Diskresion siyasət — qərar verən şəxslərə və ya təşkilatlara müəyyən hallarda sərbəst və şəraitə uyğun qərar qəbul etmək imkanı yaradan hüquqi və idarəetmə yanaşması. Bu siyasət əsasən qanun və qaydalar çərçivəsində tətbiq olunur, konkret vəziyyətlərdə fərdiləşdirilmiş həllərin həyata keçirilməsini təmin edir. Belə yanaşma, qərar qəbul edən şəxslərə verilmiş ixtiyarlarla birlikdə, həmin qərarların mövcud şəraitə uyğunlaşdırılmasını mümkün edir.
Diskresion siyasətin əsas mahiyyəti qərar verənlərin ixtiyarında olan sərbəstliklə qanunların müəyyən etdiyi çərçivələr arasında tarazlıq yaratmaqdır. Qərar verən şəxslər qanunvericiliyin sərhədlərini aşmadan, hər bir vəziyyəti qiymətləndirərək optimal və ədalətli həll yollarını seçməyə çalışırlar. Bu siyasətin tətbiqi zamanı şəraitin və vəziyyətin özəllikləri nəzərə alınır ki, bu da qərarların daha fərdiləşdirilmiş və adaptiv olmasına şərait yaradır.
Müxtəlif sahələrdə tətbiq olunan diskresion siyasət, xüsusilə hüquq, iqtisadiyyat və dövlət idarəçiliyində əhəmiyyətli rol oynayır. Məhkəmə sistemində hakimlər cinayət və mülki işlər üzrə qərar qəbul edərkən diskresion siyasətdən istifadə edə bilirlər. Belə ki, onlar müttəhimin şəraitini və işin xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq cəzanı yüngülləşdirə və ya ağırlaşdıra bilərlər. İqtisadiyyat sahəsində isə müəssisələr öz fəaliyyətlərində, məsələn, müştəri xidmətləri, əmək haqqı siyasəti və təchizatçıların seçimi kimi məsələlərdə diskresion siyasətə əsaslanaraq daha çevik qərarlar qəbul edirlər. Dövlət idarəçiliyində bu siyasət, xüsusilə sosial yardım proqramlarında və vergi məsələlərində tətbiq olunur; belə ki, dövlət orqanları fərdi halları nəzərə alaraq müəyyən yardımların və ya cəzaların təyin edilməsinə qərar verə bilirlər.[1]
Diskresion siyasətin tətbiqi bir sıra üstünlüklər yaradır. Bu siyasət, qərar verən şəxslərə çevik və şəraitə uyğun qərarlar qəbul etməyə imkan verir. Hər bir vəziyyətin özünəməxsus xüsusiyyətlərinin nəzərə alınması sayəsində daha ədalətli qərarların qəbul edilməsi mümkün olur. Eyni zamanda, diskresion siyasət yaradıcı və effektiv həllərin tapılmasına şərait yaradır; bəzi hallarda standart yanaşmaların yetərsiz olduğu vəziyyətlərdə fərqli və innovativ çıxış yolları təmin edilir.[2]
Bununla belə, diskresion siyasətin tətbiqi müəyyən risk və çətinliklər də doğurur. Ən böyük risklərdən biri qərar verən şəxslərin ixtiyardan sui-istifadə etməsi ehtimalıdır. Şəxsi maraqlar və ya qeyri-obyektiv yanaşmalar bu siyasətin ədalətsiz tətbiqinə gətirib çıxara bilər. Hüquqi mübahisələr də diskresion siyasətin tətbiqində rast gəlinən problemlərdən biridir; belə ki, qərarların subyektiv xarakter daşıması bəzi hallarda narazılıqlara və mübahisələrə səbəb olur. Nəhayət, diskresion siyasətin uğurla həyata keçirilməsi üçün nəzarət mexanizmlərinin mövcudluğu və şəffaflığın təmin edilməsi zəruridir. Bu mexanizmlər olmadan siyasətin obyektiv və təhlükəsiz şəkildə tətbiqi çətinləşir.[3]
- ↑ Friedman, Milton. Essays in Positive Economics. University of Chicago Press. 1953.
- ↑ Friedman, Milton. "The effects of a full-employment policy on economic stability: A formal analysis", 1953, pp. 117–132 in Friedman, Milton. Essays in Positive Economics, University of Chicago Press, 1953.
- ↑ Brainard, William. "Uncertainty and the effectiveness of policy". American Economic Review. 57 (2). 1967: 411–425. JSTOR 1821642.