Elis Pol (ing. Alice Paul; 11 yanvar 1885[1][2][…] – 9 iyul 1977[1][2][…]) — amerikalı kvaker, sufrajist, feminist və qadın hüquqları müdafiəçisi. Pol, ABŞ Konstitusiyasına XIX Düzəlişin — qadınların səsvermə hüququnun cinsi ayrı-seçkilik əsasında məhdudlaşdırılmasını qadağan edən düzəlişin qəbulu uğrunda aparılan kampaniyanın ən aparıcı liderlərindən və strateglarından biri. Pol, Lyusi Berns və digərləri ilə birlikdə 1913-cü ildə "Qadınların Səsvermə Yürüşü" və "Səssiz Keşikçilər" kimi tədbirləri təşkil etmişdir. Bu tədbirlər XIX Düzəlişin 1920-ci ilin avqustunda qəbul olunması ilə nəticələnən uğurlu kampaniyanın bir hissəsi olmuşdur. Pol aktivist fəaliyyətinə görə tez-tez polis zorakılığına və fiziki təzyiqlərə məruz qalmış, lakin həmişə qeyri-zorakı və cəsarətli mövqe sərgiləmişdir. 1917-ci ildə Ağ Evin qarşısında "Səssiz Keşikçilər" aksiyasında iştirak etdiyinə görə həbs olunmuş və ağır şəraitdə saxlanılmışdır. Elis, daha əvvəl Böyük Britaniyada qadınlara səsvermə hüququnun verilməsi uğrunda apardığı mübarizə zamanı da bir neçə dəfə həbs olunmuşdu.[3]
| Elis Pol | |
|---|---|
| ing. Alice Paul | |
 | |
| Doğum tarixi | 11 yanvar 1885[1][2][…] |
| Vəfat tarixi | 9 iyul 1977[1][2][…] (92 yaşında) |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | hüquqşünas, qadın hüquqları fəalı[d], sufrajist |
| Üzvlüyü | |
| alicepaul.org | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
1920-ci ildən sonra Pol yarım əsr ərzində "Milli Qadınlar Partiyası"nın (NWP) lideri olmuşdur. Elis, ABŞ Konstitusiyasında qadınlar üçün bərabər hüquqları təmin etmək məqsədilə Bərabər Hüquqlar Düzəlişini (ing. Equal Rights Amendment) yazmış və onun qəbul olunması üçün mübarizə aparmışdır. O, 1964-cü ildə qəbul edilən Mülki Hüquqlar Aktına qadınların ayrı-seçkilikdən qorunması ilə bağlı müddəanın daxil edilməsinə nail oldu ki, bu da onun ən böyük uğurlarından biri sayılır.[4][5]
Elis Pol 11 yanvar 1885-ci ildə Nyu-Cersi ştatının Maunt Lorel qəsəbəsində Polsdeyl adlı malikanədə anadan olmuşdur. Onun valideynləri I Vilyam Mikl Pol və Teysi Perri Pol idi. Onun üç bacı-qardaşı var idi: II Vilyam Mikl Pol, Helen Pol Şirer və Perri Heyns Pol.[6]
Pol kvakerlər ənənəsinə uyğun olaraq ictimai xidmət ruhunda böyümüşdü. Qadınların səsvermə hüququ haqqında ilk dəfə anasından öyrənmişdi.[7] Anası Milli Amerika Qadınların Səsvermə Assosiasiyasının (NAWSA) üzvü idi[8] və Elis bəzən onunla birlikdə sufrajist görüşlərinə gedirdi.[9] 1901-ci ildə Pol Svortmor Kollecinə daxil olmuş və 1905-ci ildə biologiya üzrə bakalavr dərəcəsi almışdır. Daha sonra Nyu-Yorkda sosial iş sahəsində təcrübə keçmiş, lakin bu sahənin ictimai ədaləti təmin etmək üçün yetərli olmadığını düşünərək hüquq və siyasi elmlər üzrə təhsil almağa qərar vermişdir. 1907-ci ildə Pensilvaniya Universitetində siyasət elmi, sosiologiya və iqtisadiyyat üzrə magistr dərəcəsi almışdır.[10] Sonra təhsilini İngiltərədə davam etdirmiş və Birminhem Universitetində iqtisadiyyat dərsləri almışdır. Burada Kristabel Pankhörst çıxışını dinlədikdən sonra sufrajit hərəkatına qoşulmuşdur. Sonrakı illərdə o, London İqtisadiyyat Məktəbində təhsil alarkən qadınların səsvermə hüququ uğrunda mübarizə aparan Qadınların Sosial və Siyasi İttifaqına (WSPU) üzv oldu. Londonda mitinqlərdə və nümayişlərdə iştirak etdiyi üçün bir neçə dəfə həbs olunmuş və həbsxanada aclıq aksiyaları keçirmişdir.[6][11]
1910-cu ildə ABŞ-a qayıtdıqdan sonra Pensilvaniya Universitetində sosiologiya üzrə doktorluq dərəcəsi almışdır.[12] Doktorluq dissertasiyası "Pensilvaniyada Qadınların Hüquqi Mövqeyi" adlanırdı və qadın hüquqları hərəkatının tarixinə həsr olunmuşdu.[13] Sonralar Pol American Universitydə hüquq təhsili almışdır. 1922-ci ildə hüquq üzrə bakalavr dərəcəsi (LL.B), 1927-ci ildə hüquq üzrə magistr dərəcəsi (LL.M), 1928-ci ildə isə mülki hüquq üzrə doktorluq dərəcəsi (D.C.L) qazanmışdır.[14]
Elis Pol 1912-ci ildən sonra şəxsi həyatını kənara qoyaraq tamamilə qadın hüquqları uğrunda mübarizəyə həsr etmişdir.[15] O, vegetarian idi və həyatının son illərini Nyu-Cersi ştatında keçirmişdi. 1974-cü ildə insult keçirmiş və 9 iyul 1977-ci ildə 92 yaşında vəfat etmişdir. Elis Pol, Sinnaminson, Nyu-Cersidə Vestfild Frends qəbiristanlığında dəfn olunmuşdur.[16][17]
Pol İngiltərədə Emmelin və Kristabel Pankhürstnun rəhbərlik etdiyi Qadınların Sosial və Siyasi İttifaqına (WSPU) qoşularaq aktiv mübarizəyə başlamışdır.[18] Elis, bu hərəkatın təsiri ilə sosial işin yetərsiz olduğunu anlayaraq, yalnız hüquqi bərabərliyin qadınlar üçün fundamental dəyişikliklər gətirəcəyinə inanmağa başlamışdır.[11] Pol mülki itaətsizlik taktikasına yiyələndi və İngiltərədə üç dəfə həbs olunmuşdur. O, həbs edildikdən sonra siyasi məhbus statusu tələb etmişdir, həbsxana geyimi geyinməkdən imtina etmiş və aclıq aksiyası keçirirmişdir.[11] Onun bu hərəkətləri sufrajist hərəkatına böyük ictimai diqqət cəlb etmişdir.[11]
1912-ci ildə Elis ABŞ-a qayıtdı və qadınların səsvermə hüququ uğrunda mübarizəni davam etdirdi. 1913-cü ildə "Qadınların Səsvermə Yürüşü"nü təşkil etdmişdir.[11][19] O, həmçinin Ağ Ev qarşısında Səssiz Keşikçilər etirazlarını təşkil edərək prezident Vudro Vilsona təzyiq göstərmişdir. Bu mübarizənin nəticəsində 1920-ci ildə ABŞ Konstitusiyasına XIX Düzəliş qəbul edildi və qadınların səsvermə hüququ rəsmiləşdirildi.[11][20]
Pol 1964-cü il Mülki Hüquqlar Aktına qadınların da hüquqlarının qorunması ilə bağlı müddəanın daxil edilməsində mühüm rol oynamışdır.[21]
Pol ölümündən sonra bir sıra mükafatlara layiq görüldü:[22]
- 1979-cu ildə Milli Qadınlar Şöhrət Zalına daxil edildi.
- 2010-cu ildə Nyu-Cersi Şöhrət Zalına daxil edildi.[23]
- 2016-cı ildə ABŞ prezidenti Barak Obama, Polun adını Belmont–Pol Qadınların Bərabərlik Milli Abidəsinə verdi.[24]
- 2012-ci ildə onun şəkli 10 dollarlıq qızıl sikkədə təsvir olundu.[25]
- 2016-cı ildə ABŞ xəzinədarlığı onun təsvirini yenilənmiş 10 dollarlıq əskinasın arxa hissəsinə yerləşdirdi.[26]
- 2004-cü ildə "Iron Jawed Angels" filmində Hilari Svonk tərəfindən canlandırıldı.[27]
- 11 yanvar 2016-cı ildə Google Doodle onun 131 illik yubileyini qeyd etdi.[28]
- ↑ 1 2 3 4 Alice Paul // Encyclopædia Britannica (ing.).
- ↑ 1 2 3 4 Societies A. C. o. L., Press O. U., Hartmann S. M. Alice Paul // Paul, Alice (11 January 1885–09 July 1977), women's rights leader (ing.). // American National Biography Online / S. Ware [New York]: Oxford University Press, 2017. ISSN 1470-6229 doi:10.1093/ANB/9780198606697.ARTICLE.1500537
- ↑ Baker, Jean H., "Placards At The White House," American Heritage, Winter 2010, Volume 59, Issue 4.
- ↑ "Alice Paul". National Women's History Museum. May 17, 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: January 10, 2018.
- ↑ Kahn, Eve M. "Group Seeks to Buy a Suffragist's Home" Arxiv surəti 12 iyun 2018 tarixindən Wayback Machine saytında, The New York Times, July 13, 1989. Accessed July 12, 2008. "The Alice Paul Centennial Foundation plans to buy the house in Mount Laurel, but first the organization must raise $500,000 by Sept. 8.... The 2½-story, stucco-clad brick farmhouse was built in 1840 and once overlooked the Paul family's 173-acre Burlington County farm, east of Camden. Miss Paul was born in an upstairs bedroom in 1885 and lived in the house until she left for Swarthmore College in 1901."
- ↑ 1 2 "Who Was Alice Paul". Alice Paul Institute. September 9, 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
- ↑ "Image 3 of Official program woman suffrage procession. Washington, D. C. March 3, 1913". Library of Congress. April 21, 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: April 21, 2022.
- ↑ Sklar, Kathryn Kish; Dias, Jill. "How Did the National Woman's Party Address the Issue of the Enfranchisement of Black Women, 1919–1924?". 1997. September 18, 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: December 18, 2018.
- ↑ "Paul, Alice Stokes". Social Welfare History Project. January 21, 2011. April 25, 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: February 24, 2025.
- ↑ Alice Paul in oral history compiled by Amelia Fry, Online Archive of California, quoted in
- ↑ 1 2 3 4 5 6 Adams, Katherine; Keene, Michael. Alice Paul and the American Suffrage Campaign. Urbana-Champaign: University of Illinois Press. 2008. ISBN 978-0-252-07471-4.
- ↑ Macaulay, Susan. "Alice Paul (Suffragette/Political Activist)". amazingwomenrock.com (ingilis). June 25, 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: June 25, 2018.
- ↑ "Honoring Alice Paul". Washington College of Law. July 4, 2010 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: September 3, 2010.
- ↑ "Alice Paul Biography". Lakewood Public Library: Women in History. June 19, 2006 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: May 1, 2006.
- ↑ Hefler, Jan. "White House honors Alice Paul's Washington headquarters". Philly.com. April 14, 2016.
- ↑ Hirschfeld, Julie. "House With Long Activist History Is Now Monument to Equality". The New York Times. April 12, 2016. April 13, 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: April 13, 2016.
- ↑ Eilperin, Juliet. "A new memorial to tell 'the story of a century of courageous activism by American women'". The Washington Post. April 12, 2016. April 12, 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: April 12, 2016.
- ↑ Atkinson, Diane. Rise up, women! : the remarkable lives of the suffragettes. London: Bloomsbury. 2018. ISBN 978-1408844045. OCLC 1016848621.
- ↑ Lunardini, Christine. Alice Paul: Equality for Women. Westview Press. 2012. ISBN 978-0813347615.
- ↑ Fotheringham, Ann. "Thanks for the Memories: Glasgow's Votes for Women celebration at Mitchell". Evening Times. September 25, 2018. September 26, 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: September 27, 2018.
- ↑ Dodd, Lynda G. "Parades, pickets, and prison: Alice Paul and the virtues of unruly constitutional citizenship". Journal of Law & Politics. 24 (4). 2008: 339–443. SSRN 2226351.
- ↑ Lunardini, Christine. Alice Paul: Equality for Women. Boulder: Westview Press. 2013.
- ↑ "Alice Paul". Radcliffe Institute for Advanced Study at Harvard University (ingilis). April 12, 2016. January 21, 2021 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: June 25, 2018.
- ↑ "Permanent Exhibit Opens at Alice Paul Institute – Mid-Atlantic Regional Center for the Humanities". march.rutgers.edu. February 23, 2022 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: June 28, 2019.
- ↑ Aarniokoski, Douglas, Mrs. Sherlock Holmes, Abigail Spencer, Matt Lanter, Malcolm Barrett, April 29, 2018, July 12, 2020 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: May 1, 2018
- ↑ Kaufman, Rachel. "An Elementary Lesson in Women's Suffrage: 'Timeless' Season 2, Episode 7, Recapped". Smithsonian (ingilis). İstifadə tarixi: May 1, 2018.
- ↑ "Suffs (Off-Broadway, Public Theater/Newman Theater, 2022)". Playbill (ingilis). April 18, 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: April 9, 2022.
- ↑ "Alice Paul's 131st Birthday". January 11, 2016.
- Baker, Jean H. Sisters: The Lives of American Suffragists. New York: Hill and Wang, 2005.
- _____. Votes for Women: The Struggle for Suffrage Revisited. New York: Oxford University Press, 2002.
- Butler, Amy E. Two Paths to Equality: Alice Paul and Ethel M. Smith in the ERA Debate, 1921–1929. Albany: State University of New York Press, 2002.
- Cahill, Bernadette. Alice Paul, the National Woman's Party and the Vote: The First Civil Rights Struggle of the 20th Century. Jefferson: McFarland & Company, Inc., Publishers, 2005.
- Cassidy, Tina. Mr. President, How Long Must We Wait?: Alice Paul, Woodrow Wilson, and the Fight for the Right to Vote (2019).
- Cott, Nancy F. "Feminist politics in the 1920s: The National Woman's Party". The Journal of American History. 71 (1). 1984: 43–68. doi:10.2307/1899833. JSTOR 1899833.
- Cullen-Dupont, Kathryn. American Women Activists' Writings: An Anthology, 1637–2002. New York: Cooper Square Press, 2002.
- Dodd, Lynda G. "Parades, Pickets, and Prison: Alice Paul and the Virtues of Unruly Constitutional Citizenship." Journal of Law and Politics 24 (2008): 339–433. online
- Evans, Sara M. Born for Liberty: A History of Women in America. New York: The Free Press, 1989.
- Graham, Sally Hunter. "Woodrow Wilson, Alice Paul, and the Woman Suffrage Movement" (PDF). Political Science Quarterly. 98 (4). 1983: 665–679. doi:10.2307/2149723. JSTOR 2149723. June 6, 2014 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib.
- Hartmann, Susan M. "Paul, Alice"; American National Biography Online Feb. 2000 Access June 5, 2014
- Hawranick, Sylvia; Doris, Joan M.; Daugherty, Robert. "Alice Paul: Activist, advocate, and one of ours". Affilia. 23 (2). 2008: 190–196. doi:10.1177/0886109908314332.
- Hill, Jeff. Defining Moments: Women's Suffrage. Detroit: Omnigraphics, Inc., 2006.
- Irwin, Inez Haynes. The Story of Alice Paul and the National Woman's Party. Fairfax: Denlinger's Publishers, LTD, 1964.
- Leleux, Robert. "Suffragettes March on Washington." The American Prospect 24 (2013): 81.
- Lunardini, Christine. Alice Paul: Equality for Women. Boulder: Westview Press, 2013.
- _______. From Equal Suffrage to Equal Rights: Alice Paul and the National Woman's Party, 1910–1928. New York: New York University Press, 1986.
- McGerr, Michael. "Political Style and Woman's Power, 1830–1930". The Journal of American History. 77 (3). 1990: 864–885. doi:10.2307/2078989. JSTOR 2078989.
- Olson, Tod. "One Person, One Vote." Scholastic Update 127 (1994): 15
- Piott, Steven L. American Reformers, 1870–1920: Progressives in Word and Deed (2006); chapter 12 is on Paul.
- Stevens, Doris. Jailed for Freedom. New York: Liverwright Publishing Corporation, 1920.
- Stillion Southard, Belinda Ann. "The National Woman's Party's Militant Campaign for Woman Suffrage: Asserting Citizenship Rights through Political Mimesis." (2008). PhD thesis, U of Maryland online
- Walton, Mary. A Woman's Crusade: Alice Paul and the Battle for the Ballot. Palgrave Macmillan. 2010. ISBN 978-0-230-61175-7.
- Ware, Susan. "The book I couldn't write: Alice Paul and the challenge of feminist biography". Journal of Women's History. 24 (2). 2012: 13–36. doi:10.1353/jowh.2012.0022.
- Willis, Jean L. "Alice Paul: The Quintessential Feminist," in Feminist Theorists, ed. Dale Spender (1983).
- Zahniser, J. D.; Fry, Amelia R. Alice Paul: Claiming Power. New York: Oxford University Press. 2014. ISBN 978-019-9958429.
- Deborah Kops. Alice Paul and the Fight for Women's Rights: From the Vote to the Equal Rights Amendment. Boyds Mills Press. 2017. 96–. ISBN 978-1-62979-795-3.
- The Alice Paul Institute
- Alice Paul at Lakewood Public Library: Women In History
- The Sewall-Belmont House & Museum – Home of the historic National Woman's Party
- Biographical sketch at the University of Pennsylvania
- Manuscript version of Paul's PhD dissertation, "The Legal Position of Women in Pennsylvania" at the University of Pennsylvania
- Papers, 1785–1985. Schlesinger Library, Radcliffe Institute, Harvard University.
- "I Was Arrested, Of Course…", American Heritage, February 1974, Volume 25, Issue 2. Interview of Alice Paul by Robert S. Gallagher.
- Conversations with Alice Paul: Woman Suffrage and the Equal Rights Amendment, An Interview Conducted by Amelia R. Fry, 1979, The Bancroft Library
- Michals, Debra. "Alice Paul". National Women's History Museum. 2015.