Butun axtardiqlarinizi tapmaq ucun buraya: DAXIL OLUN
  Video Mp3 Axtar Yukle
  Mp3 Yukle Mp3 Axtar
  Shekil Axtar Yukle
  Informasiya Melumat Axtar
  Hazir Inshalar Toplusu
  AZERI CHAT + Tanishliq
  1-11 Sinif Derslikler Yukle
  Saglamliq Tibbi Melumat
  Whatsapp Plus Yukle(Yeni)

  • Ana səhifə
  • Təsadüfi
  • Yaxınlıqdakılar
  • Daxil ol
  • Nizamlamalar
İndi ianə et Əgər Vikipediya sizin üçün faydalıdırsa, bu gün ianə edin.

Eldəniz hökmdarlarının siyahısı

Eldənizlər sülaləsindən olan hökmdarların siyahısı
  • Məqalə
  • Müzakirə
(Eldəniz sultanlarının siyahısı səhifəsindən yönləndirilmişdir)
Bu səhifədə iş davam etməkdədir.
Müdaxilə etməyə tələsməyin!
  • Əgər kömək etmək istəyirsinizsə, ya da səhifə yarımçıq qalıbsa, səhifəni yaradan istifadəçi ilə əlaqə qura bilərsiniz.
  • Səhifənin tarixçəsində səhifə üzərində işləmiş istifadəçilərin adlarını görə bilərsiniz.
  • lərinizi mənbə və istinadlarla əsaslandırmağı unutmayın.
Bu məqalə sonuncu dəfə 14 dəqiqə əvvəl Turkmen (müzakirə | töhfələr) tərəfindən olunub. (Yenilə)
Eldənizlər Eldənizları
Keçmiş monarxiya
Eldənizlərin bayrağı
Eldənizlərin bayrağı
Qızıl Arslan dövründən etibarən Eldənizlər sülaləsi "sultan" titulu ilə hakimiyyəti de-yure əlində cəmləmişdir
Qızıl Arslan dövründən etibarən Eldənizlər sülaləsi "sultan" titulu ilə hakimiyyəti de-yure əlində cəmləmişdir
İlk hökmdar Şəmsəddin Eldəniz
Son hökmdar Müzəffərəddin Özbək
Titul atabəy, sultan
Rəsmi məkan Bərdə, Naxçıvan, Həmədan, Təbriz
İdarəetmə forması mütləq monarxiya
Yaranması 1136
Süqutu 1225
İddiaçı Qızıl Arslan Xamuş

Mündəricat

  • 1 Hökmdarların siyahısı
  • 2 Qeydlər
  • 3 İstinadlar
  • 4 Ədəbiyyat

Hökmdarların siyahısı

  Hakimiyyətin banisi   Hökmdar   Son hökmdar
Titul Adı Hakimiyyət illəri Qeydlər Sikkə
Atabəy Şəmsəddin Eldəniz 1136–1175
  • Dərbənddən qul kimi gətirilmiş və Səlcuqların vəziri Sümeyrəminin sarayında, daha sonra isə Səlcuq sarayında xidmət etməyə başladı.[1]
  • 1136-cı ildə Sultan Məsud tərəfindən Aran bölgəsi Şəmsəddin Eldənizə iqta olaraq verildi. Şəmsəddin Eldəniz bu dövrdən etibarən bölgədəki yerli əmirləri öz tərəfinə çəkməyə, xırda feodal mülkləri ələ keçirməyə və faktiki olaraq müstəqil hakimiyyət sürməyə başladı. Qısa zamanda Şimali Azərbaycana və Cənubi Azərbaycanın bəzi bölgələrinə nəzarəti ələ keçirdi. Naxçıvanı özünə mərkəz seçdi və adına sikkə zərb etdirdi.[2]
  • 1160-cı ildə İraq Səlcuq sultanı Süleyman şah üsyanlar nəticəsində taxtdan salınıb öldürülən zaman, qəsdin təşkilatçıları Şəmsəddin Eldənizə müraciət etdilər ki, Səlcuq sultanı II Toğrulun oğlu və öz oğulluğu Arslanşahı İraq Səlcuq sultanlığı taxtına çıxarmaq üçün Həmədana gətirsin.[3] 1160-cı ilin noyabrında Eldənizin 20 minlik ordusu Həmədana daxil oldu. Arslanşah hökmdar elan edildi.[4]
  • 1160-1161-ci illərdə İraq Səlcuq taxtının digər iddiaçıları Marağa atabəyi Nüsrətəddin Arslan-Abanın himayəsində olan Mahmud şah və Fars hakimi Sunqur ibn Mədudun himayəsində olan Məlik şahın birləşməsinin qarşısı Şəmsəddin Eldənizin qüvvələri tərəfindən alındı. Rey yaxınlığındakı döyüşdə Mahmud şahın qüvvələri məğlub edildi.[5] Daha sonra Nüsrətəddin Arslan-Abanın və Sunqur ibn Mədudun eyni dövrdə ölümü ilə onların nəzarətindəki ərazilər Eldənizlər tərəfindən ələ keçirildi.[6]
  • 1161-ci ildə Gürcü qoşunları Eldənizlərin tabeliyindəki Dəbili ələ keçirdilər.[2] 1163-cü ilin yanvarında hərəkətə keçən Eldəniz Gürcüstana daxil oldu. İyul ayında Dəbil geri alındı. 1164-cü ilin aprelində gürcülər yenidən şəhərə həmlə etsələr də, şəhər Eldənizlər tərəfindən geri alındı.[7]
  • 1167-ci ildə Şəmsəddin Eldəniz Mosul atabəylərini, Kirman və Xuzistan hakimlərini özünə tabe etdi.[8]
  • 1166-1173-cü illərdə gürcülər yenidən Dəbilə və Gəncəyə yürüşlər təşkil etdilər. 1175-ci ildə atabəy Eldənizin, Xilat hakimi Şah Ərmənin və Diyarbəkir hakiminin birləşmiş qüvvələri Cahan Pəhləvanın başçılığı altında gürcülərə qarşı yürüş təşkil etdilər. Ağır məğlubiyyətə uğradılan və əraziləri talan edilən Gürcü krallığı bir müddət Eldənizlərin tabeliyində ərazilərə yürüşləri dayandırdı.[9]
  • 1166-1167-ci illərdə xarəzmşah İl-Arslan Eldənizlərin tabeliyindəki Nişapuru ələ keçirməyə cəhd etsə də, buna hərbi yolla nail ola bilmədi. Daha sonra şəhər hakimi Ay-Abanın Xarəzmşahlara tabelik bildirməsi ilə şəhər Eldənizlərin nəzarətindən çıxdı.[10]
  • 1168-ci ildə Marağa hakimi Arslan-Abanın qaldırdığı üsyanı yatırıldı.[11]
  • 1170-ci ildə Rey Eldənizlər tərəfindən ələ keçirildi.[12]
  • 1175-ci ildə Şəmsəddin Eldəniz vəfat etdi.[13]
 
Atabəy Məhəmməd Cahan Pəhləvan 1175–1186
  • Şəmsəddin Eldənizin və Möminə xatunun oğlu
  • Atasının və sultan Arslanşahın ölümündən sonra, Arslanşahın 7 yaşlı oğlu III Toğrulu 1177-ci ildə sultanlıq taxtında əyləşdirdi və özü də onun atabəyi oldu.[14]
  • Şəmsəddin Eldənizin ölümündən istifadə edərək qiyam qaldıran Xuzistan hakimi Aydoğdu Şimlənin üsyanını yatırdı.[15] Həmçinin hakimiyyəti ələ keçirmək üçün İsfahanda qoşun yığan III Toğrulun əmisi Məhəmməd məğlub edildi və həbsə atıldı.[16]
  • 1175-ci ildə Marağa atabəyi Arslan-Abanın ölümündən yararlanan Məhəmməd Cahan Pəhləvan Marağa atabəylərinin ərazisinin bir qismi ələ keçirildi.[17]
  • 1185-ci ildə Səlahəddin Əyyubi Xilata yürüş təşkil etsə də, Cahan Pəhlavanın bölgəyə hərəkət etməsi ilə tərəflər arasında sülhə nail olundu və Səlahəddin Əyyubi geri çəkildi.[18]
  • Məhəmməd Cahan Pəhləvan 1186-cı ildə, 50 yaşında vəfat etdi.[19] Onun hakimiyyəti dövrü daha çox siyasi-hərbi sabitlik dövrü olmuşdur.
 
Atabəy, sultan Müzəffərəddin Qızıl Arslan Osman 1186–1191
  • Şəmsəddin Eldənizin oğlu.
  • 1186-cı ildə Qızıl Arslan yeni atabəy elan edilməsi üçün İraq Səlcuq sultanlığının paytaxtı Həmədana dəvət edildi.[20]
  • Məhəmməd Cahan Pəhlavanın ölümündən sonra İraq Səlcuq əyanları arasında siyasi çəkişmələr başlamışdı. Qızıl Arslanın hakimiyyətini qəbul etməyən qüvvələr, başda Məhəmməd Cahan Pəhləvanın arvadı İnanc xatun və İraq Səlcuq sultanı III Toğrul ona qarşı üsyan qaldırdılar.[21] Həmədan yaxınlığında baş vermiş döyüşdən sonra Qızıl Arslan geri çəkildi.[22]
  • Bundan sonra Qızıl Arslan Abbasi xəlifəsi ən-Nasir Lidinillaha müraciət edərək onunla ittifaq qurdu. 6 may 1188-ci xəlifənin göndərdiyi ilk ordu Həmədan yaxınlığında məğlub edilsə də, dekabrda göndərilən ikinci qüvvə III Toğrulu məğlub etdi və xəlifə qüvvələri paytaxta daxil oldular.[22]
  • Qızıl Arslan Həmədana qayıdarkən Naxçıvanda həbsdə olan Səlcuq şəhzadəsi Səncər ibn Süleymanı da özüylə gətirərək İraq Səlcuq taxtına əyləşdirdi. Sonradan xəlifənin məsləhəti ilə Səncəri yenidən həbs etdirib özünü "sultan" elan etdi.[23]
  • 1191-ci ildə Qızıl Arslanın qüvvələri Bitlisi ələ keçirdilər və daha sonra fəallaşmış gürcülərin qarşısını almaq üçün Gürcüstana hərəkət edərək bölgəni qarət etdilər.[24]
  • Qızıl Arslan 1191-ci ildə sui-qəsd nəticəsində öldürüldü.[25][26]
 
Atabəy, sultan Nüsrəddin Əbubəkr 1191–1210
  • Məhəmməd Cahan Pəhləvanın oğlu.
  • Qızıl Arslanın ölümündən sonra Azərbaycana hərəkət etdi və Eldənizlərə aid xəzinələri nəzarətə götürdü. Həmçinin Azərbaycandakı bütün yerli hakimlər onun hakimiyyətini tanıdılar.[27] Əbubəkr Azərbaycana nəzarəti təmin etsə də, Həmədan və ətraf vilayətləri Məhəmməd Cahan Pəhləvanın və İnanc xatundan olan oğulları Qutluq İnanc Mahmud və Əmir Əmiran Ömər tərəfindən müstəqil idarə edilməyə başladıldı. İnanc xatun isə Reyə nəzarət edirdi.[17]
  • Həmçinin həbsdə olan İraq Səlcuq sultanı III Toğrulun azad olması ilə hərbi-siyasi vəziyyət daha da qarışdı. Qoşun toplayan III Toğrul Qutluq İnancı məğlub edərək yenidən Həmədana daxil oldu və hakimiyyətini bərpa etdi.[28] Daha sonra İnanc xatun III Toğrul tərəfindən öldürüldü.[29]
  • Bundan sonra birləşən Əmir Əmiran Ömər və Qutluq İnanc qoşun toplayaraq Əbubəkrin üzərinə hərəkətə keçdilər. 1193-cü ildə Təbriz yaxınlığında baş vermiş döyüşdə Əbubəkr qalib gəldi. Qutluq İnanc Zəncana, Əmir Əmiran Ömər isə Şirvana qaçdı.[17]
  • 1194-cü ildə xarəzmşah Təkiş bölgəyə yürüş təşkil edərək III Toğrulu öldürdü.[30] Qutluq İnanc əvvəlcə xarəzmşahla müttəfiq olsa da,[31] lakin daha sonra o, da öldürüldü.[32] Xarəzmşahla qarşı-qarşıya gəlməyin faydasız olduğunu başa düşən Əbubəkr xarəzmşah Təkişə tabe olduğunu bildirdi və Əcəm İraqı ilə Azərbaycanın idarəsinin ona verildiyini yazan bir icazə aldı. Əbubəkrin qardaşı Özbək Təkiş tərəfindən İraqi Ərəb və İraqi Əcəmə vali təyin edildi.[33]
  • Şirvanşahlara sığınan Əmir Əmiran Ömərə I Axsitan və gürcü çariçası Tamar tərəfindən hərbi qüvvə ilə yardım göstərildi. Əmir Əmiran Ömər birləşmiş qoşunlarla Şəmkir və Beylaqan döyüşlərində Əbubəkri məğlubiyyətə uğratdı. Daha sonra Gəncəni ələ keçirdi. Gürcü qoşunları Gəncəni tərk etdikdən sonra əhali tərəfindən hücuma məruz qalan Əmir Əmiran Ömər öldürüldü. Bundan xəbər tutan gürcülər 1203-cü ildə Dəbilə daxil oldular və şəhəri qarət etdilər.[34]
 
Atabəy, sultan Müzəffərəddin Özbək 1210–1225
 

Qeydlər

İstinadlar

  1. ↑ Azərbaycan tarixi, 2007. səh. 305
  2. ↑ 1 2 İradə Nuriyeva, 2015. səh. 18
  3. ↑ Süleyman Əliyarlı, 2007. səh. 115
  4. ↑ Ziya Bünyadov, 2007. səh. 39-40
  5. ↑ Süleyman Əliyarlı, 2007. səh. 116
  6. ↑ Əkbər N. Nəcəf, 2010. səh. 25-26
  7. ↑ Azərbaycan tarixi, 2007. səh. 307-308
  8. ↑ Əkbər N. Nəcəf, 2010. səh. 26
  9. ↑ Azərbaycan tarixi, 2007. səh. 308
  10. ↑ Azərbaycan tarixi, 2007. səh. 308-309
  11. ↑ Ziya Bünyadov, 2007. səh. 53
  12. ↑ Əkbər N. Nəcəf, 2010. səh. 27
  13. ↑ Əkbər N. Nəcəf, 2010. səh. 28
  14. ↑ Azərbaycan tarixi, 2007. səh. 313
  15. ↑ Əkbər N. Nəcəf, 2010. səh. 30
  16. ↑ Ziya Bünyadov, 2007. səh. 59-60
  17. ↑ 1 2 3 Əkbər N. Nəcəf, 2010. səh. 39
  18. ↑ Ziya Bünyadov, 2007. səh. 65
  19. ↑ Əkbər N. Nəcəf, 2010. səh. 34
  20. ↑ Azərbaycan tarixi, 2007. səh. 314
  21. ↑ Süleyman Əliyarlı, 2007. səh. 122
  22. ↑ 1 2 Əkbər N. Nəcəf, 2010. səh. 35-36
  23. ↑ Əkbər N. Nəcəf, 2010. səh. 37
  24. ↑ Ziya Bünyadov, 2007. səh. 74
  25. ↑ Ziya Bünyadov, 2007. səh. 76
  26. ↑ Süleyman Əliyarlı, 2007. səh. 124
  27. ↑ Azərbaycan tarixi, 2007. səh. 317
  28. ↑ Ziya Bünyadov, 2007. səh. 77-78
  29. ↑ Ziya Bünyadov, 2007. səh. 79
  30. ↑ Ziya Bünyadov, 2007. səh. 80-81
  31. ↑ Azərbaycan tarixi, 2007. səh. 318
  32. ↑ Ziya Bünyadov, 2007. səh. 83
  33. ↑ Azərbaycan tarixi, 2007. səh. 319-320
  34. ↑ İradə Nuriyeva, 2015. səh. 20

Ədəbiyyat

  • Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası, A. Bakıxanov adına Tarix İnstitutu (məsul redaktor: Nailə Vəlixanlı). Azərbaycan tarixi. Yeddi cilddə. II cild (III-XIII əsrin I rübü) (PDF). Bakı: Elm. 2007.
  • İradə Nuriyeva. Azərbaycan dövlətləri intibah dövründə (PDF). Bakı: Mütərcim. 2015.
  • Süleyman Əliyarlı. Azərbaycan tarixi üzrə qaynaqlar (PDF). Bakı: Çıraq. 2007.
  • Ziya Bünyadov. Azərbaycan Atabəyləri dövləti (1136-1225-ci illər) (PDF). Bakı: Şərq-Qərb. 2007.
  • Əkbər N.Nəcəf. Səlcuqlu dövlətləri və atabəyləri tarixi (Oğuzların ortaya çıxmasından – XIV əsrə qədər) (PDF). Bakı: Qanun. 2010.
  • (#empty_citation)
  • (#empty_citation)
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Eldəniz_hökmdarlarının_siyahısı&oldid=8089100"
Informasiya Melumat Axtar