Ester Bozerup (ing. Ester Boserup; 18 may 1910[1][2] – 24 sentyabr 1999[1][2]) — danimarkalı iqtisadçı. Bozerup iqtisadi və kənd təsərrüfatı inkişafını öyrənmiş,[5] Birləşmiş Millətlər Təşkilatında və digər beynəlxalq təşkilatlarda çalışmış, aqrar dəyişikliklər və inkişafda qadınların rolu barədə fundamental kitablar yazmışdır.
| Ester Bozerup | |
|---|---|
| dan. Ester Boserup | |
 | |
| Doğum adı | Ester Talke Børgesen[3] |
| Doğum tarixi | 18 may 1910[1][2] |
| Vəfat tarixi | 24 sentyabr 1999[1][2] (89 yaşında) |
| Elm sahəsi | iqtisadiyyat |
| Təhsili | |
| Üzvlüyü |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Bozerup kənd təsərrüfatının intensivləşdirilməsi nəzəriyyəsi – Bozerup nəzəriyyəsi ilə tanınır. O, əhalinin dəyişməsinin kənd təsərrüfatı istehsalının intensivliyini müəyyən etdiyini irəli sürmüşdür. Onun mövqeyi Maltus nəzəriyyəsinə zidd idi,[6] çünki Maltus kənd təsərrüfatı üsullarının əhalinin sayını qida təchizatının məhdudiyyətləri ilə tənzimlədiyini iddia edirdi. Bu mövzuda onun ən məşhur kitabı olan The Conditions of Agricultural Growth ("Kənd Təsərrüfatı İnkişafının Şərtləri") bütün növ ilkin kənd təsərrüfatını əhatə edən "dinamik təhlil" təqdim edir. Kitabının əsas məqamlarından biri "zərurətin ixtiranın anası olması"dır.
O, insanlığın həmişə bir çıxış yolu tapacağına inanırdı və "İxtira gücü həmişə tələbatı üstələyəcəkdir" sözləri ilə tanınırdı. Bozerup qadınların iş və təhsil imkanlarının artırılması mövzusunda debatlara da təsir göstərmişdir.[7]
Onun elmi nailiyyətləri üç fəxri doktor dərəcəsi ilə təltif olunmuşdur: biri Vağeningen Universitetindən (kənd təsərrüfatı elmləri üzrə), biri Braun Universitetindən (iqtisadiyyat üzrə) və biri Kopenhagen Universitetindən (humanitar elmlər üzrə). O, həmçinin 1989-cu ildə ABŞ Milli Elmlər Akademiyasının Xarici Üzvü seçilmişdir. Onun işinin multidisiplinar xarakteri bu mükafatlarda əks olunmuşdur. O, bir dəfə belə demişdi: "Biri cəsarət edib ixtisaslaşmamalı, əksinə, hər şeyin necə birləşdirilə biləcəyini araşdırmalıdır. Mən məhz bunu etməyə çalışmışam."[8]
Esterin atası danimarkalı mühəndis idi. Bozerup iki yaşında olarkən atası vəfat etmişdir. Ailəsi bir neçə il ərzində demək olar ki, yoxsulluq içində yaşamışdır. Lakin "anasının dəstəyi və yaxşı təhsil olmadan məhdud imkanlarının fərqində olması" sayəsində Ester, 1929-cu ildə Kopenhagen Universitetində iqtisadi və kənd təsərrüfatı inkişafı üzrə təhsil almağa başlamış və 1935-ci ildə nəzəri iqtisadiyyat üzrə dərəcə almışdır.[9]
Ester 21 yaşında olarkən Moqens Bozerup ilə evlənmişdir. Universitet illərinin qalan hissəsində onlar onun imkanlı ailəsinin maliyyə dəstəyi ilə yaşamışlar. Onların qızları Birte 1937-ci ildə, oğulları Anders 1940-cı ildə və İvan 1944-cü ildə anadan olmuşdur.
O, 1935–1947-ci illərdə Danimarka hökumətində çalışmış və İkinci Dünya Müharibəsi zamanı nasist işğalı dövründə də işini davam etdirmişdir. O, hökumətin planlaşdırma idarəsinin rəhbəri kimi subsidiyaların ticarətə təsiri ilə bağlı araşdırmalar aparmışdır. Ailəsi 1947-ci ildə BMT-nin Avropa İqtisadi Komissiyasında (ECE) işləmək üçün Cenevrəyə köçmüşdür. 1957–1960-cı illərdə o və Moqens Hindistanda, Qunnar Mirdalın rəhbərlik etdiyi bir tədqiqat layihəsində iştirak etmişlər. O, ömrünün qalan hissəsini məsləhətçi və yazıçı kimi keçirmişdir.[10] 1964–1965-ci illərdə Moqens BMT-nin Afrika İqtisadi İnkişaf və Planlaşdırma İnstitutunun yaradılmasına kömək edərkən, ailə bir il Seneqalda yaşamışdır. 1980-ci ildə Moqens vəfat etdikdən sonra Ester, Cenevrə yaxınlığında məskunlaşmışdır. 1990-cı illərdə isə İsveçrənin Tiçino kantonunda yaşamışdır.[11]
Esterin ilk mühüm əsəri The Conditions of Agricultural Growth: The Economics of Agrarian Change Under Population Pressure ("Kənd Təsərrüfatı İnkişafının Şərtləri: Əhali Təzyiqi Altında Aqrar Dəyişikliklərin İqtisadiyyatı") Hindistandakı təcrübəsinə əsaslanaraq o dövrdə qəbul olunmuş fikirlərə qarşı çıxan tezislər irəli sürmüşdür.[12] Maltus nəzəriyyəsinə görə, əhalinin sayı və artımı qida təchizatı və kənd təsərrüfatı üsullarından asılıdır. Bozerup isə əksini iddia edirdi: kənd təsərrüfatı üsulları əhalinin sayından asılıdır. Maltus nəzəriyyəsinə əsasən, əgər qida kifayət qədər deyilsə, artıq əhali aclıq səbəbilə azalacaqdır. Lakin Boserup belə hallarda insanların daha çox əmək sərf etməklə, yeni texnologiyalar tətbiq etməklə və gübrələrdən istifadə etməklə istehsalı artıracaqlarını iddia edirdi.
Bozerup nəzəriyyəsinə əsasən, əgər əhali sıxlığı aşağıdırsa, torpaq fasilələrlə istifadə edilir və məhsuldarlığın bərpası üçün uzun müddətli istirahətə buraxılır (bu, çox vaxt "odla təmizləmə və torpağın dincə qoyulması" adlanır). Əhalinin artması isə torpağın istirahət müddətini azaldır və daim becərilməsini zəruri edir. Bunun nəticəsində əkinçilik texnologiyalarında yeniliklər yaranır, lakin daha çox əmək sərf etmək tələb olunur. Yəni, istehsalı artırmaq üçün daha çox iş görmək lazım gəlir. Bu proses "kənd təsərrüfatının intensivləşdirilməsi" kimi tanınır.[13]
Bozerupun ilkin nəzəriyyəsi çox ümumiləşdirilmiş olsa da, inkişaf etməkdə olan ölkələrdə kənd təsərrüfatı modellərini başa düşmək üçün mühüm rol oynamışdır. 1978-ci ilə qədər onun kənd təsərrüfatı dəyişikliyi nəzəriyyəsi daha ümumi bir modelə çevrilmişdir. Bu sahə inkişaf etməkdə olan ölkələrdə əhali və ətraf mühitin öyrənilməsi istiqamətində tədqiqatlara təsir etmişdir.[14]
1965-ci ildə nəşr olunan The Conditions of Agricultural Growth ən azı 16 dəfə yenidən çap edilmiş və dörd əlavə dilə tərcümə olunmuşdur.[15]
Bozerupun 1970-ci ildə nəşr olunan Woman’s Role in Economic Development ("Qadınların İqtisadi İnkişafdakı Rolu") əsəri gender və inkişafla bağlı müzakirələrə mühüm töhfə vermişdir. Bu kitab Üçüncü Dünya ölkələrində iqtisadi və sosial inkişaf prosesində qadınların vəziyyətini ilk dəfə araşdıran əsər olmuşdur.[16]
Bu kitab BMT-nin 1975–1985-ci illəri əhatə edən "Qadınlar Onilliyi" təşəbbüsünün ilham mənbəyi olmuşdur.[17] Bozerup qadınların həm evdə, həm də əmək bazarında verdiyi töhfələrin milli iqtisadiyyata təsirini vurğulamışdır. Bu əsər bir çox dilə tərcümə olunmuş və dəfələrlə yenidən nəşr edilmişdir.[18]
- Boserup, Ester. The conditions of agricultural growth: the economics of agrarian change under population pressure. London: Allen & Unwin. 1965. OCLC 231372. Pdf version.
- Reprinted as: Boserup, Ester. The conditions of agricultural growth: the economics of agrarian change under population pressure. New Brunswick, New Jersey: Aldine Transaction. 2005. ISBN 9780202307930.
- Boserup, Ester. Woman's role in economic development. London: George Allen & Unwin. 1970.
- Reprinted as: Boserup, Ester. Woman's role in economic development. London Sterling, Virginia: Earthscan. 2007. ISBN 9781844073924.
- Boserup, Ester; Sachs, Ignacy. Foreign aid to newly independent countries problems and orientations = Aide extérieure aux pays récemment indépendants: problèmes et orientations. The Hague: Mouton. 1971. ISBN 9783111557120.
- Boserup, Ester. Population and technological change: a study of long-term trends. Chicago: University Of Chicago Press. 1981. ISBN 9780226066745.
- Boserup, Ester. Population and technology. Wiley-Blackwell. 1981. ISBN 9780631133711.
- Boserup, Ester. My professional life and publications, 1929-1998. Copenhagen: Museum Tusculanum Press. 1998. ISBN 9788772895208.
- ↑ 1 2 3 4 http://irenetinker.com/publications-and-presentations/ester-boserup.
- ↑ 1 2 3 4 Ester Talke Boserup geb. Børgesen // FemBio database (alm.).
- ↑ https://www.sa.dk/ao-soegesider/da/billedviser?epid=17118682#156597,26247091.
- ↑ http://www.kvinfo.dk/side/597/bio/206/origin/170/query/ester%20boserup/.
- ↑ "Boserup, Ester". Library of Congress. İstifadə tarixi: 12 August 2014.
data sheet. (b. 5-18-10)
- ↑ Andrew C. Revkin, "An Ecologist Explains His Contested View of Planetary Limits", The New York Times, 16 September 2013.
- ↑ Dodge, Norton T. (1973) "Women in Economic Development: A Review Essay." International Review of Education, Vol. 19, No. 1, pp. 161-166
- ↑ B. L. Turner II and Marina Fischer-Kowalski. "Ester Boserup: An interdisciplinary visionary relevant for sustainability". Proceedings of the National Academy of Sciences. 107 (51). 21 December 2010: 21963–21965. Bibcode:2010PNAS..10721963T. doi:10.1073/pnas.1013972108. PMC 3009765. PMID 21135227.
- ↑ Mathieu, Jon. "Finding Out is My Life": Conversations with Ester Boserup in the 1990s (PDF) // Ester Boserup's Legacy on Sustainability. springer.com. 2014. 13–22. doi:10.1007/978-94-017-8678-2_2. ISBN 978-94-017-8677-5. İstifadə tarixi: 5 October 2018.
- ↑ Tinker, Irene. "Ester Boserup: a tribute (presented at Global Tensions Conference held at Cornell University, Ithaca, New York)". via WordPress. 9–10 March 2001.
- ↑ Boserup, Mogens. "The African Institute for Economic Development and Planning, Dakar". The Journal of Modern African Studies. 2 (4). December 1964: 573–575. doi:10.1017/S0022278X00004651. İstifadə tarixi: 5 October 2018.
- ↑ Turchin and Nefedov: Secular Cycles
- ↑ Datoo, B.A. "Toward a reformulation of Boserup's theory of agricultural change". 54 (2). April 1978: 135–144. doi:10.2307/142848. JSTOR 142848.
The paper first summarizes Boserup's theory of agricultural change and dispels the misconceptions to which it has given rise. It then attempts to recast the theory in a systems framework and thereby to eliminate certain fundamental weaknesses in it....
- ↑ Stone, Glen Davis. "Theory of the square chicken: advances in agricultural intensification theory". Asia Pacific Viewpoint. 42 (2–3). August–December 2001: 163–180. doi:10.1111/1467-8373.00142.
- ↑ Marquette, Catherine M. "Turning but not Toppling Malthus: Boserupian Theory on Population and the Environment Relationships" (PDF). CMI Working Papers. Development Studies and Human Rights (WP 1997: 16). October 1997: 14 p. ISSN 0804-3639. 30 October 2014 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 May 2013.
Summary: Subsequently to the Brundtland Report, the 1992 Earth Summit, and the resu1ting Agenda 21, the issue of population and development has increasingly evolved into discussion on the "population, environment and development nexus". In the face of this new mandate for research on population, environment and development dynamics, theoretical frameworks are limited. Conceptual thinking on population and environment within both the social and natural sciences has traditionally suffered from a long-term confinement within opposing "Malthusian" versus "Cornucopian" views. The work of Ester Boserup, however, continues to transcend the boundaries of this polarized discourse. This paper reviews the main points of Boserupian theory and its relevance to developing regions, in particular to sub-Saharan Africa. Recent reinterpretations of Boserup's work relevant to population and environment relationships in developing countries are also considered.
- ↑ Jain, Devaki. Women, development, and the UN: a sixty-year quest for equality and justice. Bloomington: Indiana University Press. 2005. ISBN 9780253218193.
- ↑ Romero, Marino R.; deGroot, Wouter T., Farmers investing in sustainable land use at a tropical forest fringe, the Philippines // Dellink, Rob B.; Ruijs, Arjan (redaktorlar ), Economics of poverty, environment and natural-resource use, Dordrecht, the Netherlands: Springer, 2008, 157–184, ISBN 9781402083037 Pdf version.
- ↑ Boserup, Ester. Woman's role in economic development. London: George Allen & Unwin. 1970. Reprinted as: Boserup, Ester. Woman's role in economic development. London Sterling, Virginia: Earthscan. 2007. ISBN 9781844073924.
- Festschrift volume. Marina Fischer-Kowalski, Anette Reenberg, Anke Schaffartzik, Andreas Mayer (eds.) 2014. Ester Boserup’s Legacy on Sustainability: Orientations for Contemporary Research. Springer
- Tinker, Irene, Utilizing interdisciplinarity to analyze global socio-economic change: a tribute to Ester Boserup // Benería, Lourdes; Bisnath, Savitri (redaktorlar ), Global tensions: challenges and opportunities in the world economy, New York: Routledge, 2004, 173–184, ISBN 9780415934411
- Turner II, B. L.; Fischer-Kowalski, Marina. "Ester Boserup: An interdisciplinary visionary relevant for sustainability". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 107 (51). 2010: 21963–21965. Bibcode:2010PNAS..10721963T. doi:10.1073/pnas.1013972108. PMC 3009765. PMID 21135227.
- Map of Mauritius.
- Powerpoint presentation: Population case study - Mauritius.
- Oxford Dictionary of Geography: Böserup model.
- Giovanni Federico's review of The conditions of agricultural growth: the economics of agrarian change under population pressure by Ester Boserup.
- Agricultural change theory by G.D. Stone, including a section on Boserup.
- Boserup's optimistic view of population growth.
- Detailed account of Boserup's life by Irene Tinker.
