Bu məqalə Azərbaycan dilinə uyğun yazılmayıb, və ya düzgün tərcümə edilməyib. |
Eqoizm (ing. egotism - özünəsevgi; yun. εγώ - mən sözündəndir) — geştaltpsixologiya termini olub[1][2], insanın özü haqqında şişirdilmiş fikrini, şəxsiyyətinin mənasını şişirdilmiş hissini ifadə edir[3].
Eqotizm özünün əlverişli görünüşünü saxlamaq və yaxşılaşdırmaq üsuludur və adətən insanın şəxsiyyət xüsusiyyətləri, özünə dəyər verməsi haqqında şişirdilmiş rəyi ehtiva edir. Eqotizm tez-tez insanın intellektual, fiziki və sosial qabiliyyətlərinə şişirdilmiş baxışı ehtiva edir.
İnsan adətən özünün əhəmiyyətini hədsiz dərəcədə hiss edir. Eqotizm insanın özünün müəyyən etdiyi şərtlərdən başqa hər hansı digər şəraitdə başqalarına, o cümlədən yaxınlarına və ya əzizlərinə əhəmiyyət vermədən, özünü dünyanın mərkəzində yerləşdirməyə meyli deməkdir.
Eqotizm “özünəməftunluq” və ya narsissizmlə sıx bağlıdır – həqiqətən də bəziləri eqotizmi sosial narsissizmlə müqayisə edirlər[4]. Eqotistlər özləri haqqında özlərini tərif edən üslubda danışmağa güclü meyllidirlər və onlar həm də şişirdilmiş öz əhəmiyyəti hissi ilə təkəbbürlü və lovğa ola bilərlər[5].
Eqotist, başqalarına verdiyindən daha çox şey əldə etmək üçün hərəkət edən bir insandır. Eqotizm empatiyadan, irrasionallıqdan və ya başqalarının məlumatsızlığından istifadə etməklə, həmçinin məcburiyyət və/və ya saxtakarlıq yolu ilə həyata keçirilir.
Eqotizm həm altruizmdən - başqalarının maraqları üçün fədakar hərəkətdən, həm də eqoizmdən - yalnız şəxsi maraqlara uyğun hərəkətlərdən fərqlənir.
Seks və eqotizm arasındakı əlaqə məsələsi həll edilməmiş qalır. Onlar sonda belə qənaətə gəliblər ki, sevgi eqotisti[6] dəyişdirə, ona başqalarına qarşı yeni təvazökarlıq hissi bəxş edə bilər[7] .
Amma eyni zamanda, eqotizmin cinsi münasibətlərdə asanlıqla özünü göstərə bilməsi ehtimalını da inkar etmək olmaz[8], həqiqətən də, bəlkə də bütün seksuallıq eqoist ehtiyaclar[9] məqsədləri üçün fəaliyyət göstərə bilər.
Geştalt terapiyada eqotizm retrofleksiyanın xüsusi bir forması kimi başa düşülür. Eqotizmlə, subyekt ətraf mühitlə həddindən artıq keçilməz bir sərhəd saxlayır. Eqotizm inhibə yolu ilə, əksinin zəruri olduğu bir anda özünü saxlamaqla (məsələn, son əlaqəyə nail olmaq üçün) özünü göstərir. Eqotizmlə kortəbiiliyə nail olmaq mümkün deyil, çünki oriyentasiya və manipulyasiya işinin mənalı, ölçülü, "pedantik" təbiətindən imtina etmək mümkün deyil.
- ↑ Филиппов А. В., Романова Н. Н., Летягова Т. В. Тысяча состояний души. Краткий психолого-филологический словарь, Флинта, 2011 г.
- ↑ Тройский А. В., Пушкина Т. П. Гештальт-терапия от А до Я: Краткий словарь терминов по гештальт-терапии, 2002 г.
- ↑ Толковый словарь Ушакова. Д. Н. Ушаков. 1935—1940.
- ↑ Samuel D. Schmalhausen, Why We Misbehave (2004 [1928]) p.55
- ↑ Kowalski ed., p.111-4
- ↑ Schmalhausen, p. 153
- ↑ Sigmund Freud, On Metapsychology (PFL 11) p. 93
- ↑ Schmalhausen, p. 34
- ↑ Otto Fenichel, The Psychoanalytic Theory of Neurosis (London 1946) p. 516-7