Dərəşam mağarası — Naxçıvan Muxtar Respublikasının Culfa rayonunun Gülüstan kəndi yaxınlığında, Dərəşam dəmiryol stansiyasından şərqində, qayaların arasında arxeoloji abidə.
| Dərəşam mağarası | |
|---|---|
| Ölkə |
 Azərbaycan |
| Şəhər | Naxçıvan |
| Yerləşir | Culfa rayonunun Gülüstan kəndi |
| Üslubu | Naxçıvan memarlıq məktəbi |
| Vəziyyəti | fəaliyyət göstərir |
| Əhəmiyyəti | Yerli əhəmiyyətli |
  Dərəşam mağarası |
|
Təbii mağara 3 salondan ibarətdir. Yaşayış əsasən birinci salonda olmuşdur. Lakin mağaranın daxilinə doğru uzanan ikinci, xüsusən üçüncü salon ən çətin hava şəraitində hər hansı təhlükədə etibarlı sığınacaqdır.
Təbii mağaranın ön tərəfi əhəng məhlulundan istifadə etməklə daşdan hörülmüş hündür divarla kəsil mişdir. Vaxtilə mağaranın təbii girişi olmuşdur. Lakin hazırda divarın bir qismi və girişi tamamilə dağılmışdır. Buradakı mədəni təbəqə əsasən mağaranın divar hörülmüş qabaq hissəsində olmuşdur. Toplanmış materiallara, bitki qalıqlarına əsaslanaraq demək olar ki, mədəni təbəqənin alt hissəsi gec çürüyən tikanlı bitkilərdən-gəvən və gəngiz dən ibarət olmuşdur. Divarla mağaranın arasındakı döşəməyə müxtəlif tullantılar və bitki çürüntüləri dolmuşdur. Yığılan mədəni təbəqənin qalınlığı 2,5 metrə qədərdir. Mağaranın qabağına hörülmüş divarın uçurulması ilə buradakı keramika məmulatı dərə aşağı yayılmışdır. Araşdırma zamanı Orta əsrlərə aid şirli və şirsiz keramika parçalarına rastlanmışdır. Tikinti qalıqlarına və keramika məmulatına əsasən, mağaradan orta əsrlərdə yaşayış yeri kimi istifadə edildiyini demək olar. Əldə edilmiş mate riallara əsasən yaşayış yerini XIV-XVII əsrlərə aid etmək olar.
- Babayev N., Qədirzadə Q., Qurbanov Ə., Babayev V. Dərəşam mağarası. Bakı Universitetinin "Xəbərləri", 2002, № 3.
- Naxçıvan abidələri ensiklopediyası. Naxçıvan: 2008, səh.82-83 (az.)