The 1999-cu il ÜTT Nazirlər Konfransı Ümumdünya Ticarət Təşkilatının üçüncü nazirlər səviyyəli toplantısı olmuşdur. Konfrans ABŞ-ın Vaşinqton ştatının Sietl şəhərində yerləşən Vaşinqton Dövlət Konqres və Ticarət Mərkəzi konqres mərkəzində 1999-cu il 30 noyabr çərşənbə axşamından 3 dekabr cümə gününə qədər, dörd gün ərzində keçirilmişdir. Anti-qloballaşma fəalları tədbir zamanı genişmiqyaslı etiraz aksiyaları təşkil etmiş və bu hadisələr bəzən “Sietl Döyüşü” kimi tanınmışdır. Birbaşa hərəkət (direct action) taktikaları nəticəsində ÜTT Nazirlər Konfransının iclası 30 noyabrda gec başlamış və bu, görüşün 3 dekabrda razılaşma əldə edilmədən başa çatmasına töhfə vermişdir.
| Dünya Ticarət Təşkilatı Nazirlik Konfransı 1999 | |
|---|---|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Yeni bir çoxtərəfli ticarət danışıqları mərhələsinin – “Minillik Raundu”nun başlanması nəzərdə tutulsa da, Konfrans zəif təşkilatlanma və kütləvi küçə etirazlarına dair mübahisəli idarəetmə səbəbindən çətinliklərlə üzləşmişdir.[1] Görüşdən bir həftə əvvəl nümayəndələr gündəlik üzrə razılığa gələ bilmədiklərini və inkişaf etməkdə olan ölkələrlə ciddi fikir ayrılıqlarının mövcud olduğunu etiraf etmişdilər.[2] İnkişaf etməkdə olan ölkələrin nümayəndələri ABŞ və Avropa İttifaqının kənd təsərrüfatı üzrə qarşılıqlı saziş əldə etməyə çalışaraq onları danışıqlardan kənarda saxlamasına görə narazı və əməkdaşlıqdan imtina edən mövqedə idilər.[3]
Danışıqlar pozuldu və 2001-ci ilin noyabrında Qətərin Doha şəhərində yenidən başlanıldı. Doha şəhərinin seçilməsi kütləvi ictimai etirazların qarşısının alınmasına imkan verirdi. Gündəlikdə zəruri güzəştlər edilərək inkişaf etməkdə olan ölkələrin maraqları nəzərə alındı; həmin dövrdə bu ölkələr artıq Qoşulmama Hərəkatı və Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı kimi öz danışıqlar bloklarını formalaşdırmışdılar. Nəticədə mövcud danışıqlar mərhələsi Doha inkişaf raundu adlandırılmışdır.[4] Bu raund müxtəlif müşahidəçilərin fikrincə tariflər, kənd təsərrüfatı və qeyri-tarif maneələri – məsələn, kənd təsərrüfatı subsidiyaları – üzrə fikir ayrılıqlarına görə illərlə dalana dirənmiş (və ya “ölmüş”) hesab olunurdu.[5][6] ÜTT-nin rəsmi tarixçisi Kreyq VanQrassk yazırdı: “Sərbəst ticarət tərəfdarları üçün Sietl Nazirlər Konfransı ən pis zaman idi və bədbinliyin qış fəslinə uyğun gəlirdi.”[7] ÜTT-nin Minillik Raundunun əleyhdarı olan iqtisadçı Martin Xor danışıqların çökməsini “ÜTT sisteminin qeyri-şəffaf və qeyri-demokratik xarakteri, bu sistemin böyük güclər tərəfindən açıq-aşkar manipulyasiya edilməsi və inkişaf etməkdə olan ölkələrin daha artıq təzyiqlərə boyun əyməkdən imtina etməsi” ilə izah edirdi.[8]
- ↑ Elliott, Larry. "Week of division on and off streets–London Guardian, 4/12/1999". The Guardian. UK. 4 dekabr 1999. İstifadə tarixi: 13 iyul 2009.
- ↑ "Pascal Lamy, EU trade commissioner, said yesterday there was a serious risk that the meeting would be unable to launch a world trade round. However, Mike Moore, WTO director-general, said he was still confident that next week's talks would not fail. Weeks of negotiations in the WTO have been unable to bridge deep disagreements, particularly over agriculture and developing countries' concerns about their WTO obligations." —David Wighton World leaders resist joining Seattle talks, Financial Times, 24 November 1999
- ↑ Odell, John S. "Breaking Deadlocks in International Institutional Negotiations: The WTO, Seattle, and Doha". International Studies Quarterly. 53 (2). 1 iyun 2009: 286–87. doi:10.1111/j.1468-2478.2009.00534.x. ISSN 0020-8833. İstifadə tarixi: 12 fevral 2024.
- ↑ "Understanding the WTO: Doha Development Agenda". World Trade Organization (ingilis). İstifadə tarixi: 12 fevral 2024.
- ↑ "The Doha round finally dies a merciful death". Financial Times. 21 dekabr 2015. Archived from the original on 13 yanvar 2022. İstifadə tarixi: 13 yanvar 2022.
- ↑ Martin, Antoine; Mercurio, Bryan. "Doha dead and buried in Nairobi: lessons for the WTO". Journal of International Trade Law and Policy. 16 (1). 1 yanvar 2017: 49–66. doi:10.1108/JITLP-01-2017-0001. ISSN 1477-0024. İstifadə tarixi: 12 fevral 2024.
- ↑ VanGrasstek, Craig. The history and future of the World Trade Organization. Geneva, Switzerland: World Trade Organization. 2013. 373. ISBN 978-92-870-3871-5. İstifadə tarixi: 12 fevral 2024.
- ↑ Khor, Martin. "Seattle Debacle: Revolt of the Developing Nations". Institute for Agriculture and Trade Policy. 8 dekabr 1999. İstifadə tarixi: 12 fevral 2024.