Dünbililər və ya dümbülülər[1] — İranın Xoy və ətraf vilayətlərdə yayılaraq yaşamış türk dilində danışan, bir qismi kürdləşmiş Türk tayfası və sülalə.
Dünbililər  | |
|---|---|
| Titul | Xan |
| Qohum soylar | Xoyskilər, Abraxanovlar |
| Mənşəyi | Xoy, Cənubi Azərbaycan |
| Təbəəliyi | Xoy xanlığı, Qacarlar |
| Torpaqları | Sökmənabad mahalı |
Dünbili eli ilk olaraq XI əsrdə ərəb coğrafyaçıların Suriya ilə bağlı məlumatlarda adı çəkilir. Belə ki Səlcuqların içində gəlib Anadoluda, Azərbaycanda, Suriyada yerləşmişlər. Şərəf xan Bidlisiyə görə Dünbililər sonradan az bir qismi Yezidiliyi, qəbul qeyd edir. Onun qeydinə görə Dünbili bəyləri Sökmənabad mahalını idarə edirdilər. Yenə bir ara Həkkari bəyliyini də Səfəvilərin yardımıyla ələ keçirmişdilər.
Şərəf xan, Dünbililəri Kurmanci ləhcəsində danışan əşirətlər arasında sayır. Bu isə təbiidir. Onlar o dönəmdə artıq bir qismi kürdləşmişdir. Hələ də Ərzurum, Urmiya və İraqdakı Dünbililər Osmanlının Anadoluya köçürdüyü kürd kurmancıların içində assimilyasiyaya məruz qalaraq Kurmanci kürdcəsində danışmağa başladı. Hətta sonralar bir bölümü Yezidilik inancına sahibdir. Salmas və Xoy bölgesinde yaşayanlar isə Minorskiyə görə XVIII əsrdə Azərbaycanlılaşıblar. Bu gün etibariyle sadəcə Azərbaycan dilində danışırlar.
Lakin Oğuzların Eymür boyundan gəlir Dümbüli tayfası. Sonradan bir hissəsi kürdləşmişlər. [2]
Dünbili elinin nümayəndələri XVIII əsrdə Xoy xanlığı və Təbriz xanlığının yaranmasında fəal iştirak etmişdilər. Nəslin nümayəndəsi Cəfərqulu xan Dünbili və oğlu İsmayıl xan Dünbili Şəki xanlığını idarə etmişdilər.
1728-ci il tarixli “İrəvan əyalətinin icmal dəftəri” ndə Sədərək nahiyəsində dümbülü əşirətinin Xatunkəhriz, Molla Xəlil, İsaxan, Dərəbəy, Yaqutxan, Söyüdlü, Hacı İslam, Bəy, Öküzbatır kəndlərində yaşadığı qeydə alınmışdır (“Naxçıvan sancağının müfəssəl dəftəri”. Bakı, 2001, s.361-362).[3]
- Şerefhan: Şerefname (çev.: Mehmet Emin Bozarslan), İstanbul 1971.
- Minorsky, V. : The Kurds, Encyclopaedia of Islam, Leiden, 1927.
- Malmisanij, M.: Kırd, Kırmanc, Dimili veya Zaza Kürtleri, Deng Yayınları, Kasım 1996
- Roşan Lezgîn: Toplumsal Kürt Gruplarından Zazalara Genel Bir Bakış
- Dimili kürtleri (almanca)
- Iranica: "Donbolî"
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq istinad şablonları ilə göstərilməlidir. |
- ↑ https://axar.az/news/toplum/95261.html
- ↑ "Türk kökənli kürd tayfaları – Araşdırma". Axar.Az (az.). 2016-05-24. 2024-08-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-02.
- ↑ DƏRƏLƏYƏZ MAHALININ KAMERAL TƏSVİRİ (1831-ci və 1842-ci illər) «Elm və təhsil» Bakı – 2017