Elementli üzvi birləşmələr

Əksər üzvi maddələr orqanogen-atomlardan (C, H, O, N, S) ibarətdir.Sonralar müəyyənləşdirildi ki, bunlardansavayı üzvi birləşmələrin tərkibində silisium, bor, metal atomları və praktik olaraq bütün elementlər ola bilər. Orqanogenlərdən fərqli olan bu birləşmələr element-üzvi birləşmələr (EÜB) adlandırılmışdır. Onlar praktik olaraq üzvi və qeyri-üzvi birləşmələrin xassələrini özündə cəmləşdirirlər.

Hər şey arsendən başlandı. tanınmış alman alimi R.Bunzen 1841-ci ildə dimetilarseni (CH₃)₂AsH (kakodil) almışdır. bu ona baha başa gəldi. O, gözünü itirmiş, lakin tədqiqatı davam etdirmişdir. 50-ci illərdə Bunzenin tələbəsi E.Frankland sink-, qalay-, civə-üzvi birləşmələri almağa müvəffəq olmuşdur. Sonralar element üzvi birləşmələri XX əsrin görkəmli alimləri Fridel Krafts, Tsiqler, natta, Qrinyar, Andrianov, Nesmyanov və b. davam etdirmişlər. Element-üzvi birləşmələrdə C-E (burda E=Li, Na, B, P və s.) əsasən rabitələri olur.

Element-üzvi birləşmələrin alınmasının ümumi üsulu yoxdur, ancaq hər bir qrup birləşmənin özünün alınma üsulu mövcuddur. Ancaq, sintetik metodların bəziləri həlledicidir.

• S.F.Qarayev, U.B.İmaşev, G.M.Talıbov "Üzvi kimya",Bakı-2003.