaq səhifə" adlı silsilə məqalələri 1945-ci il 31 oktyabr — 21 noyabr tarixləri arasında qəzetin 42-ci sayından başlayaraq 60-cı sayı da daxil olmaqla ayrı-ayrı başlıqlar altında çap olunub.[11] Bu məqalələrdə o, apardığı araşdırmalar əsasında Azərbaycanın qədim tarixi, əhalisi, onların milli kimliyi, mədəniyyət tarixi, ədəbiyyatı, dili, siyasi təşkilatları, məzhəbləri, geyimləri, adət-ənənələri haqda yazıb.[25][26] 1946-cı ildə məqalələr toplu şəkildə "Sovet Mədəniyyəti Evi" tərəfindən "Azərbaycanın qədim tarixi haqqında" adı ilə Təbrizdə, Azərbaycan dilində, ərəb əlifbası ilə çap olunub.[27][28] Əsər sonradan bir neçə başqa dilə də tərcümə olunub.[28] Firudin İbrahimi bu toplunu tərtib etməkdə əsas məqsədini belə açıqlayıb:

  Bu xatirələri yazmaqda ilk məqsədim budur ki, Tehran boşboğazlarını yerində oturdum. İkincisi, azadlıqsevər və iftixarlı millətimin hüququnu, tarixini və parlaq mədəniyyətini müdafiə etməklə göstərim ki, o, kimdir, tarixi keçmişi nədir və ulu babaları kimlər olub və öz milli heysiyyətlərini qorumaq üçün hansı fədakarlıqları etmişlər? İstəyirəm ki, azad və demokratik bir cəmiyyətdə özünə aid yerini və mövqeyini əldə etmək üçün ayağa qalxmış Azərbaycan millətinin həqiqi kimliyini bütün dünyaya bildirəm.[29][30]  
 
Paris Sülh Konfransına gedərkən (sağdan ikinci), Mehrabad Hava Limanı, 1946-cı il

1945-ci il noyabrın 20-də Təbriz Ərk teatrının binasında fəaliyyətə başlamış Azərbaycan Xalq Konqresinin katibi seçilib.[31] Noyabrın 21-də konqres nümayəndələrindən, seçkiləri bitirib hökuməti yaradana qədər, qərarların icrasını təmin etmək üçün, Milli heyət yaradıldı.[32][33] Firudin İbrahimi də Milli heyətə seçilən 39 nəfərdən biri olub.[34][4][35] 1945-ci il dekabrın 12-də Azərbaycan Milli Hökuməti qurulduqdan sonra, Milli Hökumətin tərkibində baş prokuror vəzifəsinə təyin olunub.[36][37][38][39] 1946-cı il yanvarın 15-də Azərbaycan Milli Hökumətinin Konstitusiyasının yazılması ilə bağlı 15 nəfərlik komissiya yaradılıb.[40] Bu komissiyaya Firudin İbrahimi də daxil olub.[41][42][43] 1946-cı ilin aprel ayında Təbriz radiosu fəaliyyət göstərməyə başlayıb.[44][45] Firudin İbrahimi radionun fransızdilli redaksiyasına rəhbərlik edib.[46] 1946-cı il aprelin 28-də Mir Cəfər Pişəvərinin rəhbərliyi ilə Tehrana danışıqlar üçün gedən nümayəndə heyətinin üzvü olub.[4][47][48][49]

1946-cı il 29 iyul-15 oktyabr tarixlərində "Paris Beynəlxalq Sülh Konfransı"nda iştirak edib və burada Azərbaycan Milli Hökumətini təmsil edib.[20][50][51] Bu konfransın iclaslarında iştirakın nəticəsi olaraq Firidun İbrahimi Azərbaycan Demokrat Firqəsinin orqanı olan "Azərbaycan" qəzetinin 9 noyabr — 10 dekabr 1946-cı il tarixləri arasında çıxmış 23 sayında "Sülh uğrunda" başlığı altında Paris Sülh Konfransı barədə geniş hesabat xarakterli silsilə məqalələrini çap etdirib.[52][53] Bu məqalələri həm də Tehranda çıxan "İrane-ma" qəzetində fars dilinə çevrilərək çap olunurdu.[54]

 
Firudin İbrahimi Paris Sülh Konfransında.

İran hökumətinin verdiyi vədlərdən sonra may ayında SSRİ ordusu bölgəni tamamilə tərk edir.[55] Tehran hökuməti isə "Şuralar Məclisinə azad seçkilər keçirilməsini təmin etmək" bəhanəsi ilə Cənubi Azərbaycana qoşun yeritmək istəyir.[55][56] Bu qoşuna müqavimət göstərib-gəstərməmək məsələsində Azərbaycan Demokrat Firqəsinin rəhbərləri arasında fikir ayrılığı yaranır.[57] Bəziləri Azərbaycan SSR-yə çəkilib oradan mübarizə aparmağı təklif etsələr də Firudin İbrahimi qalıb şah ordusuna qarşı döyüşməyin tərəfdarı olur.[57][58][59] 1946-cı il dekabrın 5-də Miyanə istiqamətində hücum edən şah qoşunları fədailər tərəfindən dayandırıldı.[60] Azərbaycanın müxtəlif ərazilərindən insanlar silahlanmaq və şah qoşununa qarşı mübarizə aparmaq üçün Milli Hökumətə müraciətlər edirdilər.[61][62] Bundan sonra Pişəvərinin rəhbərliyi ilə Müdafiə Komitəsi quruldu.[63][64] Komitənin ilk işi Təbrizdə hərbi vəziyyət elan edib, "Babək" adlı könüllü dəstələr qurmaq oldu.[65][61][66] Firudin İbrahimi "Babək" könüllü dəstələrinin təşkil olunmasında iştirak edib.[67][68] Könüllü dəstələrə ilk etapda 600 nəfər üzv oldu.[64][69] Bundan sonra Pişəvəri yenidən hərbi dəstək üçün Sovet İttifaqına müraciət etdi.[61][70] Lakin bu istəyi cavabsız qaldı.[71] 1946-cı il dekabrın 11-də Azərbaycan Demokrat Firqəsinin Təbrizdə baş tutmuş son iclasında Məhəmməd Biriya müvəqqəti olaraq Azərbaycan Demokrat Firqəsinin I katibi seçilir.[56][72][73] Firudin İbrahimi və Mir Rəhim Vilayi isə onun müavinləri seçilirlər.[74][75]

1946-cı il dekabrın 11-dən etibarən İran ordusu iri şəhərlərə girməzdən əvvəl bu şəhərlərdə ərbabların quldur dəstələri eləcə də mülki geyimli jandarmalar qırğınlar törətməyə başladılar.[76][77] Bu dəstələr Tehran radiosu tərəfindən "İran vətənpərvərləri" adlandırılırdılar.[77] Dəstələrin əsas məqsədi demokratların məhv edilməsi və şah qoşununun şəhərlərə girişini təmin etmək idi.[77][76] Təbriz və Azərbaycanın digər şəhərləri talana və qırğınlara məruz qaldılar.[76][78] Azərbaycan Milli Hökuməti süqut etdi.[79][74] Minlərlə insan həbs olundu. Baş verən qırğınlarda ADF üzvləri, fədailər eləcə də tanınan şairlərdən Əli Fitrət, Sədi Yüzbəndi, Cəfər Kaşif və Məhəmmədbağır Niknam qətlə yetirildilər.[80][81][82] 1946-cı il dekabrın 14-də ABŞ və Böyük Britaniya tərəfindən dəstəklənən İran ordusu Təbrizə daxil oldu.[83][84] Bundan sonra da qırğınlar və talan davam etdi.[78][83] Şah qoşunu Təbrizə daxil olduqdan sonra Firudin İbrahimi və 4 fədai Azərbaycan Demokrat Firqəsinin Mərkəzi Komitəsinin binasında səngər quraraq bir neçə gün onlara və qarətçilərə qarşı döyüş aparıblar.[51][85][86] 1946-cı il dekabrın 15-də güllələri bitdiyi üçün mübarizəni davam etdirə bilmirlər.[85] Nəticədə həbs olunurlar. Firudin İbrahimi həbs olunduqdan sonra Tehrana aparılıb.[87][4][88] Burada bir neçə ay işgəncələrə məruz qalıb.[51][87] 1947-ci ilin may ayında Tehrandan Təbrizə aparılıb.[89] 1947-ci il mayın 23-də isə Təbrizdə, Gülüstan bağında asılıb.[90][91][92][93] İnsanlara göz dağı vermək üçün bir neçə gün nəşi dar ağacında saxlanılıb.[94] Bir neçə gün keçdikdən sonra onun nəşi fədailər tərəfindən götürülərək dəfn olunub.[94] Firudin İbrahiminin asılmasına şahid olan Fərhad Azəri və Ələddin Ələkbərinin xatirələrinə görə, onu asmaq üçün Gülüstan bağına gətirəndə insanlar buna etiraz ediblər və şah qoşunlarına hücum etmək istəyiblər.[50][51] Firudin İbrahimi isə xalqın itki verəcəyindən ehtiyatlanaraq onları sakitləşdirib və bunları deyib:

  Mənim əzizlərim, həmvətənlilərim, səbr edin, qoy qan tökülməsin! Çox keçməz ki, Azərbaycan xalqı qələbə çalacaq və yenidən Azərbaycanda Milli Hökumət qurulacaq. Yaşasın Azərbaycan xalqı! Yaşasın dogma Ana Vətənimiz Azərbaycan!  

Ailəsi

Firudin İbrahiminin atası Qəni İbrahimi Fatimə Şirvani ilə ailə qurub. Bu evlilikdən İrəc, İqlimə, İranduxt adlı qızları və Firudin, Ənuşirəvan adlı oğulları olub.[95][96] Qəni İbrahimi siyasətlə məşğul olub.[97] 1918-ci ildə Ədalət Partiyasının Astara şöbəsini təsis edib.[98][99] 1920-ci il iyul ayında Ənzəli şəhərində Ədalət partiyasının ilk konqresində iştirak etdikdən sonra İran Kommunist Partiyasının Astara şöbəsini təsis edib.[97][99] Siyasi fəaliyyətinə görə daim təqib olunub. 1931-ci ildə həbs olunub. Ərdəbilədə saxlanıldığı müddətdə işgəncələrə məruz qalıb. Sirr verməsin deyə özünü yandıraraq intihar edib. Amma onu xilas edə biliblər.[100][101] Daha sonra isə Təbrizə aparılıb.[97] Bir müddət Təbrizdə həbsxanada cəza çəkdikdən sonra Tehranda yerləşən Qəsri Qacar həbsxanasına köçürülüb.[97] 2 il sonra xəstələndiyi üçün Nəhavənd şəhərinə sürgün edilib.[2] Sürgündə olmasına baxmayaraq fəaliyyətini davam etdirib.[97] 1941-ci ildə Tudə Partiyası qurulduqdan sonra partiyanın Nəhavənd şöbəsini yaradıb.[99] 1946-cı ilin dekabr ayında yenidən həbs olunub.[102] Həbsdə ikən ağır işgəncələrə məruz qalıb.[97] 1958-ci ilin dekabr ayında azadlığa buraxıldıqdan sonra zəhərlənərək öldürülüb.[97]

1947-ci il aprelin 9-da Firudin İbrahiminin oğlu Fərhad İbrahimi anadan olub.[103] Fərhad İbrahimi Tehranda böyüyüb və 1980-ci ildə Həsən Rüşdiyyənin nəvəsi Behdoxt xanımla ailə qurub.[104]

Firudin İbrahiminin qardaşı Ənuşirəvan İbrahimi də siyasətlə məşğul olub. Azərbaycan Milli Hökuməti qurulduqdan sonra Təbrizə gəlib və burada Polis Akademiyasında təhsil almağa başlayıb.[105] Firudin İbrahimi ilə birlikdə "Babək" könüllü dəstələrinin təşkilatçılarından biri olub.[106] Azərbaycan Milli Hökuməti dağıldıqdan sonra Şimali Azərbaycana mühacirət edib.[106] Burada təhsilini davam etdirib və alimlik dərəcəsi alıb.[107] 1979-cu ildə İran İslam İnqilabından sonra Tudə Partiyasının İcraiyyə Heyətinin üzvü kimi İrana gedib.[108] Burada bütün ölkə ərazisində şəhər, vilayət və əyalət təşkilatlarını bərpa etmək istiqamətində işlər görüb.[109] 1982-ci ilin əvvəllərində 3000-dən çox firqə üzvü, eləcə də Ənuşirəvan İbrahimi həbs olunub. 1987-ci il Sentyabrın 13-də Tehranda yerləşən Evin həbsxanasında edam olunub.[109]

Bacısı İrəc İbrahimi Astara şəhərində anadan olub. Azərbaycan Milli Hökuməti qurulduqdan sonra Azərbaycan Demokrat Firqəsinin Astara nümayəndəliyində qadınlar təşkilatına rəhbərlik edib.[110] Hüseyn Əhədi ilə ailə qurub. [111] Azərabaycan Milli Hökuməti dağıldıqdan sonra İrəc İbrahimi həyat yoldaşı Hüseyn Əhədi Azərbaycan SSR ərazisinə keçiblər.[112]

Xatirəsi

 
Firudin İbrahiminin qəbri, İmamiyə qəbiristanlığı, Təbriz.

Firudin İbrahimi Təbrizin İmamiyə qəbiristanlığında dəfn olunub.[113][103] Sinə daşının üstünə Seyid Məhəmməd Təbatəbainin "Seçici fələk çəmənə daha çox gözəllik verən gülə aman verməz…" kəlamı həkk olunub.[114][115]

2007-ci ildə fransalı yazıçı və rəssam Mərcan Satrapi tərəfindən çəkilmiş və bir neçə beynəlxalq mükafata layiq görülmüş "Persepolis" cizgi filmində, Azərbaycan Milli Hökuməti və Firudin İbrahimidən bəhs olunub.

2017-ci il mayın 24-də Bakı şəhərində "İranlı Mühacirlər Cəmiyyəti" İctimai Birliyi və Azərbaycan Demokrat Firqəsinin təşkilatçılığı ilə Firidun İbrahiminin şəhadətinin 70 illiyi ilə əlaqədar anım tədbiri keçirilib.[116]

Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının sədri, yazıçı Mirzə İbrahimov 1948-ci ildə Firudin İbrahimi haqda "Gələcək gün" romanını yazıb.[117][118][119] Bu əsərdə yazıçı Azərbaycan xalqının istiqlaliyyət uğrunda mübarizəsini, Firudin İbrahiminin bu hərəkatdakı fəaliyyətini təsvir edib.[117] Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi, şairə Mədinə Gülgün Firudin İbrahimiyə poema yazıb.[120] Bu poema 1963-cü ildə Bakıda kitab kimi nəşr olunub.[121][122] Sonrakı illərdə Arif Səfa, Balaş Azəroğlu, Əli Tudə,[123] Fəthi Xoşginabi,[103] Haşım Tərlan,[124] Həbib Sahir[125] Söhrab Tahir, Xəlil Rza, Tariyel Ümid[126] əsərlərində onun poetik obrazını yaradıblar.[120]

2017-ci ildə Azərbaycanın Əməkdar jurnalisti Rəhim Hüseynzadənin redaktorluğu ilə Firudin İbrahiminin qələmə aldığı və ilk dəfə 1946-cı ildə Təbrizdə çap edilmiş "Azərbaycanın qədim tarixi" adlı kitabı latın qrafikasına çevrilərək Bakıda nəşr olunub.[11]

2018-ci ildə Firudin İbrahiminin 100 illik yubileyi ərəfəsində Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Şərqşünaslıq İnstitutunun Elmi Şurasının qərarı ilə onun Paris Sülh Konfransında iştirakından bəhs edən "Sülh uğrunda" kitabı latın qrafikasında yenidən nəşr olunub.[127]

Mənbə

İstinadlar

  1. ↑ 1 2 Ələkbərli, 2021. səh. 221
  2. ↑ 1 2 3 4 Qəribli, 2014. səh. 170
  3. ↑ 1 2 Yekani Zare, 2004. səh. 139
  4. ↑ 1 2 3 4 5 "Ötən və gələcək günlərin unudulmaz adı; Firudin İbrahimi - Ətəkyazı". Ətəkyazı (az.). 22 may 2022. 22 may 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 yanvar 2025.
  5. ↑ Zəfəri, 2009. səh. 57
  6. ↑ Zəfəri, 2009. səh. 58
  7. ↑ 1 2 3 Qəribli, 2014. səh. 171
  8. ↑ Tudə XVII, 2020. səh. 149
  9. ↑ "یادی از رفیق شهید فریدون ابراهیمی، دادستان خلقی حکومت ملی آذربایجان". adfmk.com. 13 dekabr 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 yanvar 2025.
  10. ↑ 1 2 3 Bayramzadə, Səməd. "Firidun İbrahimi - Azərbaycanın danışan dili, Firidun İbrahimi şəxsiyyəti-iftixarlı tariximizin parlaq səhifəsi | Azərbaycan Demokratik Firqəsi". Azərbaycan Demokratik Firqəsi. 12 yanvar 2021. 12 yanvar 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 yanvar 2025.
  11. ↑ 1 2 3 Qocayev, İsmayıl. "Farsların dar ağacından asdıqları Firudin İbrahimi". sherg.az (az.). 31 yanvar 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 yanvar 2025.
  12. ↑ Zəfəri, 2009. səh. 59
  13. ↑ 1 2 İbrahimi, 2018. səh. 7
  14. ↑ Rəhimli, 2009. səh. 49
  15. ↑ Rəhimli, 2009. səh. 50
  16. ↑ Zəfəri, 2009. səh. 60
  17. ↑ Ələkbərli, 2021. səh. 223
  18. ↑ Bayramzadə, Səməd. "Firidun İbrahimi: həyat və yaradıcılığından örnəklər". Xalq Cəbhəsi qəzeti. 8 fevral 2020. İstifadə tarixi: 17 yanvar 2025.
  19. ↑ Zəfəri, 2009. səh. 62
  20. ↑ 1 2 Yekani Zare, 2004. səh. 140
  21. ↑ Çeşmazər, 1986. səh. 70
  22. ↑ Ələkbərli, 2021. səh. 222
  23. ↑ Həsənli, 1998. səh. 254
  24. ↑ Həsənli, 2006. səh. 128
  25. ↑ Mədətli, 2017. səh. 105
  26. ↑ Səməd Bayramzadə. Firidun İbrahimi və azərbaycançılıq (1-ci yazı), — "Bütöv Azərbaycan" qəzeti, say 08 (323), 18 may 2017
  27. ↑ Mustafayev, 1998. səh. 92
  28. ↑ 1 2 Zəfəri, 2009. səh. 70
  29. ↑ İbrahimi, Firudin. "Azərbaycan" qəzeti (fars). 43. Təbriz. 1 noyabr 1945.
  30. ↑ Kərimi, Səadət. Firidunun son günü (PDF) (az.). 106. Bakı: Mühacir qəzeti. 21 noyabr 2018. 6. 7 dekabr 2022 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 17 yanvar 2025.
  31. ↑ Həsənli, 1998. səh. 269
  32. ↑ Atabaki, 2000. səh. 114
  33. ↑ Həsənli, 1998. səh. 272
  34. ↑ "Azərbaycan" qəzeti I, 2022. səh. 608
  35. ↑ Həsənli, 1998. səh. 273
  36. ↑ Образование национального правительства Иранского Азербайджана (PDF) (rus). 6625. Tbilisi: Заря Востока. 18 dekabr 1945. 4.
  37. ↑ Atabaki, 2000. səh. 131
  38. ↑ Həsənli, 2006. səh. 167
  39. ↑ Rəhimli, 2003. səh. 77
  40. ↑ Həsənli, 2006. səh. 223
  41. ↑ Zəfəri, 2009. səh. 76
  42. ↑ Pişəvəri, 1946. səh. 163
  43. ↑ Həsənli, 2024. səh. 59
  44. ↑ Zəfəri, 2009. səh. 82
  45. ↑ "1946-cı il aprelin 26-da Təbriz radiosunun rəsmi açılışı olub". Azərbaycan Ruznaməsi (az.). İstifadə tarixi: 29 avqust 2025.
  46. ↑ Zəfəri, 2009. səh. 83
  47. ↑ Həsənli, 2006. səh. 345
  48. ↑ Jahanshahloo, Nosratollah. We and The Foreigners (ingilis). I. West Germany. 1982. 333.
  49. ↑ Zəfəri, 2009. səh. 85
  50. ↑ 1 2 Kərimi, Səadət. "Azadlıq aşiqi, gerçək vətənpərvər, fədakar istiqlal mücahidi". 525-ci qəzet. 17 oktyabr 2018. səh. 6. 14 yanvar 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 yanvar 2025.
  51. ↑ 1 2 3 4 Yusifoğlu, Ənvər. "Dar Ağacında heykəlləşən milli qürur". Ədalət qəzeti. 21 sentyabr 2018. səh. 9. 31 mart 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 yanvar 2025.
  52. ↑ Hüseynov, Rafael. "Ölümü öldürən ölməz". 525-ci qəzet. 20 noyabr 2023. 21 iyun 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 yanvar 2025.
  53. ↑ Mədətli, Eynulla. "525-ci qəzet - Firudin İbrahiminin "Sülh uğrunda" əsərinə bir baxış". 525-ci qəzet. 11 may 2018. 13 iyul 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 yanvar 2025.
  54. ↑ Qəribli, 2014. səh. 172
  55. ↑ 1 2 Ələkbərli, 2021. səh. 334
  56. ↑ 1 2 Qəribli, 2014. səh. 173
  57. ↑ 1 2 Rəhimli, 2009. səh. 108
  58. ↑ Rəhmanifər, Məhəmməd. "Güney Azərbaycanda Milli Hökumətin süqutundan sonra nələr yaşandı? - ARAŞDIRMA". Apa.az (az.). 4 yanvar 2025. 4 yanvar 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 yanvar 2025.
  59. ↑ Cavid, 2005. səh. 63
  60. ↑ Həsənli, 2006. səh. 437
  61. ↑ 1 2 3 Həsənli, 2006. səh. 438
  62. ↑ Rəhimli, 2009. səh. 100
  63. ↑ Rəhimli, 2009. səh. 106
  64. ↑ 1 2 Hasanli, 2006. səh. 366
  65. ↑ Atabaki, 2000. səh. 172
  66. ↑ Sultanlı, 2010. səh. 83
  67. ↑ Zəfəri, 2009. səh. 90
  68. ↑ Məmmədli, Pərvanə. Azadlıq mücahidi Firudin İbrahimi (PDF) (az.). IV. Bakı: Mədəniyyət jurnalı. 2020. 92.
  69. ↑ Rəhimli, 2003. səh. 143
  70. ↑ Rəhimli, Əkrəm. Pişəvəri S.C. Məqalə və çıxışlarından seçmələr (Təbriz 1945-1946-cı illər) (az.). Bakı: Nurlar nəşriyyatı. 2016. 415. ISBN 9789952504444.
  71. ↑ Həsənli, 2006. səh. 441
  72. ↑ Muradi Marağayi, 2006. səh. 30
  73. ↑ Cavid, Salamulla. O günün həsrəti ilə (PDF) (az.). Bakı: Yurd nəşriyyatı. 2005. 63. 28 iyul 2021 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 9 dekabr 2024.
  74. ↑ 1 2 Həsənli, 2006. səh. 445
  75. ↑ Həsənli, 2024. səh. 517
  76. ↑ 1 2 3 Hasanli, 2006. səh. 373
  77. ↑ 1 2 3 Balayev, 2018. səh. 36
  78. ↑ 1 2 Duqlas, Vilyam. Strange lands and friendly people (ingilis). Nyu-York: Harper & Brothers Publishers. 1951. 45.
  79. ↑ Lenczowski, George. United States' Support for Iran's Independence and Integrity, 1945–1959 (ingilis). 401. Annals of the American Academy of Political and Social Science. 1972. 49. doi:10.1177/000271627240100106. ISSN 0002-7162.
  80. ↑ Balayev, 2018. səh. 137
  81. ↑ Əmirov, 2000. səh. 51
  82. ↑ Əliqızı, 2001. səh. 24
  83. ↑ 1 2 Həsənli, 2006. səh. 448
  84. ↑ McEvoy, Joanne; O'Leary, Brendan. Power Sharing in Deeply Divided Places. Filadelfiya: University of Pennsylvania Press. 2013. 191. ISBN 9780812245011.
  85. ↑ 1 2 Həsənli, 2006. səh. 449
  86. ↑ Mərəndli, 2017. səh. 132
  87. ↑ 1 2 Zəfəri, 2009. səh. 99
  88. ↑ Mərəndli, 2017. səh. 304
  89. ↑ Zəfəri, 2009. səh. 101
  90. ↑ Qəribli, 2014. səh. 174
  91. ↑ Mərəndli, 2017. səh. 348
  92. ↑ Cavid, 2005. səh. 67
  93. ↑ Şəmidə, 1961. səh. 164
  94. ↑ 1 2 "Его тело оставалось на виселице несколько дней… - душераздирающий рассказ об активистах Южного Азербайджана". aztv.az. 13 yanvar 2013. 24 yanvar 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 fevral 2025.
  95. ↑ Zəfəri, 2009. səh. 53
  96. ↑ Bayramzadə, Səməd. Cənubi Azərbaycan millidemokratik hərəkatında Ənuşirəvan İbrahimi siması (PDF) (az.). Bakı: Metafizika jurnalı. 2021. 132.
  97. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 "راه توده ـ فریدون ابراهیمی دادستان ستمدیدگان آذربایجان ایران". www.rahetudeh.com. 27 may 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 yanvar 2025.
  98. ↑ سردبیر. "۲۹ آبان‌، سالروز ولادت «فریدون ابراهیمی»". آراز نیوز (fars). 19 noyabr 2024. İstifadə tarixi: 14 yanvar 2025.
  99. ↑ 1 2 3 "İran Tudə Partiyasının Məktubu | Azərbaycan Demokratik Firqəsi". web.archive.org. 28 mart 2022. Archived from the original on 28 mart 2022. İstifadə tarixi: 10 yanvar 2025.
  100. ↑ Dehqan, 1988. səh. 18
  101. ↑ Behzadi, 2004. səh. 45
  102. ↑ Bayramzadə, Səməd. "Firidun İbrahimi: həyat və yaradıcılığından örnəklər: 2-ci yazı". Xalq Cəbhəsi qəzeti. 11 fevral 2020. səh. 14. İstifadə tarixi: 17 yanvar 2025.
  103. ↑ 1 2 3 Zəfəri, 2009. səh. 105
  104. ↑ Əhmədov, Hafiz. "77 Years of Silence Broken: Fereydoun Ebrahimi's Son Speaks for the First Time". hafiztimes.com. 7 iyul 2025. İstifadə tarixi: 6 oktyabr 2025.
  105. ↑ Bayramzadə, 2021. səh. 134
  106. ↑ 1 2 Bayramzadə, 2021. səh. 135
  107. ↑ Bayramzadə, 2021. səh. 138
  108. ↑ Bayramzadə, 2021. səh. 143
  109. ↑ 1 2 Bayramzadə, Səməd. ""Ənuşirəvan Qəni Oğlu İbrahimi (12.05.1926 – 13.09.1987)"". azerbaycan-ruznamesi.org. 31 mart 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 yanvar 2025.
  110. ↑ Zəfəri, 2009. səh. 113
  111. ↑ Zəfəri, 2009. səh. 114
  112. ↑ Zəfəri, 2009. səh. 119
  113. ↑ Qasımi, Şapur. "Ənuşirəvan İbrahimi qanunları və Firudin İbrahimi anayasası!". Hürriyyət qəzeti. 28 iyun 2022. səh. 14. 22 yanvar 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 yanvar 2025.
  114. ↑ "Milli hökumətin şəhid baş prokuroru". teref.az (az.). 27 aprel 2020. 10 may 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 yanvar 2025.
  115. ↑ Bayramzadə, 2015. səh. 167
  116. ↑ "Azərbaycan Milli Hökumətinin baş prokuroru olmuş Firidun İbrahiminin xatirəsi anılıb VİDEO". azertag.az (az.). 8 yanvar 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 yanvar 2025.
  117. ↑ 1 2 İbrahimov, 2005. səh. 3
  118. ↑ "Mirzə İbrahimovun "Gələcək gün" romanının qəhrəmanı ilə bağlı məqaləsi". Kulis.az (az.). 13 iyul 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 yanvar 2025.
  119. ↑ "Mirzə İbrahimov yaradıcılığında İran Azərbaycanı (AUDIO)". web.archive.org. 19 iyun 2021. Archived from the original on 19 iyun 2021. İstifadə tarixi: 10 yanvar 2025.
  120. ↑ 1 2 Исмаилов, Садраддин. "Фирудин Ибрагими - в 27 лет из кресла генпрокурора на виселицу - ИССЛЕДОВАНИЕ". Информационное Агентство Репорт (rus). 21 iyun 2020. 4 mart 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 yanvar 2025.
  121. ↑ Əhmədov, 2011. səh. 585
  122. ↑ "Mədinə Gülgün - 91". Teleqraf.com (az.). 17 yanvar 2017. İstifadə tarixi: 15 yanvar 2025.
  123. ↑ Tudə XVII, 2020. səh. 150
  124. ↑ Məmmədli, 2015. səh. 114
  125. ↑ Sahir, Həbib. Seçilmiş əsərləri (PDF) (az.). Bakı: Lider nəşriyyatı. 2005. 53. ISBN 9952417355. 5 mart 2016 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 10 yanvar 2025.
  126. ↑ Ümid, Tariyel. Firidunun son günü (PDF) (az.). 106. Bakı: Mühacir qəzeti. 21 noyabr 2018. 1. 7 dekabr 2022 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 17 yanvar 2025.
  127. ↑ Qurbanoğlu, Əhməd. "Salam, dar ağacı!." İki Sahil qəzeti (az.). 7 aprel 2023. 4 mart 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 yanvar 2025.

Ədəbiyyat

  • Atabaki, Touraj. Azerbaijan: Ethnicity and the Struggle for Power in Iran (ingilis). London: I.B.Tauris. 2000. səh. 288. ISBN 9781860645549.
  • "Azərbaycan" qəzeti I. Azərbaycan Demokrat Firqəsi Mərkəzi Komitəsinin orqanı: 1945-1946-cı illər, Təbriz (az.). I. Bakı: Elm nəşriyyatı. 2022. səh. 928. ISBN 978-9952-556-47-6.
  • Balayev, Xaqan. Azərbaycanın sosial-siyasi həyatında cənublu mühacirlərin iştirakı (1947-1991) (az.). Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı. 2018. səh. 198. ISBN 9789952370911.
  • Bayramzadə, Səməd. "21 Azər – 70" fotoalbom (şərhlərlə) (PDF) (az.). Bakı: “Araz” nəşriyyatı. 2015. səh. 185. ISBN 9789952828535. 9 mart 2022 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 14 yanvar 2025.
  • Behzadi, Behzad. Demokratik Azərbaycan - Azərbaycanda 1324-1325-ci illərdə baş vermiş hadisələrə baxış (fars). Tehran: Düzgün xəbər nəşriyyatı. 2004. səh. 48.
  • Cavid, Salamulla. O günün həsrəti ilə (PDF) (az.). Bakı: Yurd nəşriyyatı. 2005. səh. 63. 28 iyul 2021 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 10 yanvar 2025.
  • Çeşmazər, Mirqasım. Azərbaycan Demokrat Partiyasının yaranması və fəaliyyəti (PDF) (az.). Bakı: Elm nəşriyyatı. 1986. səh. 121. Archived from the original on 2 may 2023. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2024.
  • Dehqan, Məhəmməd. On il Qəsri Qacarda (az.). Bakı: Yazıçı nəşriyyatı. 1988. səh. 144.
  • Əhmədov, Teymur. Azərbaycan yazıçıları (XX-XXI yüzillikdə) (az.). Bakı: Nurlar NPM. 2011. səh. 1056. ISBN 9789952460063.
  • Ələkbərli, Faiq. Azərbaycan türk fəlsəfi və ictimai fikir tarixi: XIX-XX əsrlər (az.). III. Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı. 2021. səh. 684. ISBN 978-9952-81-76-0-7. 3 dekabr 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 dekabr 2024.
  • Əliqızı, Almaz. Azadlıq və istiqlal poeziyası (PDF) (az.). Bakı: Bakı Dövlət Universiteti nəşriyyatı. 2001. səh. 160. ISBN 9789952817607. 28 yanvar 2025 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 14 mart 2025.
  • Əmirov, Sabir. Cənubi Azərbaycan milli-demokratik ədəbiyyatı (1941-1990) (az.). Bakı: Elm nəşriyyatı. 2000. səh. 257. ISBN 5806612600.
  • Hasanli, Jamil. At the Dawn of the Cold War: The Soviet-American Crisis over Iranian Azerbaijan, 1941–1946 (az.). Lanham: Rowman & Littlefield Publishers. 2006. səh. 416. ISBN 978-0742540552.
  • Həsənli, Cəmil. Güney Azərbaycan:Tehran - Bakı - Moskva arasında (PDF) (az.). Bakı: Diplomat nəşriyyatı. 1998. səh. 324. 4 dekabr 2024 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 28 noyabr 2024.
  • Həsənli, Cəmil. СССР-Иран: Азербайджанский кризис и начало холодной войны: 1941-1946 гг (PDF) (rus). Moskva: Герои Отечества. 2006. səh. 560. ISBN 5910170120. 21 dekabr 2024 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 28 noyabr 2024.
  • Həsənli, Cəmil. Təbriz - 1946-cı il: Milli Hökumətin zəfər və faciəsi (az.). Bakı: Qanun nəşriyyatı. 2024. səh. 600.
  • İbrahimi, Firudin. Sülh uğrunda(Paris Sülh Konfransı barədə qeydlər. 1946) (PDF) (az.). Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı. 2018. səh. 132.
  • İbrahimov, Mirzə. Seçilmiş əsərləri (PDF) (az.). Bakı: Şərq-Qərb. 2005. səh. 520. ISBN 9952418792. 6 iyul 2022 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 15 yanvar 2025.
  • Qəribli, İslam. Ədəbiyyat sərhəd tanımır (az.). Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı. 2014. səh. 262.
  • Mədətli, Eynulla. Azərbaycan tarixi məsələləri İran tarixşünaslığında: XX əsrin əvvəlləri (az.). Bakı: Turxan NPB. 2017. səh. 288. 27 dekabr 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 yanvar 2025.
  • Məmmədli, Pərvanə. Cənubi Azərbaycan:ədəbi şəxsiyyətlər, portretlər (PDF) (az.). Bakı: Sabah nəşriyyatı. 2015. səh. 200. ISBN 9789952453430. 17 aprel 2024 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 10 yanvar 2025.
  • Muradi Marağayi, Əli. زندگى و زمانه محمد بى‌رىا: به انضمام خاطرات سرلشکر درخشانى از فرقه دموکرات آذرباىجان / Məhəmməd Biriyanın həyatı və dövrü (Demokrat Firqəsi haqqında general Derəxşaninin xatirələri ilə birlikdə (fars). Miçiqan: University of Michigan. 2006. səh. 237. ISBN 9789648234374.
  • Mərəndli, Barış. "21 Azər" soyqırımı: 1946-1947-ci illərdə Cənubi Azərbaycanda kütləvi qırğınlar (az.). Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı. 2017. səh. 376. ISBN 9789952831283. 7 dekabr 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 dekabr 2024.
  • Mustafayev, Vidadi. Cənubi Azərbaycan Milli Şüur (XX əsrin birinci yarısında) (PDF) (az.). Bakı: Elm nəşriyyatı. 1998. səh. 200.}
  • Pişəvəri, Seyid Cəfər. Azərbaycan xalqının milli azadlıq yolunda mübarizəsi tarixindən qızıl səhifələr (PDF) (az.). Təbriz: Elmiyyə Mətbəəsi. 1946. səh. 163. 28 iyul 2021 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 10 yanvar 2025.
  • Rəhimli, Əkrəm. Güney Azərbaycan milli-demokratik hərəkat (1941-1946) (az.). Bakı: Meqa nəşriyyatı. 2003. səh. 207. 17 dekabr 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 dekabr 2024.
  • Rəhimli, Əkrəm. Mübarizə burulğanlarında keçən ömür: Seyid Cəfər Pişəvəri (az.). Bakı: Nurlar NPM. 2009. səh. 400. ISBN 9789952450064.
  • Sultanlı, Vaqif. Güney Azərbaycan tarixi siyasi və kulturoloji müstəvidə (məqalələr toplusu) (az.). Bakı: Azərnəşr. 2010. səh. 172.
  • Şəmidə, Əli. İranda fəhlə və həmkarlar hərəkatı (1941-1946) (az.). Bakı: Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası Nəşriyyatı. 1961. səh. 181.
  • Tudə, Əli. Əli Tudə: Həyatım xatirələrim (PDF) (az.). XVII. Bakı: Azərbaycan Nəşriyyatı. 2020. səh. 384. 6 avqust 2024 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 20 yanvar 2025.
  • Yekani Zare, Pərviz. میرزا نوراله خان یکانی زارع از پس غبار زمان (fars). Urmiya: Yaz nəşriyyatı. 2004. səh. 156. ISBN 978-964-95129-8-5.
  • Zəfəri, Sarabi. خانواده ابراهیمی: افسانه یک نسل / İbrahimi ailəsi: Bir nəslin əfsanəsi (fars). Boxum: Aida Orient Book. 2009. səh. 354.

Yazdığı kitablar

  • Firudin İbrahimi — Azərbaycanın qadim tarixindən. Ərgünəş nəşriyyatı, Bakı, 2017-ci il.
  • Firudin İbrahimi — Sülh uğrunda (Paris Sülh Konfransı barədə qeydlər. 1946) Elm və təhsil nəşriyyatı, Bakı, 2018-ci il.
  • Firudin İbrahimi — Azərbaycan danışır İftixarlı tariximizdən bir neçə parlaq səhifə (Azərbaycanın qadim tarixindən). Elm və təhsil nəşriyyatı, Bakı, 2018-ci il.

Haqqında yazılmış kitablar

  • Mədinə Gülgün - Firidun, Azərnəşr, Bakı, 1963-cü il.

Haqqında çəkilən filmlər

  • "Vətənim" — Firudin İbrahimi / AzTv
  • Onun asılmış meyitini saxlayırdılar ki… – Arazın o tayında Milli Hökumət üzvlərinə tutulan divan / AzTv
  • Keçmişdən Gələcəyə: Firudin Qəni oğlu İbrahimi (1919–1947) / Oğuz Tv
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Firudin_İbrahimi&oldid=8356331"
Informasiya Melumat Axtar