Divlərin kitabı — Qədim yəhudi və Manixeizm ənənələrinə əsaslanan, apokaliptisizm və əxlaqi mövzuya həsr edilən əsər. Bu baxımdan Yaradılış kitabı və Tanax ilə oxşardır. Hər iki kitab yer üzündəki pozğunluğun və günahın yayılmasını izah etməyə çalışır. Bu əsər tanrının "Nuh tufan"ını göndərməsini tamamilə əsaslandıran izah təqdim edir. Mətnin yazıldığı tarix təxminən eramızdan əvvəl II əsrə aiddir.[1]
| Divlərin kitabı | |
|---|---|
 Qüstav Dore tərəfindən Con Miltonun "İtirilmiş cənnət" əsərinə həsr edilmiş "Səmada müharibə" illüstrasiyası | |
| Janr | əfasənə |
| Müəllif | bilinmir |
| Orijinal dili | yunan dili, Soqd dili[d], Uyğur dili, Ərəb dili, süryani dili |
| Yazılma ili | E.ə. II əsr |
"Divlərin kitabı" Tanax kitabında və Yaradılış kitabının 1-4 ayələrindəki "Tanrı oğulları" və "İnsan qızları" hekayəsini daha geniş şəkildə təqdim edir. Hekayə mələklərin (müşahidəçilər olaraq tanınırlar) yer üzünə enərək insan qadınları ilə əlaqəyə girdikdə yaranan nəhənglər (Nefilimlər) haqqında məlumat verir. Bu mətn, yalnız mələklərin bu nigahdan kənar əlaqələri ilə yaranan Nefilimləri deyil, həm də bu əlaqələrin nəticələrini və tanrının bu hadisələrə cavab olaraq göndərdiyi mühakiməni detallı şəkildə təqdim edir. İnsan və mələk qarışığı olan Nephilimlər pozğunluğun yayılmasına səbəb olan canlılar hesab olunur. Müşahidəçilər olaraq adlandırılan mələklər, yer üzünə insanlara doğru yolu öyrətmək üçün göndərilmiş, lakin onlar insan qadınları ilə əlaqəyə girərək, qadağan edilmiş bilikləri yaymağa başlayıblar. Bu nəhənglərin və onların ataları olan müşahidəçilərin yaydıqları pozğunluq, yer üzündə böyük bir qarışıqlığa səbəb olub. Tanrı, bu günahkarları məhv etmək üçün "Nuh tufanı"nı göndərib. "Divlərin kitabı" Tanrının bu qərarının nə qədər əsaslı olduğunu izah edir.[2][3]
Mani variantı Qumranda tapılan varianta versiyaya bənzəyir. O, yalnız Maninin ilahi hekayəsinə uyğunlaşdırılıb. Göydən enmiş mələklər burada, dünya qurulanda yerləşdirildikləri səmadakı həbsxanalarından qaçan arxontik cinlərdir. Onlar qısa bir üsyana səbəb olacaqdılar və bu müddətdə onlardan iki yüz nəfəri Yer üzünə qaçıb. Verilən adların çoxu sadəcə olaraq İran dilinə transliterasiya edilsə də, Ohyah və Hahyah Sam və Nəriman adlanır. Bu versiyada həmçinin Mikayıl, Əzrayıl, Cəbrayıl və İsrail ilə eyniləşdirilən dörd mələyin rəhbərlik etdiyi İşıq qüvvələrinin döyüşdə cinləri və onların övladlarını necə ram etdiyini izah edən nəticə vardır.[4]
- ↑ Boccaccini, Gabriele, redaktorEnoch and Qumran Origins: New Light on a Forgotten Connection. Grand Rapids, Michigan: Eerdmans. 2005. ISBN 978-0802828781. 2019-04-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-07-28.
- ↑ Boccaccini, Gabriele. Beyond the Essene Hypothesis: The Parting of the Ways between Qumran and Enochic Judaism. Grand Rapids, Michigan: Eerdmans. 1998. ISBN 978-0802843609. 2019-04-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-07-28.
- ↑ Barker, Margaret. (2005) [1988]. "The Origin of Evil," "The Cosmic Covenant," and "Postscript," in The Lost Prophet: The Book of Enoch and Its Influence on Christianity Arxiv surəti 29 mart 2019 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2019-03-29 at the Wayback Machine. London: en:SPCK; en:Sheffield Phoenix Press. pp. 33-48, 77-90, 105-113. ISBN 978-1905048199
- ↑ Xaviant Haze, Ancient Giants: History, Myth, and Scientific Evidence from around the World, 2018, Simon and Schuster, ISBN 978-1591432944