Elm (nəşriyyat)
"Elm" nəşriyyatı — Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) Rəyasət Heyəti aparatının nəzdində fəaliyyət göstərən ixtisaslaşmış elmi nəşriyyatdır. Nəşriyyat əsasən elmin müxtəlif sahələrinə dair monoqrafiyalar, elmi məcmuələr, terminoloji, ikidilli və çoxdilli lüğətlər, klassiklərin çoxcildlik əsərləri, elmi-kütləvi nəşrlər, elmi jurnallar və biblioqrafik ədəbiyyatın nəşri ilə məşğuldur.[1]
| "Elm" nəşriyyatı | |
|---|---|
| Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının "Elm" nəşriyyatı | |
 | |
| Ölkə |
.svg){kind=small} Azərbaycan SSR →  Azərbaycan |
| Status | Fəaliyyətdədir |
| Yaranma tarixi | 1925) |
| Qərargah | Bakı |
| Sayt | sciencepublishing.az |
“Elm” nəşriyyatının əsası 1925-ci ildə qoyulmuşdur.[2] Nəşriyyatın təşkili Azərbaycanı Tədqiq və Tətəbbö Cəmiyyətinin (ATTC) fəaliyyəti ilə sıx bağlıdır. ATTC-nin 5 aprel 1924-cü il tarixli nizamnaməsində cəmiyyətin əsas məqsədlərindən biri elmi tədqiqat nəticələrinin nəşri və elmi mətbuat orqanlarının yaradılması kimi müəyyənləşdirilmişdi.
Bakıda keçiriləcək Birinci Türkoloji Qurultay ərəfəsində Azərbaycanşünaslığa dair çoxsaylı əsərlərin çapının planlaşdırılması redaksiya-nəşriyyat işlərinin vahid mərkəzdə cəmlənməsini zəruri etmişdir. Bu məqsədlə ATTC Mərkəzi Şurası Rəyasət Heyətinin 23 sentyabr 1925-ci il tarixli iclasında nəşriyyatın fəaliyyəti müzakirə edilmiş, rəhbərlik Redaksiya və Nəşr Şurasının sədri İosif Feodoroviç Blinov və elmi katib Bəkir Çobanzadəyə həvalə olunmuşdur.[3]
4 noyabr 1925-ci il tarixli iclasda Nəşriyyat komissiyasının tərkibi təsdiqlənmiş və əlyazmaların “Azərbaycanı Tədqiq və Tətəbbö Cəmiyyətinin xəbərləri” jurnalında dərc olunması qərara alınmışdır. Jurnalın ilk nömrəsi 1925-ci ildə rus dilində, 1928-ci ildən isə Azərbaycan dilində nəşr edilmişdir. Jurnalın fəaliyyətində Yusif Vəzir Çəmənzəminli, Hənəfi Zeynallı, Rəşid bəy Əfəndiyev, Əhməd Abid və digər tanınmış ziyalılar iştirak etmişlər.
1929-cu il 29 oktyabr tarixli qərarla ATTC Azərbaycan Dövlət Elmi-Tədqiqat İnstitutuna (AzDETİ) çevrilmiş, nəşriyyat institutun balansına verilmişdir. 1932-ci ildə AzDETİ-nin bazasında SSRİ Elmlər Akademiyası Zaqafqaziya filialının Azərbaycan şöbəsi yaradılmış, 1935-ci ildə isə bu qurum SSRİ EA Azərbaycan Filialına çevrilmişdir.
1945-ci il 23 yanvar tarixli qərarla Azərbaycan Filialı Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasına çevrilmişdir. Akademiyanın yaradılması nəşriyyatın fəaliyyətinin genişlənməsinə mühüm təkan vermişdir. Müxtəlif illərdə nəşriyyata A.Q.Vəliyev, M.M.Məmmədli, L.N.Xasin, Ziya Bünyadov, Ə.R.Xanbabayev, F.M.Məlikov, Ə.N.Novruzova rəhbərlik etmişdir.
Azərbaycanın dövlət müstəqilliyini bərpa etməsindən sonra nəşriyyat fəaliyyətini yeni ictimai-siyasi şəraitdə davam etdirmişdir. 1997–2013-cü illərdə nəşriyyata filologiya elmləri doktoru Şirindil Alışanlı rəhbərlik etmişdir. Bu dövrdə müasir ofset sexi və kompüter mərkəzi yaradılmış, “Elm və həyat” jurnalı, “Elm” qəzeti və AMEA-nın elmi jurnallarının nəşri sistemli şəkildə həyata keçirilmişdir.
2000-ci ildə “Nəşriyyat işi haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunu”nun qəbul edilməsi akademik nəşriyyat fəaliyyətinə müsbət təsir göstərmişdir. 2004-cü ildə Prezident İlham Əliyevin “Azərbaycan dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata keçirilməsi haqqında” sərəncamına uyğun olaraq bir çox klassik əsərlərin latın qrafikası ilə yenidən nəşrində “Elm” nəşriyyatı fəal iştirak etmişdir.[4]
2019-cu ildən nəşriyyatın direktoru filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Səbuhi Qəhrəmanovdur.[5] Həmin ildən etibarən nəşriyyat rebrendinq etmiş, yeni loqo və “Elm – tərəqqiyə aparan yol” şüarı müəyyənləşdirilmişdir.[6][7]
2025-ci ilin sentyabrında nəşriyyatın yaradılmasının 100 illiyi qeyd olunacaqdır.[8]
Həmin ildə “Elm” nəşriyyatının bazasında “İnformasiya, sənədləşdirmə, nəşriyyat və kitabxana işi” üzrə standartlaşdırma Texniki Komitəsi (AZSTAND/TK 52) yaradılmışdır.[9]
AMEA-nın “Elm” nəşriyyatında çap olunan elmi jurnallar
| Jurnalın adı | ISSN | Təsis / nəşr ili | Sahə | Dövrilik | Baş redaktor | Dil(lər) | Rəsmi sayt |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Sosial elmlər | 2710-0820 | 2019 | Sosial elmlər | İldə 2 dəfə | Akad. Nərgiz Axundova | AZ | socialsciences.az |
| ANAS Transactions, Earth Sciences | 2218-8754 | 1958 | Yer elmləri | İldə 2 dəfə | Akad. Akif Əlizadə | EN | journalesgia.com |
| Azerbaijan Journal of Mathematics | 2218-6816 | 2011 | Riyaziyyat | İldə 2 dəfə | Prof. Bilal Bilalov | EN | azjm.org |
| AMEA-nın Məruzələri | 0002-3078 | 1945 | Fundamental elmlər | İldə 2–4 dəfə | Akad. İsa Həbibbəyli | AZ, RU, EN | dergipark.anas.az |
| AMEA Naxçıvan Bölməsinin Elmi əsərləri | 2218-4783 | 2005 | Multidissiplinar | İldə 4 dəfə | Akad. İsmayıl Hacıyev | AZ | ameanb.azizah |
| Azerbaijan Chemical Journal | 0005-2531 | 1959 | Kimya | İldə 4 dəfə | Akad. Dilqəm Tağıyev | EN | akj.az |
| Informatics and Control Problems | 2664-2085 | 1997 | İnformatika, idarəetmə | İldə 2 dəfə | M.ü. Ağası Məlikov | EN | icp.az |
| AMEA-nın xəbərləri. İqtisadiyyat seriyası | 2519-8130 | 1966 | İqtisadiyyat | İldə 4 dəfə | M.ü. Şahbaz Muradov | AZ, RU | economics.org.az |
| AMEA Xəbərləri (FTR seriyası, fizika-astronomiya) | 2304-7453 | 1934 | Fizika, astronomiya | İldə 4 dəfə | Akad. Arif Həşimov | AZ, RU, EN | physics.gov.az |
| Seismoprognosis observations in the territory of Azerbaijan | 2219-6641 | Seysmologiya | İldə 2 dəfə | M.ü. Qurban Yetirmişli | EN | seismology.az | |
| Journal of Life Sciences and Biomedicine | 2710-4915 | 1945 | Biologiya və tibb | İldə 2–3 dəfə | Akad. Əhliman Əmiraslanov | EN | jlsbjournal.org |
| Filologiya və sənətşünaslıq | 2663-4368 | 2019 | Humanitar elmlər | İldə 2 dəfə | Prof. Sərxan Xavəri | AZ | dergipark.anas.az |
| Terminologiya məsələləri | 2663-8967 | 2007 | Terminologiya | İldə 2 dəfə | Akad. İsa Həbibbəyli | AZ | term.az |
| Gənc tədqiqatçı | 2409-4838 | 2017 | Multidissiplinar | İldə 2 dəfə | Elmir Babayev | AZ | gencalimler.az |
| Elm və Həyat | 2710-0944 | 1961 | Elmi-publisistik | İldə 4 dəfə | Akad. İsa Həbibbəyli | AZ | science.az |
- Qeyd
- Cədvəldə yer alan jurnalların hamısı Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyasının tövsiyə etdiyi elmi nəşrlər siyahısına daxildir.
- Bir sıra jurnallar Scopus, ESCI, EBSCO kimi beynəlxalq bazalarda indeksləşdirilir.
2016–2018-ci illərdə nəşr olunan əsərlərin ümumi bölgüsü
| Nəşr növü | Nümunələr |
|---|---|
| Elmi monoqrafiyalar | Azərbaycan musiqi tarixi (III c.), Kimyada informasiya texnologiyaları, Dayaq-hərəkət orqanları şişləri |
| Seçilmiş əsərlər | A. X. Mirzəcanzadə, Tofiq Hacıyev, Möhsün Nağısoylu |
| Lüğətlər | İzahlı terminlər lüğəti, Dilçilik terminləri lüğəti |
| Biblioqrafiyalar | Akif Musayev, Muxtar İmanov, Əhliman Əmiraslanov |
| Elmi-populyar əsərlər | Astronomiyanın tarixi, Biologiyanın tarixi, Ləyaqətlə yaşanan ömür |
“İnformasiya, sənədləşdirmə, nəşriyyat və kitabxana işi” standartlaşdırma üzrə Texniki Komitə (qısaca AZSTAND/TK 52) Azərbaycan Respublikasında informasiya, sənədləşdirmə, nəşriyyat, kitabxana və əlaqəli sahələr üzrə milli standartların hazırlanması və tətbiqi məqsədilə yaradılmış texniki komitədir.
Texniki komitə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Agentliyinin tabeliyində fəaliyyət göstərən Azərbaycan Standartlaşdırma İnstitutu (AZSTAND) tərəfindən Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının “Elm” nəşriyyatının bazasında təsis edilmişdir.[10]
AZSTAND/TK 52-nin sədri “Elm” nəşriyyatının direktoru, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Səbuhi Qəhrəmanovdur. Komitə sədrinin müavini AMEA Rəyasət Heyəti Aparatının Elm və təhsil şöbəsinin müdiri, filologiya elmləri doktoru, AMEA-nın Redaksiya-Nəşriyyat Şurasının sədr müavini Sərxan Xavəri, məsul katibi isə sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru Nəzmin Cəfərovadır.[11]
Texniki komitənin tərkibinə respublikanın ali təhsil müəssisələrinin, elmi-tədqiqat institutlarının, nəşriyyatların, kitabxanaların, mətbuat orqanlarının nümayəndələri, eləcə də Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının alim və mütəxəssisləri daxil edilmişdir. Komitənin fəaliyyəti dövlət, elmi və peşəkar qurumlar arasında koordinasiyanın gücləndirilməsinə xidmət edir.[12]
AZSTAND/TK 52 çərçivəsində sahə üzrə ixtisaslaşmış işçi qrupları fəaliyyət göstərir. Bu qruplar beynəlxalq standartların öyrənilməsi, milli standart layihələrinin hazırlanması və metodoloji yanaşmaların formalaşdırılması ilə məşğul olur. Komitənin fəaliyyət planına uyğun olaraq aşağıdakı işçi qrupları yaradılmışdır:[13]
- Terminologiya üzrə İşçi Qrupu
- Kitabxana statistikası və fəaliyyət göstəriciləri üzrə İşçi Qrupu
- Muzeylərin fəaliyyət göstəriciləri və idarəetmə prinsipləri üzrə İşçi Qrupu
Texniki komitənin əsas fəaliyyət istiqamətlərinə informasiya resurslarının idarə olunması, sənədləşdirmə proseslərinin standartlaşdırılması, nəşriyyat və kitabxana fəaliyyətinin normativ-metodoloji əsaslarının hazırlanması, eləcə də beynəlxalq standartların milli standartlaşdırma sisteminə uyğunlaşdırılması daxildir.
“Elm” nəşriyyatı Istanbul Publishing Fellowship Program, European Association of Science Editors (EASE), COPE kimi beynəlxalq platformalarla əməkdaşlıq edir və beynəlxalq kitab sərgilərində AMEA-nı təmsil edir.
Nəşriyyat müxtəlif illərdə Bakı Beynəlxalq Kitab Sərgisi, Türk Dünyası Ədəbiyyat və Kitab Festivallarında iştirak etmişdir. “Azərbaycan beynəlxalq münasibətlər sistemində 1648–1991” adlı nəşr MDB məkanında keçirilən “Kitab sənəti” müsabiqəsində I yerə layiq görülmüşdür.
- ↑ "AMEA-nın Rəyasət Heyəti aparatının təşkilatları". science.gov.az. İstifadə tarixi: 22 yanvar 2025.
- ↑ "Elm nəşriyyatının 100 illik yubileyi ilə bağlı tədbirlər planı təsdiqlənib". science.gov.az. İstifadə tarixi: 22 yanvar 2025.
- ↑ "Elm nəşriyyatının 100 illik yubileyi ilə bağlı tədbirlər planı təsdiqlənib". AZƏRTAC. İstifadə tarixi: 22 yanvar 2025.
- ↑ "Azərbaycan dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata keçirilməsi haqqında". e-qanun.az. İstifadə tarixi: 22 yanvar 2025.
- ↑ "AMEA-nın işçisi "Elm" nəşriyyatına direktor təyin edilib". Report.az. İstifadə tarixi: 22 yanvar 2025.
- ↑ "Elm nəşriyyatının yeni loqosu və şüarı müəyyənləşib". AZƏRTAC. İstifadə tarixi: 22 yanvar 2025.
- ↑ "Elm nəşriyyatı ABŞ-ın EBSCO məlumat bazası ilə əməkdaşlığa başlayıb". AZƏRTAC. İstifadə tarixi: 22 yanvar 2025.
- ↑ "Elm nəşriyyatının 100 illiyi qeyd ediləcək". science.gov.az. İstifadə tarixi: 22 yanvar 2025.
- ↑ "AZSTAND/TK 52 Texniki Komitəsi yaradılıb". azstand.gov.az. İstifadə tarixi: 22 yanvar 2025.
- ↑ "AZSTAND tərəfindən "İnformasiya, sənədləşdirmə, nəşriyyat və kitabxana işi" üzrə texniki komitə yaradılıb" (az.). AZSTAND.
- ↑ "AZSTAND/TK 52 texniki komitəsinin tərkibi" (PDF) (az.). AZSTAND.
- ↑ "İnformasiya, sənədləşdirmə, nəşriyyat və kitabxana işi üzrə texniki komitənin ilk iclası keçirilib" (az.). AZƏRTAC.
- ↑ "Azərbaycanda informasiya və kitabxana sahəsi üzrə texniki komitənin fəaliyyət planı təsdiqlənib" (az.). 525-ci qəzet.