Kömək
Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin
Kitabı göstər (0 səhifə)
Səhifə təklif edinEnki — Qədim Şumer mifologiyasında su, müdriklik, sehr, sənətkarlıq və yaradılış tanrısıdır. O, eyni zamanda insanları qoruyan və tanrıların gizli planlarına qarşı çıxan tanrı kimi də tanınır.
| Enki | |
|---|---|
 | |
| Mifologiya | Qədim Mesopotamiya dini[d] |
| Təsir sahəsi | Eredu |
| Cinsi | kişi[d] |
| Qardaşı və bacısı | Enlil |
| Digər mədəniyyətlərdə | Ea, Pallant |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Şumer dilində "Enki" adı "Yer Rəbbi" mənasına gəlir ("En" – rəb, "Ki" – yer). Akkadlarda isə o, "Ea" adlandırılır və bu ad "evin suyu" və ya "evin sahibi" kimi şərh olunur. Onun adı ilə bağlı müxtəlif tədqiqatlar aparılmışdır. Bəziləri Enki adının türk dilləri ilə fonetik və leksik uyğunluq təşkil etdiyini qeyd etmişdir.[1]
Enki, göy tanrısı An ilə dəniz tanrıçası Nammu-nun oğludur. O, hava tanrısı Enlil və yeraltı aləmin ilahəsi Ereşkigal ilə bacı-qardaşdır. Enkinin həyat yoldaşı Damkina; Marduk, Dumuzid, Ninsar, Ninkurra, Uttu, Ninti isə uşaqlarıdır.[2]
Enuma Eliş (Yaradılış dastanı) – Babilin yaradılış dastanı olan "Enuma Eliş"də Enki mühüm rol oynayır. O, ilk xaos tanrıları Apsu və Tiamatın planlarını pozaraq, tanrıların həyatını qoruyur. Sonradan oğlu, Marduk, Tiamatla mübarizəyə girərək yeni dünya yaradır.[3]
Ziusudra və daşqın – Enki bəşəriyyətə qarşı böyük daşqın planlaşdırıldığını öyrənir və Ziusudra adlı saleh insana xəbərdarlıq edərək onu xilas edir. Bu mif, sonradan Babil dastanlarında Utnapiştim, Bibliyada Nuh əfsanəsi ilə paralel olaraq təqdim olunur.[4]
Enkiyə ibadət təqribən e.ə. 4-cü minillikdə başlamışdır. Onun əsas mərkəzi Eredu şəhəri idi. Arxeoloji qazıntılar göstərir ki, burada Enkiyə həsr edilmiş çoxsaylı məbədlər mövcud olub. Eredu, Mesopotamiyanın ən qədim şəhərlərindən biri hesab edilir. Burada ilk məbəd kompleksi məhz Enki üçün inşa olunmuşdur.
Eredudakı E-Abzu ("Abzu Evi") Enkinin su ilə olan əlaqəsini göstərir. Bu məbəd həm arxeoloji baxımdan, həm də dini baxımdan Mesopotamiya sivilizasiyanın ilkin mərhələsində böyük rol oynamışdır. E-Abzu məbədi mərtəbəli, su iıə əlaqəli tikili olub, sonralar zikkuratlara ilham vermişdir.
Enki ənənəvi olaraq su axını içində təsvir olunur. Adətən çiyinlərindən iki çay axır: Dəclə və Fərat. Bu, onun məhsuldarlıq və su ilə olan əlaqəsini vurğulayır. O, tez-tez balıq, su qabı, tısbağa və ya əjdaha ilə birlikdə təsvir edilir.
- ↑ Mark, Joshua J. "Enki (tanrı)". Dünya Tarihi Ansiklopedisi (türk). 9 yanvar 2017. 26 mart 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 iyul 2025.
- ↑ "Enki (Sümer Mitolojisi), Ea (Babil, Akad Mitolojisi) – Özhan Öztürk Makaleleri" (türk). 27 yanvar 2018.
- ↑ "Who is Enki? – Enki Health Services, Inc". www.enkihealth.org. 16 may 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 iyul 2025.
- ↑ "Enki/Ea (god)". oracc.museum.upenn.edu (ingilis). 25 iyun 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 iyul 2025.