Duncer ailəsinin Çelarevodakı sarayı (serb. Дворац породице Дунђерски у Челареву) — Serbiyanın Cənubi Baçka dairəsinin Baçka-Palanka bələdiyyəsində yerləşən Çelarevo qəsəbəsindəki mədəni irs. 1946-cı ilə qədər Duncer ailəsinə məxsus olmuşdur, sonra isə milliləşdirilmişdir. 1967-ci ildə Voyevodina Muzeyinin tərkibinə daxil edilmişdir. 22 dekabr 1993-cü ildə qeyri-adi əhəmiyyətli mədəni abidə statusunu almışdır.
| Duncer ailəsinin Çelarevo sarayı | |
|---|---|
 | |
 | |
| 45°16′21″ şm. e. 19°31′08″ ş. u.HGYO | |
| Ölkə | |
| Üslubu | neoklassik memarlığı |
XVIII əsrin ikinci yarısında Çelarevodakı mülk sahəsində bir saray kompleksi salınmışdır. XVIII və XIX əsrlərin kəsişməsində Marfi Lipot tərəfindən kiçik bir saray tikilmişdir. Burada Nikola Bezederi ailəsi ilə birlikdə yaşamışdır.[1] 1834–1837-ci illərdə elə həmin Nikola Bezederi tərəfindən, müəllifi bilinməyən bir Vyana memarının layihəsinə əsasən klassisizm üslubunda böyük saray tikilmişdir. Bu bina, o dövrdə Pannoniyada salınmış çoxsaylı mülklərdən biridir; onlardan 49-u Voyevodinada yerləşir.[2]
Vyana və Budapeştdə yaşayan Bezederi bu sarayı yay iqamətgahı kimi istifadə etmişdir. 1882-ci ildə torpaq sahibi və sahibkar Lazar Duncer bu sarayı satın almışdır. Daha sonra burada Nikola Tesla, Paya Yovanoviç, Stevan Todoroviç və Laza Kostiç kimi bir çox tanınmış şəxs toplanmışdır. Laza Kostiç burada öz sevgilisi Lenka Duncer ilə tanış olmuş və ona “Santa Maria della Salute” adlı şeiri həsr etmişdir. Bir müddət Yuqoslaviya kralı I Aleksandr Qarageorgiyeviç də bu sarayda yaşamışdır.[1]
İkinci Dünya müharibəsindən sonra bina milliləşdirilmişdir. 1947–1952-ci illər arasında Yuqoslaviya Prezidentliyinin iqamətgahı kimi istifadə olunmuşdur. Bəzən Yuqoslaviya prezidenti İosip Broz Tito burada görüşlər keçirmişdir.[3] 1967-ci ildə bina Voyevodina Muzeyinə təhvil verilmiş və orada XVIII–XIX əsrlərə aid mebel sərgisi yerləşdirilmişdir. 1985–1988-ci illərdə bina təmir olunmuşdur. 22 dekabr 1993-cü ildə saray qeyri-adi əhəmiyyətli mədəni irs abidələri siyahısına daxil edilmişdir (26 noyabr 1993-cü ildə isə yerli siyahıya daxil edilmişdir). Sarayın ətrafındakı park da qoruma altındadır.[4]
2002-ci ildə binanın vəziyyəti qənaətbəxş olmadığından muzey ziyarətçilər üçün bağlanmış və yenidənqurma işlərinə başlanılmışdır. 2020-ci ilə olan məlumata əsasən bina hələ də tərk edilmiş vəziyyətdədir və divarlarında qrafitilər yer alır.[5]
Duncer ailəsinin sarayı bir neçə binadan ibarət kompleksdir və ingilis bağı prinsipləri əsasında salınmış geniş parkda yerləşir. Lipotun kiçik sarayı bir mərtəbəli, düzbucaqlı formalı, nazik sütunlu və dekorativ kapitelə malik daxili eyvanlı bir tikilidir. Küçəyə baxan fasadda dayaz mərkəzi rizalit, sadə pəncərə yerləri və çərçivəsi, eləcə də vurğulanmış kilid daşı vardır.
Bezederinin böyük sarayı klassisizm üslubunda olan klassik bir mülk iqamətgahıdır. Həmçinin düzbucaqlı formalı bir mərtəbəli tikilidir, sadə fasadlara malikdir. Pəncərələr düz, profil verilmiş işıq oyuğuna malikdir, alt hissəsində isə balyustrlar vardır. Şərq tərəfində dörd dorik sütunlu, yuxarıda üçbucaqlı timpanla tamamlanan, pilləkənli və rampa ilə birgə klassisizm üslubunda portik yerləşir. Bağa baxan tərəfdə isə pilləkənli terasa vardır. Dam dörd tərəfli olub, bibəriyə çini ilə örtülüdür və mis təbəqələrdən hazırlanmış dekorativ elementlərlə bəzədilmişdir. Çardaqda inşaatın tamamlandığı il – 1837 – Roma rəqəmləri ilə (MDCCCXXXVII) göstərilmişdir.
Eyni üslubda tikilmiş üçüncü bina (bağ pavilyonu) artıq sökülmüşdür. Böyük sarayın qarşısında yerləşən təsərrüfat binası hələ də qorunub saxlanılmışdır və daxili fasadı kiçik sarayla oxşardır.[6]
- ↑ 1 2 Dvorac porodice Dunđerski, Čelarevo (serb.). Turistička organizacija Srbije
- ↑ Комплекс дворца Дунђерски у Челареву (serb.). Покрајински завод за заштиту споменика културе
- ↑ Dvorac porodice Dunđerski, Čelarevo (serb.). Turistička organizacija Srbije.
- ↑ Комплекс дворца Дунђерски у Челареву (serb.). Покрајински завод за заштиту споменика културе.
- ↑ Robert Čoban. U dolini napuštenih dvoraca
- ↑ Дворац породице Дунђерски (serb.). Споменици културе у Србији. Сербская академия наук и искусств.