E-flat major simfoniyası (rus. Симфония ми-бемоль мажор) — Pyotr İlyiç Çaykovskinin 1892-ci ildə bəstələməyə başladığı, lakin tamamlamadığı simfonik əsəridir. Bəzi musiqi tarixçiləri bu əsəri bəstəkarın "Yeddinci simfoniyası" kimi də adlandırırlar. Çaykovski bu simfoniyanı əvvəlcə proqramlı simfoniya kimi planlaşdırmış və insan həyatının mərhələlərini təsvir etməyi məqsəd qoymuşdu. Lakin sonradan bu ideyadan imtina etmiş və əsəri yarımçıq qoymuşdur. Bəstəkarın ölümündən sonra əsərin bəzi hissələri digər kompozisiyalarda istifadə olunmuş, daha sonra isə müxtəlif musiqiçilər tərəfindən tamamlanaraq ifa edilmişdir.[1]
Çaykovski E-flat major simfoniyasının üzərində 1891-ci ildə Amerikaya səfərindən qayıdarkən işləməyə başlamışdır. 1892-ci ilin may ayında Klin şəhərindəki yeni yay iqamətgahında əsərin ilk və son hissələrini tez bir zamanda eskizləmişdir. Lakin dekabr ayında əsərə qayıtdıqda, ona qarşı soyuqluq hiss etmiş və simfoniyanı tamamlamamaq qərarına gəlmişdir. Bəstəkar bu simfoniyanı "iradə gücü ilə yazılmış bir əsər" adlandırmış və onunla emosional bağ qura bilmədiyini bildirmişdir.[2]
E-flat major simfoniyası, Çaykovskinin yaradıcılığında maraqlı bir mərhələni əks etdirir. Bəstəkarın bu əsəri tamamlamaması və sonradan onun hissələrinin müxtəlif formalarda istifadə olunması, musiqi tarixçiləri və tədqiqatçılar üçün maraqlı bir araşdırma mövzusudur. Əsərin müxtəlif versiyaları və onların ifaları, Çaykovskinin musiqi irsinin zənginliyini və çoxşaxəliliyini göstərir.
Çaykovski simfoniyanın bəzi hissələrini sonralar digər əsərlərində istifadə etmişdir. Onlar aşağıdakılardır:
Piano Konserti № 3, Op. 75: Simfoniyanın ilk hissəsi əsasında bəstəkar tərəfindən birhissəli piano konserti kimi yenidən işlənmiş və 1894-cü ildə nəşr edilmişdir.[3]
Andante və Final, Op. posth. 79: Simfoniyanın digər iki hissəsi Çaykovskinin tələbəsi Sergey Taneyev tərəfindən piano və orkestr üçün işlənmiş və 1897-ci ildə nəşr olunmuşdur.
1951–1955-ci illər arasında sovet bəstəkarı Semyon Boqatıryov Çaykovskinin eskizləri və digər materialları əsasında simfoniyanı tamamlamışdır. Bu versiyanın premyerası 7 fevral 1957-ci ildə Moskva Vilayət Filarmoniyası Orkestri tərəfindən, Mixail Terianın dirijorluğu ilə baş tutmuşdur. Əsər 1961-ci ildə nəşr olunmuşdur.[3]
2005-ci ildə Çaykovski Fondu tərəfindən rus bəstəkarı Pyotr Klimova sifariş edilmiş ikinci bir bərpa tamamlanmışdır. Bu versiyanın ilk ictimai ifası Moskvaya yaxınlığında yerləşən Çaykovski Dövlət Ev-Muzeyində, Rusiyanın Simfonik Orkestri tərəfindən, dirijor Tomomi Nişimoto rəhbərliyi ilə həyata keçirilmişdir.[3]
Boqatıryovun tamamladığı versiya dörd hissədən ibarətdir:
1. Allegro brillante – Simfoniyanın ilk hissəsi, sonradan Piano Konserti № 3-ün əsasını təşkil etmişdir.
2. Andante – Taneyev tərəfindən piano və orkestr üçün işlənmişdir.
3. Scherzo: Vivace assai – Çaykovskinin 18 Piano Parçası, Op. 72, № 10 əsasında hazırlanmışdır.
4. Finale: Allegro maestoso – Taneyev tərəfindən piano və orkestr üçün işlənmişdir.
Əsərin orta ifa müddəti təxminən 37 dəqiqədir.[4]
- ↑ "Peter Iljitsch Tschaikowsky | Symphonie Es-Dur". repertoire-explorer.musikmph.de. İstifadə tarixi: 2025-05-16.
- ↑ "Tchaikovsky: Symphony No. 6 in B Minor, Op 74, "Pathetique" - sin80". sin80.com. İstifadə tarixi: 2025-05-16.
- ↑ 1 2 3 Brown, David, Tchaikovsky: The Final Years (New York: W. W. Norton & Company, 1992), 387–388.
- ↑ "Symphony in E-flat major, TH 238 (Tchaikovsky, Pyotr) - IMSLP". imslp.org. İstifadə tarixi: 2025-05-16.