Kömək
Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin
Kitabı göstər (0 səhifə)
Səhifə təklif edinDövlət Təhlükəsizliyi Xidməti (Azərbaycan)
Azərbaycan Respublikası Dövlət Təhlükəsizliyi Xidməti və ya qısaca DTX — Azərbaycan Respublikasının milli təhlükəsizliyinin təmin olunması məqsədilə fəaliyyət göstərən xüsusi xidmət orqanı.
| Dövlət Təhlükəsizliyi Xidməti | |
|---|---|
| |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Ölkə |
 Azərbaycan |
| Yurisdiksiya | Azərbaycan Respublikası |
| Yaradılma tarixi | 14 dekabr 2015 |
| Əvvəlki qurum | Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi |
| Tabelik | Azərbaycan Respublikası Prezidenti |
| Baş qərargah |
 Bakı |
| Ünvan | Parlament prospekti 14, AZ1006 |
| Rəhbərlik | |
| Rəis | Əli Nağıyev |
|
|
|
| Tabeliyində olan orqanlar |
Heydər Əliyev adına Akademiya Hərbi-tibb Baş İdarəsi Mədəniyyət Mərkəzi |
| Rəsmi saytı | dtx.gov.az |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Azərbaycan Respublikasının Dövlət Təhlükəsizliyi Xidməti Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 14 dekabr 2015-ci il tarixli 706 nömrəli Fərmanı ilə Azərbaycan Respublikasının Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin əsasında yaradılmışdır.[1]
Azərbaycan Respublikasının Dövlət Təhlükəsizliyi Xidmətinin fəaliyyətinin hüquqi əsasını Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, "Milli təhlükəsizlik haqqında", "Kəşfiyyat və əks-kəşfiyyat fəaliyyəti haqqında", "Əməliyyat-axtarış fəaliyyəti haqqında", "Dövlət sirri haqqında", "Terrorçuluğa qarşı mübarizə haqqında" Azərbaycan Respublikasının qanunları və digər qanunvericilik aktları, Azərbaycan Respublikasının Dövlət Təhlükəsizliyi Xidmətinin Əsasnaməsi, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərman və sərəncamları, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərar və sərəncamları, fəaliyyətə aid qanunvericiliyə əsasən qəbul olunmuş mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının normativ-hüquqi aktları, habelə Azərbaycan Respublikasının qanunları çərçivəsində Azərbaycan Respublikası tərəfindən bağlanmış beynəlxalq müqavilələr təşkil edir.
Bu fəaliyyət insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarına riayət olunması, humanizm, dövlət və cəmiyyət qarşısında cavabdehlik prinsiplərinə əməl olunması ilə həyata keçirilir.
28 mart 1919 – Azərbaycanda ilk milli təhlükəsizlik orqanı yaradılıb. Xalq Cümhuriyyətinin hərbi naziri Səməd bəy Mehmandarovun əmri ilə nazirlik tərkibində kəşfiyyat və əks-kəşfiyyat bölməsi (kvartirmeyster) təşkil edilib. Qurumun ilk rəhbəri Məmmədbağır Şeyxzamanlı, sonra onun qardaşı Nağı Şeyxzamanlı təyin edilib.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti fəaliyyət göstərdiyi 23 ay ərzində dövlət quruculuğu sahəsində xeyli iş görməyə müvəffəq oldu. Milli Ordunun təşkili prosesində general Səməd bəy Mehmandarov, general Əli Ağa Şıxlinski və general Məmməd bəy Sulkeviç xüsusi rol oynamışlar. Həmin sərkərdələrin rəhbərliyi ilə ordu quruculuğu işi 1920-ci ilin yanvarında başa çatdırıldı. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi missiyasını da ilk zamanlar ordu öz üzərinə götürmüş və bölmə (Hərbi Nazirliyin Baş Qərargahının general-kvartirmeystr şöbəsinin kəşfiyyat və əks-kəşfiyyat bölməsi) halında bu işin öhdəsindən bacarıqla gələ bilmişdi. Hazırkı Azərbaycan Respublikası Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin varisi hesab olunduğundan, Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi də ilk milli xüsusi xidmət orqanının varisi olmaqla əsasını bu bölmədən götürmüşdür.[2]
Sovet dövründə qurum əvvəlcə Fövqəladə Komissiya ("ÇK") adlanıb, bir müddət Daxili İşlər Xalq Komissarlığının tərkibində fəaliyyət göstərib, sonra Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsi təşkil olunub.
1967-ci ildə Heydər Əliyev Azərbaycan DTK-nın sədri təyin olunub.
1991-ci il noyabrın 1-də Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi yaranıb. Prezident Heydər Əliyevin 1997-ci il 23 mart tarixli fərmanı ilə 28 mart – Milli təhlükəsizlik orqanları işçilərinin peşə bayramı günü elan olunub.[3]
Azərbaycan Respublikası 1991-ci ilin oktyabr ayında özünün dövlət müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin maddi-texniki və kadr bazası əsasında 1991-ci il noyabr ayının 1-dən Azərbaycan Respublikası Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi təsis edildi.
Azərbaycan Respublikasının Dövlət Təhlükəsizliyi Xidməti (DTX) beynəlxalq tərəfdaşlarla, dünyanın 51 ölkəsinin 77 xüsusi xidmət, təhlükəsizlik, hüquq-mühafizə orqanı ilə qlobal təhdidlərə, terrorçuluğa, transmilli mütəşəkkil cinayətkarlığa qarşı çoxtərəfli və ikitərəfli formatda əməkdaşlıq edir.
Belə ki, DTX Müstəqil Dövlətlər Birliyinə (MDB) üzv dövlətlərin xüsusi xidmət və təhlükəsizlik orqanları rəhbərləri Şurasının və Türkdilli Dövlətlərin Xüsusi Xidmət Orqanları Konfransının üzvüdür. Həmin təsisatlar çərçivəsində terrorçuluq, iqtisadi cinayətkarlıq, kibercinayətkarlıq, narkotik və psixotrop maddələrin qanunsuz dövriyyəsi, beynəlxalq nəqliyyat daşımalarının təhlükəsizliyi və digər sahələrdə fəaliyyətlər əlaqələndirilir və regional təhlükəsizliyə aid müxtəlif məsələlər müzakirə olunur.
Dövlət Təhlükəsizliyi Xidməti Xüsusi xidmət, təhlükəsizlik və hüquq-mühafizə orqanları rəhbərlərinin Müşavirəsində, MDB-yə üzv dövlətlərin təhlükəsizlik və kəşfiyyat orqanları rəhbərlərinin Müşavirəsində, habelə digər müxtəlif beynəlxalq qurumların, o cümlədən BMT-nin, ATƏT-in, Avropa Şurasının, Avropa Birliyinin, RATS-ın tədbirlərində mütəmadi iştirak edir.
- Əks-inqilabla Mübarizə Təşkilatı (1918–1920)
- Çekanın Fövqəladə Komissiyaları (1920–1921)
- Dövlət Siyasi İdarəsi (1922–1934)
- SSRİ Xalq Daxili İşlər Komissarlığının tərkibində Baş Dövlət Təhlükəsizliyi İdarəsi (1934–1945)
- Dövlət Təhlükəsizlik Nazirliyi (1945–1959)
- Azərbaycan SSR Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsi (1959–1991)
- Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi (1991–2015)
- Dövlət Təhlükəsizliyi Xidməti (2015-ci ildən)
- ↑ "Azərbaycan Respublikasının Dövlət Təhlükəsizliyi Xidmətinin və Azərbaycan Respublikasının Xarici Kəşfiyyat Xidmətinin yaradılması haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI PREZİDENTİNİN FƏRMANI". 16 iyul 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 yanvar 2016.
- ↑ "Azərbaycanın ilk xüsusi xidmət orqanları. dtx.gov.az". 2 avqust 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 may 2020.
- ↑ "Azərbaycanın milli təhlükəsizlik orqanlarının əməkdaşları peşə bayramını qeyd edirlər". 7 iyul 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 may 2020.