Dyula İyeş (mac. Gyula Illyés; 2 noyabr 1902[1][2][…] – 15 aprel 1983[1][3][…], Budapeşt) — macar şairi, yazıçısı, dramaturqu və ictimai xadimi. XX əsr macar ədəbiyyatının əsas simalarından biri olan İyeş uzun müddət Macarıstanın mədəni və siyasi həyatında mühüm rol oynamış, həm klassik, həm də müasir ədəbiyyatda dərin iz buraxmışdır.
| Dyula İyeş | |
|---|---|
| mac. Gyula Illyés | |
.jpg) | |
| Doğum tarixi | 2 noyabr 1902[1][2][…] |
| Vəfat tarixi | 15 aprel 1983[1][3][…] (80 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | şair, yazıçı, dramaturq, siyasətçi |
| Üzvlüyü |
|
| Mükafatları |
 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Dyula İyeş 1902-ci ildə Macarıstanın Tolna vilayətində, kəndli ailəsində anadan olmuşdur. Onun uşaqlıq və gənclik illəri kənd mühitində keçmiş və bu, onun yaradıcılığına güclü təsir göstərmişdir. 1910–1920-ci illərdə orta məktəbdə oxumuş, daha sonra Budapeşt Universitetində təhsil almışdır. Gənclik illərində sol fikirli tələbə hərəkatlarına qoşulmuş və bir müddət Fransada yaşamışdır. Burada o, avanqard ədəbi cərəyanlarla, xüsusilə sürrealizm və ekzistensializm ilə tanış olmuş, bu təcrübələr onun poetik dilində və düşüncə tərzində əks olunmuşdur. İyeşin yaradıcılığı çoxşaxəlidir — o, poeziya, nəsr, dram və publisistika sahəsində əsərlər yazmışdır. Onun ədəbi irsi kənd həyatının, sadə insanların psixologiyasının və sosial ədalətsizliklərə qarşı etirazın ifadəsidir.
1930-cu illərdə o, "Népi írók" (“Xalq yazıçıları”) hərəkatına qoşularaq kənd həyatını və sosial mövzuları mərkəzə çəkən realist əsərlər yazmağa başladı. Bu dövrdə o, həm də "Nyugat" (“Qərb”) ədəbi dərgisi ilə əməkdaşlıq edirdi. Ən məşhur əsərlərindən biri olan "Egy mondat a zsarnokságról" (“Zülm haqqında bir cümlə”, 1950-ci illər) uzun müddət senzura səbəbindən çap olunmamış, lakin nəhayət 1980-ci illərdə dərc olunaraq böyük əks-səda doğurmuşdur.
İkinci Dünya müharibəsindən sonra Dyula İyeş Macarıstan Elmlər Akademiyasının üzvü, Macar Yazıçılar İttifaqının rəhbərlərindən biri olmuşdur. O, 1945-ci ildən sonra parlament üzvü kimi də fəaliyyət göstərmiş, lakin 1956-cı il macar inqilabını dəstəklədiyinə görə bir müddət təqiblərə məruz qalmışdır. Buna baxmayaraq, o, yazıçılıq fəaliyyətini davam etdirmiş və sonrakı illərdə klassik bir şəxsiyyət kimi qəbul edilmişdir.
Dyula İyeş 1983-cü ildə Budapeştdə vəfat etmiş və Macarıstan ədəbi ictimaiyyəti tərəfindən dərin hüznlə qarşılanmışdır. Onun əsərləri bu gün də məktəblərdə və universitetlərdə tədris olunur, haqqında elmi tədqiqatlar aparılır.
- "Puszták népe" (1936) – avtobioqrafik roman
- "A reformáció genfi emlékműve előtt" – şeir
- "Bartók" – şeir, macar musiqiçisinə həsr olunmuşdur
- "Egy mondat a zsarnokságról" (1956, nəşri 1980) – şeir, diktaturaya qarşı dərin metaforalarla zəngindir
- "Kard és kasza" – roman, macar kəndlinin tarixi və mübarizəsi haqqındadır
- ↑ 1 2 3 4 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- ↑ 1 2 Gyula Illyes // Encyclopædia Britannica (ing.).
- ↑ 1 2 Gyula Illyés // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
- Illyés in Hunlit Arxivləşdirilib 15 oktyabr 2015 at the Wayback Machine, the on-line multilingual database of Hungarian Book Foundation on Hungarian literature
- Bibliographical Handbook of Hungarian Authors by Albert Tezla; online var. Orig. vers. published at The Belknap Press of Harvard University Press, CAMBRIDGE, MASSACHUSETTS, 1970
- CityPoem 'A Sentence about Tyranny' by Gyula Illyés at Erasmuspc, network for cities and culture