Elm tarixinin sosiologiyası — elmin təkamülünü, elmi nəzəriyyələrin formalaşmasını və dəyişməsini yalnız daxili məntiq və nəzəri əsaslar üzərindən deyil, eyni zamanda sosial kontekst, tarixi şərtlər, institusional strukturlar və mədəniyyətlərlə qarşılıqlı əlaqədə izah etməyə çalışan çoxşaxəli tədqiqat sahəsi. Bu yanaşma həm elmin obyektiv tərəfini qəbul edir, həm də onun sosial olaraq necə formalaşdığını araşdırır.
.jpg)
Elm tarixinin sosiologiyası XIX əsrin sonları və XX əsrin əvvəllərində formalaşmağa başlamışdır. Ənənəvi elm tarixi elmi müstəqil və obyektiv bilik sahəsi kimi təqdim edirdisə, bu yeni yanaşma sosial təsirlərin, siyasi rejimlərin, dini və iqtisadi faktorların elmin inkişafına təsirini ön plana çəkmişdir.
1950-60-cı illərdə bu sahəyə maraq artdı. Bu dövrdə Robert Merton kimi sosioloqlar elmin sosial normativlərini, Tomas Kun isə elmi inqilabları və paradiqmaların dəyişməsini təhlil edərək elmin inkişafının xətti olmadığını sübut etdilər. Kunun 1962-ci ildə nəşr olunan The Structure of Scientific Revolutions əsəri bu sahədə dönüş nöqtəsi hesab olunur.[1][2]
Robert Merton elmi fəaliyyətin müəyyən sosial normalar üzərində qurulduğunu (universalizm, kommunalizm, deinteresslik, təşkil olunmuş skeptisizm) irəli sürdü. O, elmi institutların strukturunu və onların cəmiyyətlə qarşılıqlı münasibətlərini araşdıraraq elmin sosial tərəflərini təhlil etdi.
Tomas Kun elmi inkişafa ardıcıl yığılma kimi deyil, elmi inqilablarla müşahidə olunan qəfil dəyişikliklər kimi yanaşdı. O, normal elm dövrlərinin zamanla paradiqma böhranlarına və yeni nəzəri quruluşlara keçməsi ilə başa çatdığını vurğuladı. Devid Blur və Barri Barns kimi alimlərin təmsil etdiyi bu məktəb elmi biliklərin təkcə doğru olması ilə deyil, sosial kontekstlərlə izah edilməsini müdafiə etdi. Bu yanaşma sosial konstruktivizm ilə sıx bağlıdır və biliklərin həmişə sosial olaraq formalaşdığına diqqət çəkir.
- ↑ How did English become the language of science?
- ↑ Michael D Gordin. Scientific Babel: The Language of Science from the Fall of Latin to the Rise of English. Profile Books. 2017. ISBN 978-1781251157.