Elm iqtisadiyyatı (ing. Economics of science) — elmi tədqiqat və inkişaf fəaliyyətinin iqtisadi aspektlərini, bu fəaliyyətə yönəldilən sərmayələrin sosial və iqtisadi effektlərini araşdıran bir iqtisadiyyat sahəsi. Elm iqtisadiyyatı, elmi biliklərin yaradılması, yayılması və tətbiq olunması prosesində yaranan dəyərin ölçülməsi və bu proseslərin idarə olunmasında istifadə olunan iqtisadi alətləri öyrənir.[1]
Elm iqtisadiyyatı XX əsrin ortalarından etibarən, xüsusilə İkinci Dünya müharibəsindən sonra dövlətlərin elmi-texniki tərəqqiyə daha çox sərmayə yatırması ilə müstəqil tədqiqat sahəsi kimi formalaşmağa başlamışdır. 1945-ci ildə Vannevar Buşun "Science — The Endless Frontier" adlı hesabatı ABŞ-da elmə dövlət dəstəyi siyasətinin əsasını qoydu. Bu dövrdən etibarən elmin maliyyələşdirilməsi və onun iqtisadi səmərəliliyi məsələləri daha çox diqqət mərkəzinə çəkildi.[2]
Elm iqtisadiyyatının əsas tədqiqat sahələrinə aşağıdakılar daxildir:[3]
- elmi tədqiqat və təkmilləşdirməyə (R&D) qoyulan sərmayələrin iqtisadi geri dönüşü
- texnoloji innovasiyaların iqtisadi artıma təsiri
- elmin məhsuldarlığının ölçülməsi metodları
- dövlət və özəl sektorun elmi tədqiqatlara töhfəsi
- insan kapitalı və təhsil ilə elmi fəaliyyətin əlaqəsi
- elmi əmək bazarı və tədqiqatçıların mobilliyi
Elm iqtisadiyyatı dövlətlərin elm siyasətinin formalaşdırılmasında mühüm rol oynayır. Səmərəli elm siyasətləri yalnız elmi tərəqqini deyil, həm də iqtisadi inkişafı və sosial rifahı təşviq edə bilər.[4] Əksər inkişaf etmiş ölkələrdə elmi araşdırmalara yönələn dövlət vəsaitləri bu sahənin iqtisadi dəyərləndirilməsini zəruri etmişdir. İqtisadçılar bu çərçivədə elmi fəaliyyətin multiplikativ effektlərini, biliklərin yayılması və innovasiyaların kommersiyalaşdırılması proseslərini təhlil edirlər.[5] Elm iqtisadiyyatı innovasiya iqtisadiyyatı, təhsil iqtisadiyyatı, bilik iqtisadiyyatı və texnologiya siyasəti sahələri ilə sıx əlaqəlidir.[6] Xüsusilə bilik əsaslı iqtisadiyyatların inkişafı fonunda elm və texnologiyanın iqtisadiyyatda rolu daha da aktuallaşmışdır.
- ↑ Arthur M. Diamond, Jr. (2008). "science, economics of," The New Palgrave Dictionary of Economics, 2nd Edition, Basingstoke and New York: Palgrave Macmillan. Pre-publication cached ccpy.
- ↑ Audretsch, David; Bozeman, Barry; Combs, Kathryn; Feldman, Maryann; Link, Albert; Siegel, Donald; Stephan, Paula; Tassey, Gregory; Wessner, Charles. "The Economics of Science and Technology". The Journal of Technology Transfer. 27 (2). April 2002: 155–203. doi:10.1023/A:1014382532639.
- ↑ Callon, Michel. "Is Science a Public Good?". Science, Technology, & Human Values. 19 (4). October 1, 1994: 395–424. doi:10.1177/016224399401900401.
- ↑ Von Zedtwitz, Maximilian; Gassmann, Oliver. "Market versus Technology Drive in R&D Internationalization: Four different patterns of managing research and development" (PDF). Research Policy. 31 (4). 2002: 569–588. doi:10.1016/S0048-7333(01)00125-1. 2020-07-30 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-12-10.
- ↑ Merton, Robert. "Priorities in Scientific Discover: A Chapter in the Sociology of Science". American Sociological Review. 22 (6). December 1957: 635–659. doi:10.2307/2089193. JSTOR 2089193.
- ↑ Stephens, Paula. "The Economics of Science". Journal of Economic Literature. 34 (3). September 1996: 1199–1235. JSTOR 2729500.