Domeniko Qirlandayo ( it. Domenico Ghirlandaio, Domenico di Tommaso Bigordi; 2 iyun 1448[1], Florensiya, Florensiya Respublikası – 11 yanvar 1494, Florensiya, Florensiya Respublikası[2]) — Lorenso Mediçinin hakimiyyəti dövründə Quattrosento periodunda Florensiya məktəbinin aparıcı italyan intibahı rəssamı. Domeniko 30 yaşlı Mikelancelonun işə başladığı böyük sənət emalatxanasının rəhbəri olmuşdu.
| Domeniko Qirlandayo | |
|---|---|
| it. Domenico Ghirlandaio | |
 | |
| Doğum adı | Domenico di Tommaso Curradi di Doffo Bigordi |
| Doğum tarixi | 2 iyun 1448[1] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 11 yanvar 1494 (45 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | malyariya |
| Fəaliyyəti | rəssam |
| Stil | italyan intibahı |
| Tələbələri | Mikelancelo |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Domeniko Girlandayo daha çox görkəmli portretçi və Florensiyada Santa Maria Novella kilsəsinin Sassetti və Tornabuoni kapellalarında (1485-1490) freskaların müəllifi kimi tanınır. O, Andrea Verrokkio, Pollaiuolo qardaşları (Antonio və Piero) və gənc Sandro Botiçelli kimi ustalarla birlikdə Florensiya İntibahının "üçüncü nəsli" adlandırılan nəslin nümayəndələri idi.
Girlandayonun həyatı ilə bağlı əsas məlumat mənbəyi Corco Vazarinin " Həyat təsvirləri" kitabında yazdığı tərcümeyi-haldır. Rəssamın ölümündən təxminən 70 il sonra yazılsa da, ən mükəmməli hesab olunur. Digər mənbə isə qardaşı oğlu Alessandro tərəfindən tərtib edilmiş, Vatikanın Gizli Arxivlərində aşkar edilmiş və 2017-ci ildə nəşr olunmuş ailə xatirələri kitabıdır (bu kitabda rəssamın dəqiq doğum tarixi göstərilir). Domeniko 1449-cu ildə Toskananın paytaxtı Florensiyada, bəzi mənbələrə görə zərgər Tommaso di Kurrado Bigordinin ailəsində anadan olub.
Bütün rəssamlar ailəsinin məlum olduğu "Qirlandayo" ləqəbinin mənşəyinin dəqiq müəyyən edilmiş versiyası yoxdur. Vazari "Domeniko Qirlandayonun həyatı" əsərində atasının çələnglər icad edən qızıl ustası olduğunu bildirir: " ... Tommaso Florensiyalı qızların başlarına taxdıqları və çələng adlanan bəzəkləri ilk dəfə icad edib dövriyyəyə buraxdı və buna görə Qirlandayo adını aldı." .
Vazarinin fikrincə, Qirlandayonun ilk əsərləri Oqnissanti kilsəsindəki Vespucçi kapellasının rəsmləri (qismən qorunub saxlanılıb) və Nolalı Müqəddəs Paulinusun həyatından səhnələrin əks olunduğu freskalar olub, bundan sonra o, "çox böyük şöhrət qazanıb". Tədqiqatçılar hesab edirlər ki, müqəddəsin həyatına aid freskalar rəssam tərəfindən təxminən 1470-ci ildə yaradılmışdır. Vespucçi kapellasındakı əsərlər 1472-ci ilə aiddir. Elə 1472-ci ildə rəssam Müqəddəs Luka Gildiyasına - rəssamların, heykəltəraşların və zərgərlərin peşəkar gildiyasına daxil olur. 1473-cü ildə "Florensiyalı Domeniko" adı ilk dəfə Kollegiyanın yerli kilsəsində işləmək üçün gəldiyi San Ciminyano şəhərindən olan sənədlərdə qeyd edildi.
San Donato monastırının rahibləri tərəfindən yeməkxananın rənglənməsi üçün Domeniko və David Qirlandaoya pul ödəməsi haqqında 31 may 1481-ci il tarixli sənəd qorunub saxlanılır, lakin freskalar sağ qalmamışdır. Bu vaxta qədər Domeniko Qirlandayo o qədər uğurlu və məşhur ustaya çevrilmişdi ki, 1481-ci ildə Papa IV Sikst onu digər məşhur rəssamlarla birlikdə sonralar Sikstin kapellası adlanacaq kilsənin rəsmlərini çəkməyə dəvət etdi. Qirlandayo orada iki freska çəkdi: Romada xidmət edən Florensiyanın ən görkəmli nümayəndələrinin portretlərini daxil etdiyi "İsa Məsihin dirilməsi" (saxlanmayıb) və "Həvarilər Pyotr və Andreyin çağırışı". Bu əsərlər böyük uğur qazandı və papa kapellasında əbədiləşdirilməkdən şərəf duyan florensiyalılarda xüsusi təəssürat yaratdı. Domeniko şöhrətinin zirvəsində məmləkətinə qayıtdı və sözün əsl mənasında saysız-hesabsız sifarişlər aldı.
5 oktyabr 1482-ci ildə Florensiya Sinyoriyasından ilk rəsmi sifariş aldı (bu, xüsusilə şərəfli bir iş idi): Palazzo Vekkyoda Zanbaqlar zalını freskalarla bəzəmək. Orada Domeniko öz emalatxanasından qardaşları və köməkçiləri ilə işləyirdi. 20 may 1483-cü ildə Sinyoria ona bu sarayda bir ibadətgah üçün mehrabı çəkməyi tapşırdı, lakin iş tamamlanmadı. 1485-ci ilin sentyabrında Qirlandayo Santa Maria Novella kilsəsindəki Tornabuoni kapellasını bəzəmək üçün müqavilə imzaladı, rəsmləri rəssamın ən böyük və ən əhəmiyyətli əsəri oldu. Kapella üzərində işlər 1491-ci ilin mart ayına qədər davam etdi, lakin bu tarixdən sonra da Domeniko tərəfindən dizayn edildiyi güman edilən vitrajlar quraşdırıldı.
-
Gənc Məsih və vəftizçi Yəhyanın görüşü. 1480-1490-cı illər arasında. Ağac, tempera. Berlin Şəkil Qalereyası -
Madonna (mərhəmətli) Vespuççi ailəsinin üzvlərinin əhatəsində. Təxminən 1472. Fresk. Ognissanti kilsəsi, Florensiya -
Sehrbazlara pərəstiş. Tondo. 1477. Ağac, tempera. Uffizi, Florensiya -
Madonna Müqəddəslərlə. 1490-1494-cü illər arasında ağac, tempera. Münhen. -
Körpəyə pərəstiş. Təxminən 1492. Paneldəki tempera. Fitzwilliam Muzeyi, Kembric, Böyük Britaniya -
Məbəddə Bakirə Məryəmin təqdimatı. Santa Maria Novella kilsəsinin Tornabuoni kapellasındakı fresk, Florensiya. 1485-1490 -
Bir gəncin portreti. Təxminən 1477. Paneldəki tempera. Ashmolean Muzeyi, Oksford, Böyük Britaniya
_-_The_Meeting_of_the_Young_Christ_and_the_Young_St._John_-_93_-_Gemäldegalerie.jpg)
_-_Portrait_of_a_young_Man_-_WA1850.15_-_Ashmolean_Museum.jpg)
- ↑ 1 2 Corriere della Sera (it.). Milano: RCS MediaGroup, 1876. ISSN 1120-4982; 1128-2568; 2499-2542
- ↑ 1 2 Union List of Artist Names (ing.). 2017.