Kömək
Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin
Kitabı göstər (0 səhifə)
Səhifə təklif edinƏbu Süleyman Davud ibn Əli ibn Xələf əl-İsfahani (ərəb. داود الظاهري; 815, Kufə, İraq, Abbasilər xilafəti – 883, Bağdad) — Zahiri məzhəbinin banisi.
| Davud əz-Zahiri | |
|---|---|
| ərəb. داود بن علي الظاهري | |
 | |
| Doğum tarixi | 815 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 883 (67–68 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Uşağı | |
| Elm sahələri | fiqh, Əsli dəlillər, hədis elmi[d] |
| Tanınmış yetirmələri | Məhəmməd ibn Davud əz-Zahiri, Təbəri, İbn Həzm |
Nisbəsi "İsfahani"dir. Kufədə anadan olub. Bəsrə və Bağdadda təhsil alıb. Əbu Səvr əl-Kəlbi, Süleyman ibn Hərb, Əmr ibn Mərzuk, Qanəbi, Məhəmməd ibn Kəsir əl-Əbdi və Müsəddəd ibn Müsərhədə tələbəlik etdi. İshak ibn Rəhuyədən təhsil almaq üçün Nişabura getdi. Təhsilini başa vurub Bağdada qayıtdı.
Bəzi təbəqat müəllifləri Şafiini onun müəllimləri arasında sadalamışlar, lakin bu doğru deyildir. Çünki Şafii vəfat etdiyində Davudun dörd yaşı var olmuşdur. Davudun fiqhdə dərin biliyə yiyələnməsində əsas rolu Əbu Səvr əl-Kəlbi oynamışdır. O, yenə Əbu Səvr əl-Kəlbinin təsiri ilə Şafii məzhəbini mənimsəmiş, Şafiinin həyatı və fəzilətləri haqqında kitab qələmə alan ilk müəllif olmuşdur. Mənbələrin bildirdiyinə görə Davud bu sahəyə aid iki kitab qələmə almışdır. Davuda təsir edən ikinci şəxs isə İshak ibn Rəhuyədir. Davud onun təsiri ilə müstəqil ictihada yönəlmişdir. O, Quran və sünnənin zahirinə istinad edən və bu səbəbdən Zahiri adlanan məzhəbi yaratmışdır.
O, zöhd və təqvası ilə diqqəti cəlb etmişdir. Mənbələr onun dərslərində 400-ə yaxın tələbənin iştirah etdiyini yazmışdır. Məntiq və cədəldə (debat) mahir olmuşdur. Çoxlu hədis bilsə də ondan çox az şəxs hədis rəvayət etmişdir. Məhəmməd ibn Davud (öz oğlu), Zəkəriyya əs-Saci, Yusif ibn Yaqub əd-Davudi və Abbas ibn Əhməd əl-Müzəkkir ondan hədis rəvayət etmiş şəxslərdir.
Davud, Bağdadda vəfat etmiş və Şuniziyyə qəbiristanlığına dəfn edilmişdir.[1]
Davud əz-Zahiri ictihadlarındaki ifratla diqqəti cəlb etmiş və görüşləri İslam hüquqçuları tərəfindən rədd edilmişdir. Xarakter olaraq ifratlara meyilli olan Davud, Şafii məzhəbinə mənsub ikəndə bu məzhəbin radikal tərəfdarı olmuşdur. O, əhli-hədisin görüşlərini mənimsədiyi vaxt da eyni radikallığı nümayiş etdirmiş, qiyası,[2] rəyi və ictihadı tamamı ilə rədd etmişdir. İcmanı isə yalnız səhabə icması ilə məhdudlaşdırmışdır. Bu da onu qəribə nəticələrə aparıb çıxarmışdır. O, qiyası rədd etməklə, sonda yenə qiyas etməyə məcbur qalmış və bunu "dəlil" adlandırmışdır. Mənbələr onun Quranın məxluq adlandırdığını qeyd edirlər. Lakin bəzi mənbələr onun Lövhi-Məhfuzdakı Quranı deyil, əldəki Quranı və onu oxumağı məxluq hesab etdiyini qeyd etmişlər.[3] Əhməd isə onun bu görüşünü tənqid etmiş, onun yanına gəlməsini qadağan etmişdir.
Davudun məzhəbi Bağdad və ətrafına yayılmışdır. Onun ölümündən sonra bu işi onun oğlu Məhəmməd davam etdirmişdir. Davudun məzhəbi, həmçinin İraqa, Mavəraünnəhirə, Şimali Afrikaya və Əndülüsə sirayət etmiş, buralarda özünə müəyyən qədər tərəfdar toplamışdır. Məzhəb sonraki əsrlərdə hüquqi ehtiyacları ödəyə bilmədiyi üçün tərəfdarlarını itirmiş və məzhəb yox olmuşdur. İbn Həzm bu məzhəbin ən görkəmli nümayəndəsidir.[1]
İbn ən-Nədim, onun 150 əsərin müəllifi olduğunu yazmışdır.[4] Lakin bu əsərlərdən heç biri dövrümüzə qədər gəlib çatmamışdır. "əl-İzah" (15 cild), "əl-İfsah", "Kitabül-Üsul", "əz-Zəb ənis-sünnəti vəl-əxbər" (4 cild), "ər-Rəd əla əhlil-İfq", "Sifətü əxlaqin-nəbi", "İbtəlül-qiyas", "İbtəlüt-təqlid", "Xəbərül-vahid və bəzuhu mücibün lil-ilm", "əl-Müta" və "əl-Ümum vəl-xüsus" onun mənbələrdə adları çəkilən ən önəmli əsərləridir.[1]
- ↑ 1 2 3 Itr, Nûreddin. "DÂVÛD ez-ZÂHİRÎ". TDV İslâm Ansiklopedisi. 1994. 17.09.2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17.09.2025.
- ↑ Sübki. Təbəqat (ərəb). II. 290.
- ↑ Xətib. Tarixu Bağdad (ərəb). XIII. 274.
- ↑ İbn ən-Nədim. əl-Fihrist (ərəb). 271–272.