Debil əvvəlki dövrlərdə psixologiya və psixiatriyada əqli qüsuru ifadə etmək üçün istifadə edilən bir termin olmuşdur.[1] Debillik (latınca dēbilis — zəif) inkişaf ləngiməsi və ya döl beyninin üzvi zədələnməsi nəticəsində yaranan əqli geriliyin bir dərəcəsidir.[2] İlk dəfə 1890-cı ildə Valanten Manyan[3] tərəfindən ayrılmışdır.[4] Termin populyarlaşdıqdan sonra psixoloji bir termin kimi deyil, daha çox təhqir kimi istifadə edildiyi üçün psixoloji ictimaiyyət tərəfindən istifadə edilmədi. Debil əvəzinə alternativ sözlərdən istifadə olunmağa başladı.[5] İngilis dilli ölkələrdə isə bu terminin əvəzinə 1910-cu ildə psixoloq Henri H. Qoddard tərəfindən təqdim edilən "moron" termini istifadə olunmağa başladı.[2]
Qoddard tərəfindən təqdim edilən moron termini qədim yunan sözü olan μsωρός (moros) kəlməsindən yaradılmışdır,[6] bu da "küt" mənasını verir və Binet şkalası ilə yetkinlik yaşı 7 ilə 10 arasında olan bir insanı təsvir etmək üçün istifadə olunurdu. Debil sözü "axmaq" və "zəif düşüncəli" kimi əvvəllər psixologiyada istifadə olunurdu, lakin indi psixoloqlar tərəfindən istifadə olunmur.[7]
Köhnəlmiş tibbi təsnifatda (ICD-9, 1977) debil zəif təfəkkürlü insanların İQ 50–70 diapazonunda olan "əqli gerilik", "yüngül zehni subnormallıq " və ya "yüksək dərəcəli qüsur" olduğu deyilirdi.[8]
Qoddardın öz ideyalarını populyarlaşdırmaq cəhdlərinə qarşı müqavimət başladıqdan sonra o, əvvəllər söylədiyi fikirlərdən əl çəkməli oldu.[9]
- ↑ Rafter, Nicole Hahn (1998). Creating Born Criminals. University of Illinois Press, ISBN 978-0-252-06741-9
- ↑ 1 2 "Wayback Machine" (PDF). psychiatr.ru. 2024-09-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-03-21.
- ↑ "Валантен Маньян - Клинические лекции по душевным болезням". Книги читать онлайн бесплатно без регистрации (rus). İstifadə tarixi: 2025-03-21.
- ↑ "Значение слова ДЕБИЛЬНОСТЬ. Что такое ДЕБИЛЬНОСТЬ?". Карта слов и выражений русского языка (rus). İstifadə tarixi: 2025-03-21.
- ↑ "The Clinical History of 'Moron,' 'Idiot,' and 'Imbecile'". merriam-webster.com. 2018-03-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-03-21.
- ↑ Trent, James W. Jr. (2017). Inventing the Feeble Mind: A History of Intellectual Disability in the United States. Oxford University Press, ISBN 978-0199396184
- ↑ Zenderland, Leila (2001). Measuring Minds: Henry Herbert Goddard and the Origins of American Intelligence Testing. Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-00363-6
- ↑ World Health Organization. Manual of the International Statistical Classification of Diseases, Injuries, and Causes of Death (PDF). 1. Jeneva. 1977. səh. 212. 2018-11-01 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2025-03-21.
- ↑ Chase, Allan (1977). The Legacy of Malthus: The Social Costs of the New Scientific Racism. Knopf/Random House, ISBN 978-0-394-48045-9